Kinh tế Việt Nam năm 2023: Tìm điểm sáng và niềm tin trong gian khó

Theo nhiều chuyên gia kinh tế, năm 2022 kinh tế Việt Nam có nhiều điểm sáng chỉ sau thời gian ngắn phục hồi sau đại dịch cho thấy sự cố gắng lớn của khu vực doanh nghiệp và điều hành. Điều này có thể là cơ sở, bài học cho năm 2023 và những năm tiếp theo, khi các mục tiêu lớn hơn và thách thức cũng lớn hơn từ trong và ngoài nước.

GDP Việt Nam năm 2022: Tăng trưởng cao và bài học hiệu quả

Theo số liệu và phân tích của Tổng cục Thống kê, GDP năm 2023 tăng trưởng cao nhất giai đoạn 2011-2022 là hội tụ của nhiều yếu tố nền tảng, trong đó sự ổn định kinh tế vĩ mô, các gói hỗ trợ và gia hạn về thuế phí, bên cạnh đó là gói hỗ trợ vay lãi suất ưu đãi góp phần giúp nền kinh tế ổn định, hồi phục mạnh mẽ sau đại dịch.

Ngoài ra, yếu tố tăng trưởng các nhóm ngành nông, lâm thuỷ sản, công nghiệp và xây dựng góp phần giúp kinh tế Việt Nam hồi phục mạnh mẽ. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, dự kiến cả năm 2022, chỉ số sản xuất công nghiệp tăng hơn 9%, cao hơn cùng kỳ năm trước (tăng 4,8%), đạt mục tiêu tăng trưởng của ngành (kế hoạch tăng từ 8,5-9%).

Trong khi đó, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ năm 2022 tăng 21%, vượt mục tiêu kế hoạch của ngành (mục tiêu tăng 8%). Việc tiêu dùng và bán lẻ tăng nhanh đã khiến cho nền kinh tế sớm phục hồi, sản xuất tăng trở lại.

Về giải ngân vốn đầu tư, theo Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), năm 2022, số vốn giải ngân tại Việt Nam ước đạt khoảng 21 tỷ USD, tăng cao nhất trong mấy năm trở lại đây, với hàng loạt dự án lớn cấp mới hoặc tăng vốn như của Lego, Samsung hay Intel.

Việc tăng vốn FDI, và sự hồi phục mạnh mẽ của khu vực doanh nghiệp đã giúp tăng trưởng thương mại xuất nhập khẩu của Việt Nam cao kỷ lục. Theo ước tính của Bộ Công Thương, năm 2022 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam có thể đạt khoảng 732 tỷ USD, tăng khoảng 10% so với năm 2021 và nền kinh tế xuất siêu hơn 11 tỷ USD. 

Nguyên nhân cuối cùng khiến tăng trưởng của Việt Nam cao kỷ lục  trong một thập kỷ qua là do tăng trưởng GDP 2021 quá thấp (thấp nhất từ trước đến nay -  2,6%) do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 . Bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng, Tổng cục Thống kê khẳng định: Ngoài những nguyên nhân về các gói chính sách ưu đãi về thuế phí giúp doanh nghiệp phục hồi sớm, sự trỗi dậy của doanh nghiệp sau đại dịch và sức tiêu thụ hàng hoá cao, tăng trưởng năm 2022 cao do tăng trưởng năm 2021 ở mức thấp, chính vì vậy, khi quy mô GDP tăng cao, kéo theo sức tăng trưởng của nền kinh tế cao.

Chia sẻ với PV Dân Việt, GS Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho biết: Tăng trưởng GDP năm 2022 có nhiều tín hiệu tích cực do nỗ lực nhiều của doanh nghiệp. Tuy nhiên, năm 2023 sẽ rất thách thức bởi nhiều vấn đề nội tại của nền kinh tế Việt Nam như thanh khoản bất động sản, thị trường vốn khó khăn, lãi suất tăng cao và đặc biệt là doanh nghiệp thiếu đơn hàng. Tăng trưởng dự báo năm 2023 là 6,5% trên nền tăng trưởng 8,1% (khoảng 409 tỷ USD) là rất thách thức.

Theo vị chuyên gia này, để quy mô nền kinh tế Việt Nam đạt trên 430 tỷ USD năm 2023, tương ứng mức tăng 6,5% sẽ cần hội đủ yếu tố, từ giải ngân đầu tư công, xuất khẩu và đặc biệt là tính thanh khoản của thị trường tiền tệ, chứng khoán và bất động sản, trong khi đó 3/4 thị trường này hiện nay đang bị khó khăn.

