Lương Văn Chánh là công thần nhà Nguyễn, vì sao ở Quảng Ngãi là Trung đẳng thần, còn Phú Yên lại lên Thượng đẳng thần?

Từ trước đến nay, chúng ta biết đến công lao của Lương Văn Chánh qua các đạo sắc phong đang phụng thờ tại từ đường họ Lương ở thôn Long Phụng, xã Hòa Trị, huyện Phú Hòa. 

Đây là những văn bản Hán Nôm quý hiếm đề cập đến vai trò và công lao của ông được các triều đại phong kiến nước ta ghi nhận trong việc mởmang các vùng đất xứ Đàng Trong, và đặc biệt là việc mở đất Phú Yên.

Đền thờ Lương Văn Chánh ở thôn Long Phụng, xã Hòa Trị, huyện Phú Hòa (tỉnh Phú Yên) là nơi lưu giữ một số đạo sắc phong ghi nhận vai trò và công lao của danh nhân này. Ảnh: THIÊN LÝ.

Gần đây, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy tại chùa Hoa Sơn, TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi đang lưu giữ 5 đạo sắc phong thần cho Lương Văn Chánh. Thông tin từ những đạo sắc phong này góp phần khẳng định vai trò của Lương Văn Chánh trong công cuộc mởmang xứ Đàng Trong ở các thế kỷ XVI-XVII.

5 đạo sắc phong thần đang được lưu giữ tại Quảng Ngãi

Lương Văn Chánh là bậc công thần có nhiều đóng góp trong việc mởmang các vùng đất xứ Đàng Trong của Chúa Nguyễn từ những ngày đầu gây dựng cơ đồ phía nam dãy Hoành Sơn. Công lao to lớn ấy được Quốc sử quán Triều Nguyễn ghi rõ: “Lương Văn Chánh là công thần hồi quốc sơ, khai thác đất đai, mở rộng biên giới, công lao rõ rệt”⁽¹⁾. 

Ông không chỉ là một vị tướng tài giỏi nơi trận mạc, có công lớn trong việc mở rộng biên cương Đại Việt trong thế kỷ XVI, mà còn là nhà quản lýcó tài kinh bang tế thế trong việc xây dựng chính quyền, ổn định đời sống Nhân dân trên vùng đất mới.

Tài năng, công đức của Lương Văn Chánh được các triều đại phong kiến ghi nhận và ban tặng nhiều sắc phong chức tước và khi ông mất ban cho sắc thần với những mỹ tự và thần hiệu cao quý. 

Tại chùa Hoa Sơn, TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi đang lưu giữ 5 đạo sắc phong thần cho Lương Văn Chánh (Lương Phủ Quân, Lương Quận Công). Đây là những sắc phong Hán Nôm quý hiếm phong tặng cho Lương Văn Chánh tại các đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức và Đồng Khánh.

Sắc phong năm Minh Mạng thứ ba (năm 1822) ngày 24/9 phong tặng Lương Văn Chánh thần hiệu Uy Dũng Công Thần Lương Quận Công và mỹ hiệu Tương Võ Chiêu Nghị Trung đẳng thần. 

Nội dung sắc phong ghi rõ: “Sắc Uy Dũng Công Thần Lương Quận Công trợ giúp cho nước che chở cho dân, rõ ràng công đức được xã dân phụng thờ. Vâng mệnh Cao Thế Tổ Hoàng Đế đã thống nhất đất nước, thần dân khắp nơi vui mừng. Nay hồng đồ sáng tỏ, nghĩ đến sự che chở của thần cần nêu cao danh hiệu nên phong thêm là Tương Võ Chiêu Nghị Trung đẳng thần. Chuẩn cho thôn Phú An, huyện Chương Nghĩa phụng thờ như cũ. Thần hãy giúp đỡ bảo vệ cho lê dân của ta”.

Sắc phong năm Thiệu Trị thứ ba (năm 1843) ngày 12/4 phong tặng Lương Văn Chánh thần hiệu Tương Vũ Chiêu Nghị Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Trung đẳng thần, cụ thể: “Sắc phong cho Tương Vũ Chiêu Nghị Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Trung đẳng thần, bảo vệ cho nước che chở cho dân, linh ứng lâu năm, đã được ban tặng sắc phong, chuẩn cho phụng thờ. Năm Minh Mệnh thứ 21, đúng dịp Ngũ Tuần Đại Khánh của Thánh Tổ Nhân Hoàng đế nhà ta, kính theo chiếu ra ân rộng rãi, lễ lớn nên tặng thêm cấp bậc. Nay, Trẫm nhận mệnh lớn, nghĩ đến sự che chở của thần nên phong tặng thêm Tương Vũ Chiêu Nghị Uy Dũng Dực Nghiêm Trung đẳng thần. Chuẩn cho thôn Phú Thọ, huyện Chương Nghĩa phụng thờ như cũ. Thần hãy che chở trợ giúp dân ta”.

Sắc phong năm Thiệu Trị thứ ba (năm 1843) ngày 14/5 ghi rõ thần hiệu của Lương Văn Chánh là Tương Võ Chiêu Nghị Dực Nghiêm Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Trung đẳng thần: “Sắc Tương Võ Chiêu Nghị Dực Nghiêm Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Trung đẳng thần, trợ giúp cho nước che chở cho dân, rõ ràng linh ứng, đã được ban cấp tặng sắc, chuẩn cho phụng thờ. Nay Trẫm nhận mệnh lớn, nghĩ đến sự che chở của thần nên tặng thêm Tương Võ Chiêu Nghị Dực Nghiêm Vệ Chính Trung đẳng thần. Chuẩn cho thôn Phú Thọ, huyện Chương Nghĩa phụng thờ như cũ. Thần hãy che chở và giúp đỡ cho lê dân của ta”.

