Ông Putin nguy cơ tuột mất một đồng minh quan trọng trong NATO

Hai nhà lãnh đạo Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có mối quan hệ tốt ở thời điểm hiện tại. Ảnh Moscow Times

Đương kim Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đang chạy đua với Kemal Kilicdaroglu, ứng cử viên đối lập chính của Thổ Nhĩ Kỳ và là người đứng đầu Đảng Cộng hòa. 

Tổng thống Nga  Putin đã khẳng định tầm quan trọng của mối quan hệ của Nga với nước láng giềng Biển Đen vào tháng trước trong một buổi lễ trực tuyến với ông Erdogan, khánh thành nhà máy hạt nhân đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ. Nhà máy điện hạt nhân Akkuyu trị giá 20 tỷ USD được xây dựng và sở hữu bởi tập đoàn năng lượng nhà nước Nga Rosatom.

Nhấn mạnh việc đầu tư vào năng lượng của đất nước và lưu ý rằng một lĩnh vực mới của nền kinh tế vốn đã ốm yếu của Thổ Nhĩ Kỳ đang được tạo ra, ông Putin đã gợi ý một chút về ứng cử viên tổng thống mà ông sẽ ủng hộ.

"Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên ở Thổ Nhĩ Kỳ và... việc tạo ra một ngành công nghiệp công nghệ cao mới, tiên tiến từ đầu là một ví dụ thuyết phục khác về những gì ông, Tổng thống Erdogan, đang làm cho đất nước của mình, cho sự phát triển nền kinh tế của mình, cho tất cả công dân Thổ Nhĩ Kỳ", ông Putin nói trong buổi lễ, theo trang web của Điện Kremlin. "Tôi muốn nói rõ ràng rằng: Bạn có thể đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng và tự tin tiến tới việc thực hiện chúng", ông nói thêm.

Nhà máy Akkuyu nằm ở tỉnh Mersin được cho là vận hành 4 tổ máy với tổng công suất 4.800 megawatt, theo thông báo trên trang web của Điện Kremlin. Nhà máy dự kiến sẽ cung cấp khoảng 10% nhu cầu điện của Thổ Nhĩ Kỳ, theo World Nuclear News.

Cơ hội thắng cử của Kilicdaroglu

Một cuộc thăm dò của Konda, một công ty nghiên cứu và tư vấn ở Thổ Nhĩ Kỳ, cho thấy ứng cử viên phe đối lập dẫn đầu với 49,3% ủng hộ, trong khi ông Erdogan có 43,7%. Kết quả của cuộc thăm dò, được thực hiện vào ngày 6-7/5 và được Reuters trích dẫn, cho thấy rằng Erdogan sẽ thiếu đa số cần thiết để giành chiến thắng trong vòng đầu tiên, điều đó có nghĩa là cả hai ứng viên có thể đối đầu với nhau vào ngày 28/5.

Bekir Agirdir, quản lý của Konda, nói với trang tin T24 rằng cơ hội thắng cử của Kilicdaroglu tăng lên sau khi Muharrem Ince, một ứng cử viên tổng thống khác và là cựu thành viên Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ, rút khỏi cuộc đua.

Agirdir nói: "Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu ông Kilicdaroglu nhận được 51%. Các cuộc thăm dò dư luận do Đài Châu Âu Tự do/ Đài Tự do Tự do trích dẫn cũng cho thấy Kilicdaroglu dẫn trước Erdogan một chút. Trong khi đó, The Guardian đưa tin hôm thứ Năm rằng Kilicdaroglu dẫn trước Erdogan khoảng hai điểm.

Chính sách của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thay đổi đối với Nga và Ukraine?

Nga đã tập trung vào việc tăng cường quan hệ kinh tế với Thổ Nhĩ Kỳ với thương mại song phương giữa hai nước vượt 62 tỷ USD vào năm 2022, theo CNN. Mối quan hệ giữa hai nước cũng trở nên sâu sắc hơn ở cấp độ quân sự khi Thổ Nhĩ Kỳ mua tên lửa S-400 từ Nga vào năm 2019, CNN đưa tin. Thổ Nhĩ Kỳ cũng là một trung tâm cho các khoản đầu tư khác của Nga bao gồm bất động sản và là nơi trú ẩn an toàn cho hàng ngàn người Nga đã rời khỏi đất nước của họ sau cuộc chiến ở Ukraine, NPR đưa tin.

Theo James Jeffrey, cựu đại sứ tại Iraq và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời là chủ tịch Chương trình Trung Đông tại Trung tâm Wilson, ngay cả khi Kilicdaroglu thắng, chính sách của Thổ Nhĩ Kỳ đối với Ukraine và Nga có thể sẽ vẫn được duy trì nếu Kilicdaroglu thắng.

