Ngôi miếu cổ ở Hà Tĩnh thờ cá Ông, loài cá thiêng cứu người, hộ giá vua Lê Thánh Tông vượt qua bão biển

Ngôi đền thiêng nơi làng biển

Xung quanh ngôi miếu này có nhiều câu chuyện huyền bí, theo quan điểm tâm linh của người dân về cá Ông cứu người thoát chết trên biển.

Ngư dân làng chài Nhượng Bạn (nay là xã Cẩm Nhượng, Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh) từ bao đời nay xem cá voi là hiện thân của sự linh thiêng, may mắn. Họ gọi tôn kính gọi cá cá voi là Đức Ngư Ông, Đức Cậu hay Đức Cô.

Thôn Phúc Hải (xã Cẩm Nhượng), nằm hướng ra biển, quanh năm ồn ào sóng vỗ, ngôi làng nơi có miếu thờ Ngư Ông (cách đây khoảng hơn 600 năm), cùng lúc với lịch sử hình thành làng Nhượng Bạn trước đây. 

Miếu thờ Đức Ngư Ông là khu "nghĩa trang" rộng hơn 2.800m2, đặc biệt không dành cho người mà là nơi chôn cất hàng trăm con cá ông, người dân thờ cúng như người thân trong gia đình.

Ông Nguyễn Hữu Phương - Trưởng Ban lễ nghi đền, miếu xã Cẩm Nhượng, cho biết: "Miếu thờ Đức Ngư Ông xã Cẩm Nhượng (huyện Cẩm Xuyên) được hình thành lâu đời. 

Theo truyền thuyết, khi vua Lê Thánh Tông đi thuyền rồng trên biển thì gặp bão tố được Đức Ngư Ông (cá voi) hộ giá vua vào đất liền an toàn. Sau khi vào bờ an toàn, vua Lê Thánh Tông đã lập miếu thờ và sắc phong cho cá voi vừa cứu sống mình là Nam Hải Ngư Trung Tôn Thần".

Phía trong nội điện, bậc cao nhất thờ Nam Hải Ngư Trung Tôn Thần. Bậc thứ 2, là thờ Đức cá ông, đức cá bà, kế tiếp nữa là thờ đức cô và đức cậu.

Theo tục lệ ở địa phương, Đức Ngư ông thường có tuổi đời lớn, xuất hiện chữ nhân (tiếng Hán) ở phần đầu cá. Còn Đức cậu hay Đức cô rất khó phân biệt, người dân dùng keo quẻ âm dương để quyết định. Nếu quẻ được 3 mặt tiền âm thì được gọi là "Đức Cô", còn 3 đồng tiền dương sẽ là "Đức Cậu".

Chia sẻ về những điều huyền bí của miếu Ngư Ông, ông Nguyễn Hữu Phương cho hay: "Trước đây có cụ Thư trong lúc đi biển không may gặp phong ba bão táp. Trên thuyền có 5 ông cháu tự nói với nhau bão lớn kiểu này rất nguy hiểm, họ đã tính đến phương án xấu nhất. Nhưng lúc này may mắn gặp được Ngư ông, ngài đã dìu thuyền cụ Thư vào bờ an toàn sau đó ngài bơi ra biển".

"Lúc tôn tạo lại miếu cách đây khoảng 5 năm, có ông kia ở thị trấn Cẩm Xuyên (huyện Cẩm Xuyên) khi điều khiển máy xúc đến xúc đất mà không thắp hương xin phép, vì nghĩ rằng chủ thầu đã thắp hương rồi. Vì thế mà hằng đêm lúc ngủ ông cảm giác cá thúc bên người, máy xúc kia cũng thường xuyên hư hỏng mà không biết lý do. Sau đó ông ấy nhờ tôi làm lễ xin lỗi, nhờ đó mà đã trở lại cuộc sống bình thường"- ông Phương cho biết thêm.

Ngoài ra, các ngư dân ở Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị… khi đánh cá tại vùng biển Cẩm Nhượng cũng thường xuyên vào đây hành hương cầu mong một chuyến đi biển bội thu, an toàn trên sông nước.

Linh vật ngư dân làng biển

 Theo ông Phương, miếu này được hình thành lâu đời nên không ai còn nhớ có khoảng bao nhiêu vị (cá voi) được chôn cất tại đây, chỉ ước chừng khoảng hơn 100 vị. Trước khi đưa các ngài vào đây phải làm lễ xin thổ địa, nếu được chấp nhận thì mới được thực hiện các nghi lễ tiếp theo. Khi được chấp nhận, các ngài được tắm rửa sạch sẽ bằng nước sạch, tiếp theo dùng nước thơm rồi nước hoa và cuối cùng tắm thêm lần cuối bằng rượu trắng trước khi khâm liệm.

Nếu vị nào được ngư dân phát hiện trên biển thì ngư dân xem đó như cha mẹ, tổ tiên mình và thờ cúng như người nhà. Còn cá voi tự trôi dạt vào bờ biển thì được ban lễ nghi miếu  thờ cúng.

Khi các thuyền đi trên biển gặp được cá voi mà đưa ngài vào vờ, sau đó chôn cất bài bản, trịnh trọng thì chiếc thuyền đó đi biển rất may mắn và an toàn.

Việc thờ cúng được tiến hành chu đáo và trang trọng như một người bình thường khi qua đời. Sau khi tiến hành khâm liệm, sẽ có các lễ cúng như: 3 ngày, 49 ngày, 100 ngày, giỗ đầu….

Ngoài ra, ngày rằm hoặc mùng một hàng tháng có rất nhiều ngư dân đến miếu Đức Ngư Ông để cầu mong các ngài phù hộ cho mưa thuận gió hòa, bình an khi ra khơi và đánh bắt được nhiều tôm cá.

Ông Phương kể lại kỷ niệm đáng nhớ: "Khoảng 12h đêm 2 năm trước, lúc đó mưa lớn lớn, giá rét, người dân phát hiện được cá voi dạt vào bờ và gọi cho tôi cùng ban lễ nghi để đến làm thủ tục rước ngài về. Tuy lúc đó là nửa đêm, trời mưa lạnh, nhưng rất đông người dân mang đồ lễ như: hoa quả, bánh kẹo để đến thắp hương cho ngài".

Ông Lê Xuân Tiến (thôn Xuân Bắc, xã Cẩm Nhượng) chia sẻ: "Từ nhỏ chúng tôi đã được nghe nhiều câu chuyện linh thiêng xung quanh miếu Đức Ngư Ông. Trước khi ra khơi đánh cá, tôi cũng thường xuyên ra miếu thắp hương cầu mong ngài phù hộ, giúp đỡ ở trên biển. Là địa điểm tâm linh, văn hóa của người dân vùng biển, nên bà con thường xuyên trùng tu, tôn tạo đền thờ và lăng mộ".

Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn có lịch sử hình thành từ lâu đời, được người dân Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên tổ chức vào ngày 8/4 (Al) hằng năm. Năm 2013, miếu được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Tháng 5/2021 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Văn Hùng - Chủ tịch UBND xã Cẩm Nhượng cho biết: "Miếu ngư ông này có khoảng hơn 600 tuổi, có cùng lúc với lịch sử hình thành làng Nhượng Bạn trước đây. Miếu ngư ông là địa điểm sinh hoạt văn hóa của người dân Cẩm Nhượng. Tháng 5/2021 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn thuộc xã Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.