Dân Việt

Đông Tây - Kim Cổ

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua Tự Đức ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"?

Nguyễn Thanh 11/10/2022 18:31 GMT+7
Thán phục tài đức hiếu học của người dân ở ngôi làng này, vua Tự Đức ban chiếu khen "Nhất gia bán thiên hạ", nghĩa là một làng, dòng họ bằng nửa thiên hạ.
Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 1.

Theo Bia ký ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, làng Mộ Trạch (Hải Dương) sản sinh ra 36 vị tiến sĩ trong tổng số gần 3.000 tiến sĩ Nho học ở Việt Nam. Trong số 82 tấm bia đá còn lại ở Văn Miếu Hà Nội, 18 tấm bia ghi danh các tiến sĩ xuất thân từ Mộ Trạch. Thán phục tài đức hiếu học của ngôi làng này, vua Tự Đức ban chiếu khen rằng: "Nhất gia bán thiên hạ", một làng, một dòng họ bằng nửa thiên hạ.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 2.

Theo Cổng thông tin điện tử Hải Dương, làng Mộ Trạch (nay thuộc xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương). Từ xa xưa, nơi đây đã nổi tiếng là làng khoa bảng. Dân gian vẫn truyền miệng nhau: “Tiền làng Đọc, thóc làng Nhữ, chữ làng Chằm”. Chằm là tên xưa của làng Mộ Trạch. Năm 2008, Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam công nhận làng Mộ Trạch có số lượng tiến sĩ nho học nhiều nhất cả nước từ thế kỷ XIV-XVIII.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 3.

Theo thần tích, làng Mộ Trạch (có tên Nôm là Chằm Thượng), thờ thành hoàng tên húy là Vũ Hồn. Ông chọn đất, lập làng, mở lớp dạy học, giúp dân khai trí, lập nên dòng họ Vũ. Hiện nay, đa số người dân Mộ Trạch mang họ Vũ.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 4.

Theo sách "Kể chuyện tấm gương hiếu học", truyền thống khoa bảng của làng Mộ Trạch trải dài suốt thời kỳ phong kiến. Người mở đầu cho bảng vàng tiến sĩ của làng Mộ Trạch là hai anh em ruột Vũ Nghiêu Tá và Vũ Hán Bi, cùng đỗ thái học sinh năm Giáp Thìn (1304) dưới triều vua Trần Anh Tông.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 5.

Trong số 36 tiến sĩ của làng Mộ Trạch, một trạng nguyên (Lê Nại, đỗ năm 1505), 11 hoàng giáp. Trong số những vị đỗ đạt này, một người là tể tướng, 4 người làm bồi tụng, 14 thượng thư, 5 quận công.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 6.

Mộ Trạch là nơi xuất thân của vị 5 trạng gồm: Trạng chữ Lê Nại, trạng toán (Vũ Hữu), trạng cờ (Vũ Huyên), trạng vật (Vũ Phong), trạng chạy (Vũ Cương Trực). Theo sách "Kể chuyện thần đồng nước Việt", Vũ Hữu đỗ hoàng giáp năm 1463 dưới thời vua Lê Thánh Tông, cùng Lương Thế Vinh. Họ là 2 nhà toán học lớn của nước ta thời phong kiến.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 7.

Theo sách "Đăng khoa lục sưu giảng", làng Mộ Trạch có gia đình “tam đại tiến sĩ”, ông, cha, cháu cùng đỗ tiến sĩ. Đó là Vũ Bạt Tụy (ông), Vũ Duy Đoán (cha), Vũ Duy Khuông (cháu), làm quan dưới triều vua Lê Thánh Tông.

Ngôi làng nào có 36 tiến sĩ, được vua ban chiếu "Nhất gia bán thiên hạ"? - Ảnh 8.

Theo Bia ký tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, khoa thi Bính Thân (1656) dưới triều vua Lê Thần Tông, cả nước có 3.000 người dự thi, triều đình chỉ lấy 6 người đỗ tiến sĩ, trong đó có 3 người làng Mộ Trạch, tuổi còn rất trẻ, từ 21-23 là Vũ Trác Lạc, Vũ Đăng Long, Vũ Công Lượng. Sau này, khi xem lại lịch sử khoa thi, vua Tự Đức tấm tắc khen và bút phê: “Mộ Trạch nhất gia bán thiên hạ”, nghĩa là một làng Mộ Trạch bằng nửa thiên hạ.

Ngày 23/2/2018, tại Lễ hội truyền thống Làng Tiến sỹ Mộ Trạch diễn ra tại xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương, Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam đã trao Cúp kỷ lục Việt Nam công nhận Làng Tiến sỹ Mộ Trạch là làng có số lượng tiến sỹ Nho học nhiều nhất cả nước từ thế kỷ XIV đến thế kỷ XVIII.

Theo đó, Làng Mộ Trạch là một ngôi làng cổ, nổi danh trong lịch sử là làng khoa bảng "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam, với 36 người đỗ tiến sĩ Nho học, trong đó có 1 trạng nguyên và 11 hoàng giáp.

Họ Vũ chiếm đa số với 9 hoàng giáp và 20 tiến sĩ. Là làng văn hiến nổi tiếng, Mộ Trạch còn là nơi "chôn rau cắt rốn" của Trạng Cờ Vũ Huyến, Trạng Toán Vũ Hữu, Trạng Vật Vũ Phong, Trạng Chạy Vũ Cương Trực, nhà văn Vũ Ngọc Phan, Lưỡng quốc Tướng quân Nguyễn Sơn (tên thật là Vũ Nguyễn Bác)...

Tiếng tăm khoa bảng làng Mộ Trạch còn được khẳng định qua lời khen ngợi về sự học của Vua Tự Đức về làng Mộ Trạch "Mộ Trạch nhất gia bán thiên hạ" (Một làng Mộ Trạch tài bằng nửa cả nước).

Lễ hội làng Mộ Trạch năm nay diễn ra trong 2 ngày 23 và 24/2 (tức ngày 8 và 9 tháng Giêng), thu hút hàng nghìn du khách thập phương và con, cháu dòng họ Vũ-Võ trong cả nước tìm về ôn lại và nhân rộng truyền thống hiếu học của mảnh đất này.

Tại buổi lễ, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã trao bằng xác nhận và Cup lưu niệm "Làng có nhiều tiến sĩ Nho học nhất Việt Nam".

Lễ hội truyền thống Làng Tiến sỹ Mộ Trạch cũng là dịp kỷ niệm 1.214 năm ngày sinh Đức Thần Tổ Vũ Hồn (804 - 2018), ông tổ của dòng họ Vũ-Võ Việt Nam.