Theo ông Lê Trung Hiếu, phó tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, trong năm 2023 nền kinh tế sẽ đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. 

Trong đó, kinh tế thế giới sẽ có nhiều biến động, thách thức phức tạp khó lường điều này sẽ tác động đến kinh tế nước ta. Nhu cầu mua sắm tại các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản giảm do lạm phát tăng cao, kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại và một số nước có nguy cơ rơi vào suy thoái ngắn hạn.

Nhiều hoạt động sản xuất, kinh doanh suy giảm mạnh trong những tháng cuối năm 2022, đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo tăng chậm lại sẽ làm cho tăng trưởng chung giảm. Thị trường xuất khẩu thu hẹp dần do sức cầu tại các thị trường lớn suy yếu... Hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức gia tăng.

Thị trường bất động sản còn gặp nhiều khó khăn về thanh khoản, dòng tiền, tiếp cận nguồn vốn. Ngoài ra lãi suất ở mức cao và tỉ giá chưa giảm nhiều sẽ ảnh hưởng trực tiếp và tác động dây chuyền đến nhiều ngành, lĩnh vực của nền kinh tế, việc làm của người dân.

Điểm sáng và niềm tin trong gian khó

Chia sẻ với PV Dân Việt, chuyên gia kinh tế, TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) khẳng định, động lực giúp tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2023 là giải ngân đầu tư công tăng do nhiều dự án trọng điểm, dự án lớn được triển khai, trong đó là dự án sân bay Long Thành, đường cao tốc Bắc Nam. Ngoài ra, lực đẩy của dòng vốn FDI, trong đó có các đại dự án lớn hàng trăm đến hàng tỷ USD từ năm 2022 đã trở thành động lực giúp…

Sự hồi phục của kinh tế Trung Quốc sẽ tác động tích cực đến tăng trưởng toàn cầu nói chung và sản xuất của Việt Nam. Hiện Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam. Chính vì vậy, theo giới chuyên gia, việc nền kinh tế Trung Quốc mở cửa sớm trở lại, bỏ kiểm dịch sẽ giúp doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam bớt khó khăn hơn.

Tuy nhiên, năm 2023 cũng là năm khó khăn rất lớn đối với kinh tế Việt Nam khi thị trường xuất khẩu được dự đoán là khó khăn khi sức tiêu dùng suy giảm, lạm phát toàn cầu tăng nhanh.

Trong khi đó, thanh khoản thị trường vốn, bất động sản tiếp tục khó khăn, cảnh báo nhiều rủi ro lớn cho hệ thống tài chính và doanh nghiệp.

"Thị trường chứng khoán, trái phiếu và bất động sản năm 2023 sẽ đối diện với quá trình tái cơ cấu, ổn định lại. Sự suy giảm của thị trường vốn, khiến doanh nghiệp khó tiếp cận với vốn dài hạn. Trong khi, thị trường bất động sản sẽ trải qua thời kỳ lạnh giá, trầm lắng. Rủi ro sẽ không thể tránh khỏi đối với các nhà đầu tư", chuyên gia từ CIEM cho hay.

Thực tế, theo nhiều chuyên gia kinh tế năm 2023 áp lực lạm phát sẽ ở mức cao khi giá điện có thể được điều chỉnh tăng, lãi suất tăng cao, lương cơ bản tăng. Điều này có thể khiến tác động tới đời sống người dân.

Bên cạnh đó, xu hướng tồn kho tăng cao, doanh nghiệp thiếu đơn hàng hoặc không được nhận đơn hàng mới dẫn đến việc giãn hoãn lao động, cho nghỉ việc tạm thời hoặc sa thải công nhân ngày một lớn. Điều này đã manh nha từ thời điểm tháng 9/2022 cho đến cuối năm 2022. 

Về kiến nghị, nhiều chuyên gia khẳng định năm 2023 để nền kinh tế thực sự có sức bật mạnh, giải phóng vốn đầu tư công phải triệt để.  Các gói kích cầu, hỗ trợ nền kinh tế, doanh nghiệp cần được triển khai hiệu quả hơn. Để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp, cần linh hoạt chính sách tài khoá và tiền tệ, trong đó khi, số thuế tăng cao cần gia hạn, hoãn thu thuế sớm để nuôi dưỡng nguồn thu. Giảm lãi suất hoặc tăng cơ hội tiếp cận vốn cho doanh nghiệp nhằm giải quyết khó khăn, khát vốn để duy trì đơn hàng, hoạt động sản xuất của doanh nghiệp.