Sắc phong năm Tự Đức thứ ba (năm 1850) ngày 8/11 phong tặng cho Lương Văn Chánh thần hiệu là Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Tương Vũ Chiêu Nghị Dực Nghiêm Vệ Chánh Quang Ý Trung đẳng thần có nội dung: “Sắc phong Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân, vốn được phong tặng Tương Vũ Chiêu Nghị Dực Nghiêm Vệ Chánh Trung đẳng thần, bảo vệ cho nước che chở cho dân, linh ứng lâu năm, đã được ban cấp tặng sắc, chuẩn cho phụng thờ. Nay, Trẫm nhận mệnh lớn nghĩ đến sự che chở của thần nên phong tặng thêm Tương Vũ Chiêu Nghị Dực Nghiêm Vệ Chánh Quang Ý Trung đẳng thần. Chuẩn cho thôn Phú Thọ huyện Chương Nghĩa phụng thờ như cũ. Thần hãy che chở trợ giúp dân ta”.

Riêng đạo sắc ngày 1/7 năm Đồng Khánh thứ hai (năm 1886) là sắc hợp phong Lương Văn Chánh cùng với các danh nhân của tỉnh Quảng Ngãi là Mai Phủ Quân, Quảng Phủ Quân, Phi Vận Tướng Quân. 

Nội dung sắc ghi rõ: “Sắc phong cho Hiển Văn Chiêu Tiết Phương Du Tuấn Vọng Quang Ý Kỷ Mùi Khoa Tiến sĩ Phi Vận Tướng Quân Tùng Giang Văn Trung Trung đẳng thần; Bỉnh Trung Địch Dũng Mậu Huân Vĩ Liệt Quang Ý Trấn Nam Doanh Phó Đô Tướng Dương Vũ Công Thần Mai Phủ Quân Trung đẳng thần; Tương Vũ Chiêu Nghị Nghiêm Dực Vệ Chánh Quang Ý Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Trung đẳng thần; Hưu Lượng Hoành Vĩ Trang Túc Khoan Hoằng Quang Ý Đoan Nhã Công Thần Quảng Phủ Quân Trung đẳng thần. Từ trước đến nay bảo vệ cho nước che chở cho dân, linh ứng lâu năm, đã được ban tặng sắc phong để lưu lại công đức mà thờ tự. Nay, Trẫm nhận mệnh lớn, nghĩ đến sự che chở của thần nên tặng thêm Dực Bảo Trung Hưng Trung đẳng thần. Chuẩn cho thôn Phú Thọ thuộc huyện Chương Nghĩa, tỉnh Quảng Nghĩa phụng thờ như cũ. Thần hãy che chở trợ giúp dân ta”.

Sắc phong năm Thiệu Trị thứ ba (năm 1843) ngày 12/4 phong tặng Lương Văn Chánh là Tương Vũ Chiêu Nghị Uy Dũng Công Thần Lương Phủ Quân Trung đẳng thần. Ảnh: ĐÀO NHẬT KIM

Sự khác biệt giữa các sắc phong lưu giữ ở Phú Yên và Quảng Ngãi

So sánh thần hiệu của Lương Văn Chánh tại các sắc phong tại từ đường họ Lương ở Phú Yên với các sắc phong ban tặng cho thôn Phú An và thôn Phú Thọ, huyện Chương Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi có sự khác biệt. 

Các sắc phong Phú Yên thì Lương Văn Chánh được ban thần hiệu là Thượng đẳng thần, còn ở Quảng Ngãi là Trung đẳng thần. 

Việc thần hiệu của Lương Văn Chánh 5 sắc thần tại Quảng Ngãi chỉ bậc Trung đẳng thần do việc kê khai công trạng của thần tại 2 thôn Phú An và Phú Thọ (nơi mà dấu ấn của Lương Văn Chánh không đậm nét như ở Phú Yên), nên việc ban cấp phẩm trật cho Lương Văn Chánh có sự khác biệt. 

Hiện tượng này cũng thường gặp các địa phương về phẩm trật của các vị thần, dù cùng tên nhưng ở làng này là Trung đẳng thần mà làng khác là Thượng đẳng thần.

Ngoài 5 sắc phong cho 2 thôn Phú An và Phú Thọ phụng thờ, thì trong các bài văn tế tại đình làng, dinh miếu ởcác địa phương Quảng Ngãi, danh nhân Lương Văn Chánh cũng được thờ cúng bên cạnh các vị nhân thần ởđây như Bùi Tá Hán, Mai Dõng. 

Ở một số đình, miếu ở vùng Nam Bộ, Lương Văn Chánh cũng được thờ phụng một cách trang trọng trong chánh điện cùng với các thần bản vị địa phương. Điều này cho thấy, tầm vóc và ảnh hưởng của Danh nhân Lương Văn Chánh trải rộng cả khu vực Đàng Trong.

------------------ 

(1) Quốc sử quán Triều Nguyễn, Đại Nam liệt truyện, quyển 1, NXB Thuận Hóa, 1993.