Trường Dục Thanh, nơi thầy giáo Nguyễn Tất Thành dạy học hơn 110 năm trước, cây khế cổ thụ, giếng xưa vẫn còn

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi rất nhiều nơi, làm nhiều nghề khác nhau để kiếm sống và hoạt động cách mạng nhưng nghề đầu tiên mà Người chọn đó là nghề dạy học ở Trường Dục Thanh.

Trường Dục Thanh, nơi lưu dấu thầy giáo Nguyễn Tất Thành

Sau Tết Nhâm Dần-2022, hòa trong dòng người về thăm Trường Dục Thanh, chúng tôi có cảm nhận nơi đây thật thanh bình yên ả. Trường tọa lạc bên hữu ngạn sông Cà Ty, hiền hòa, thơ mộng, ở vị trí trung tâm TP Phan Thiết.

Trãi qua hơn trăm năm, biết bao biến cố thời giờ thời gian và thăng trầm của lịch sử, Trường Dục Thanh vẫn còn nguyên nét kiến trúc cổ xưa, đậm nét làng quê Việt Nam. Hầu hết những cây cảnh trong khuôn viên trường đều còn nguyên vẹn và được chăm sóc tỉ mỉ…  

Theo sử sách ghi lại, năm 1905, trong chuyến Nam du khảo sát dân tình các tỉnh Nam Trung Bộ, cụ Phan Châu Trinh đã dừng chân ở Phan Thiết, gặp gỡ, trò chuyện với những người đồng chí hướng. Trong đó có 2 người con trai của nhà thơ văn yêu nước Nguyễn Thông. Qua cuộc trò chuyện này, cụ Phan Châu Trinh gợi ý nên mở trường dạy học để con em nhân dân Phan Thiết có điều kiện học tập, mở mang kiến thức.

Tán thành chủ trương trên, năm 1907, hai người con trai của nhà thơ văn yêu nước Nguyễn Thông là Nguyễn Trọng Lội và Nguyễn Quý Anh đã vận động bà con đóng góp để xây dựng ngôi trường trên mảnh đất chung của gia đình mình. Trường mang tên Dục Thanh có ý nghĩa là giáo dục thanh thiếu niên.

Ban đầu, trường không xây dựng thành từng lớp học riêng mà chỉ dựng một ngôi nhà chung, mái lợp ngói âm dương, nền lát gạch Bát Tràng, cột và vách đều làm bằng gỗ. Trong lớp học gồm có 21 bộ bàn ghế được chia làm ba dãy, hai bên là hai tấm bảng đen, chính giữa là bộ họa đàn trường kỷ, nơi các thầy giáo ngồi dạy học và chấm bài.

Trong 7 vị thầy dạy học lúc bấy giờ có quý thầy giáo: Nguyễn Quý Anh (Hiệu trưởng), Trần Đình Phiên, thầy Chấn, thầy Trung, thầy Của, thầy Hải và thầy giáo Nguyễn Tất Thành là người trẻ nhất, lúc đó 20 tuổi.

Số học trò nhiều nhất vào khoảng 50 đến 60 trò, có 4 học trò nữ (thời điểm ấy không gọi là học sinh mà gọi là học trò). Đa số là con em gia đình khá giả, có trò ở xa trường vài chục km, có trò ở các huyện và tỉnh khác cũng đến trọ học. Học sinh được chia làm 4 lớp: lớp nhất, lớp nhì, lớp ba và lớp tư (tương đương từ lớp 2 đến lớp 5 hiện nay).

Nội dung giảng dạy ở trường Dục Thanh lúc bấy giờ được đánh giá là tiến bộ, chữ Quốc ngữ được dạy chính, bên cạnh đó còn dạy chữ Hán, chữ Pháp và môn Thể dục.

Hành trình của thầy giáo Nguyễn Tất Thành

Theo tư liệu của Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Bình Thuận, năm 1908, sau khi tham gia phong trào chống sưu thuế cùng nhân dân miền Trung, Nguyễn Tất Thành thôi học tại trường Quốc Học Huế đi dần vào Nam với hy vọng vào Sài Gòn sẽ là nơi có điều kiện thuận lợi để ra nước ngoài tìm đường cứu nước.

Trên cuộc hành trình ấy, người thanh niên Nguyễn Tất Thành có dừng chân ở Quy Nhơn và sau đó ghé cửa biển Ninh Chử (Ninh Thuận), rồi đi vào Duồng (nay thuộc xã Chí Công, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận).

Tại đây, người thanh niên Nguyễn Tất Thành gặp cụ Trương Gia Mô (bạn thân với cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc - thân sinh của Người), nhờ mối quan hệ thân thiết giữa cụ Trương Gia Mô với những người quản lý trường, người thanh niên Nguyễn Tất Thành được giới thiệu vào dạy học tại trường Dục Thanh vào tháng 9/1910.

Các vị học trò của trường Dục Thanh sau này kể lại, những giờ lên lớp thầy giáo Nguyễn Tất Thành giảng bài rất nhiệt tình, vui vẻ và dễ hiểu.

Đến tháng 2/1911 khi điều kiện thuận lợi, thầy giáo Nguyễn Tất Thành đã rời Trường Dục Thanh vào Sài Gòn. Đến ngày 5/6/1911, với tên gọi Văn Ba, xin làm phụ bếp trên chiếc tàu buôn của Pháp mang tên đô đốc Latútsơ tơrêvin, người thanh niên Nguyễn Tất Thành Người tạm xa Tổ quốc, bắt đầu cuộc hành trình 30 năm bôn ba đi tìm con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam.

Di tích trường Dục Thanh

Năm 1978, Trường Dục Thanh được trùng tu, phục dựng lại, đến năm 1980 hoàn thành, trở thành Di tích Dục Thanh, là nơi tham quan, học hỏi cho người dân và đặc biệt là thanh thiếu niên. Di tích Dục Thanh được Bộ Văn hóa Thông tin(nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia vào ngày 12/12/1986.

Di tích Dục Thanh từ lâu và đến nay trở thành địa chỉ đỏ về nguồn, nơi tuyên truyền giáo dục lý tưởng sống, đạo đức cách mạng, tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh đối với thế hệ mai sau.

Hiện tại, trong khuôn viên của Di tích Dục Thanh còn nguyên Lớp học; Nhà Ngư; Nhà thờ Cụ Nguyễn Thông; Ngọa Du Sào; cây khế; giếng nước.

Theo tư liệu của Di tích Dục Thanh. cụ Nguyễn Thông (1827-1884) - nhà thơ, nhà văn yêu nước, nhà hoạt động xã hội từ tỉnh Long An ra Bình Thuận lập nghiệp. Sau những bước thăng trầm trên con đường hoạn lộ, cụ đã chọn Phan Thiết làm nơi ẩn dật.

Ngọa Du Sào, cụ Nguyễn Thông cho xây dựng để làm nơi cụ đọc sách, ngâm thơ và tiếp xúc với các nhân sĩ yêu nước thời bấy giờ. Trong thời gian dạy học, tại trường Dục Thanh thầy giáo Nguyễn Tất Thành thường đọc sách tại Ngọa Du Sào.

Cây khế, do cụ bà Nguyễn Thông trồng cách đây hơn 100 năm, thời gian dạy học tại Trường Dục Thanh thầy giáo Nguyễn Tất Thành thường chăm sóc và tưới nước cho cây khế này.

Giếng nước, nơi thầy giáo Nguyễn Tất Thành thường sử dụng sinh hoạt hằng ngày và tưới cây trong vườn khi Người dạy học tại Trường Dục Thanh.

Tết Nhâm Dần, nhiều du khách đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Bình Thuận. Trong dịp này, tại đây đã có các hoạt động văn hóa nghệ thuật đầy ý nghĩa như ôn lại truyền thống vẻ vang 92 năm xây dựng và trưởng thành của Đảng Cộng sản Việt Nam(1930-2022). Chương trình có triển lãm ảnh tư liệu, ảnh nghệ thuật chủ đề Bác Hồ với những mùa Xuân và Cảnh đẹp Bình Thuận.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đến dâng hương

Chiều 5/2/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng đoàn công tác của Chính phủ đã đến dâng hoa, dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Bình Thuận và Khu di tích Dục Thanh. Cùng đi với Thủ tướng còn có Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành; lãnh đạo một số bộ, ngành Trung ương…

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các thành viên trong đoàn công tác đã bày tỏ lòng thành kính, biết ơn vô hạn với Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của Đảng và Nhân dân ta, Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hóa kiệt xuất, Người đã cống hiến, hy sinh trọn đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, vì hòa bình và hạnh phúc của dân tộc Việt Nam và nhân dân trên thế giới.