Ông nói với Newsweek trong một email hôm thứ Năm (11/5) rằng chính sách Nga của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ vẫn đảm bảo "nhưng tránh khiêu khích Nga quá mức hoặc cắt xén các mối quan hệ kinh tế có giá trị với cả Ankara và Moscow".

Chính sách liên tục của Thổ Nhĩ Kỳ đối với Nga một phần là do nước này phụ thuộc nhiều vào năng lượng và các khoản đầu tư của Nga đang góp phần vào nền kinh tế đang gặp khó khăn của nước này. Thổ Nhĩ Kỳ nhận khoảng 45% khí đốt tự nhiên từ Nga cùng với một lượng lớn than và dầu, theo Đài Châu Âu Tự do/Radio Liberty.

Iliya Kusa, một nhà phân tích quan hệ quốc tế của Viện Tương lai Ukraine, đã viết trong một báo cáo gần đây do Trung tâm Wilson công bố rằng Kilicdaroglu không có lập trường hoàn toàn rõ ràng đối với Ukraine, quốc gia đang chống lại Nga trong một cuộc chiến đang diễn ra mà ông Putin đã phát động vào tháng 2 năm ngoái. Tuy nhiên, cố vấn chính sách đối ngoại của ứng cử viên đối lập, Unal Cevikoz nói rằng Kilicdaroglu sẽ duy trì vai trò trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga của Thổ Nhĩ Kỳ nếu ông giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử, TVP World đưa tin hôm thứ Năm.

Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã đóng vai trò trung gian hòa giải tích cực giữa Kiev và Moscow khi nước này làm trung gian cho một thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc mà cả hai bên đã ký kết, giúp xoa dịu cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu bắt nguồn từ cuộc chiến của Putin. Ankara cũng cung cấp máy bay không người lái cho Ukraine. Đại sứ Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ Vasyl Bodnar năm ngoái thông báo việc xây dựng một nhà máy ở nước ông thuộc sở hữu của Baykar, một công ty Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất máy bay không người lái "Bayraktars", đã được sử dụng chống lại quân đội Nga.

"Những phác thảo chung về chính sách của Erdogan sẽ tiếp tục nếu Kilicdaroglu thắng - ủng hộ Ukraine (Nga không chiến thắng và do đó giành quyền kiểm soát toàn bộ phía bắc Biển Đen là lợi ích hiện hữu của Thổ Nhĩ Kỳ) và vai trò trung gian hòa giải", Jeffrey nói. "Kilicdaroglu có thể cũng thích Erdogan (không) áp dụng các biện pháp trừng phạt của NATO đối với một số hành động tài chính và thương mại của Nga vì người Thổ Nhĩ Kỳ coi đó là một đòn giáng mạnh vào nền kinh tế đang gặp khó khăn của họ".

Quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ sẽ được cải thiện?

Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ đã gửi máy bay không người lái tới Ukraine, nhưng nước này vẫn có cùng quan điểm với Nga về việc phản đối một số giá trị của phương Tây, theo Radio Free Europe/Radio Free Liberty. Nhưng Kilicdaroglu tìm cách xây dựng lại quan hệ với châu Âu và Mỹ vốn đã bị hủy hoại trong nhiệm kỳ của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ.

Mối quan hệ được cải thiện với phương Tây cũng có thể mở ra cơ hội để Thụy Điển nhanh chóng gia nhập NATO - một động thái mà Putin phản đối và đã bị Erdogan ngăn cản từ lâu.

"Kilicdaroglu có thể sẽ nhanh chóng chấp thuận ứng cử viên NATO của Thụy Điển", Jeffrey nói, đồng thời nói thêm rằng ứng cử viên phe đối lập cam kết giảm bớt căng thẳng của đất nước ông với Mỹ liên quan đến các chính sách Đông Âu.

Jeffrey cũng cho biết, "Kilicdaroglu giống như Erdogan có thể sẽ bảo vệ các lợi ích gần nước ngoài đối với người Hy Lạp, PKK và Armenia, điều đó có nghĩa là sẽ có một số xích mích với (Mỹ). Nhưng ngay cả khi Erdogan tái đắc cử, các mối quan hệ có thể sẽ được cải thiện như với Israel, các quốc gia Ả Rập và Mỹ trong vài năm nay và phần lớn những luận điệu chống phương Tây gay gắt gần đây của ông ấy đều là vận động bầu cử ở một quốc gia mà Mỹ (và Châu Âu) không được ưa chuộng".

Trong khi đó, chuyên gia quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Nga Evren Balta, Chủ tịch Khoa Quan hệ Quốc tế tại Đại học Ozyegin, nói với Newsweek hôm thứ Năm trong một email rằng chiến thắng ở Kilicdaroglu sẽ "tượng trưng" cho sự trở lại của mối quan hệ mạnh mẽ hơn của Thổ Nhĩ Kỳ với phương Tây.

"Đó sẽ là thời điểm Thổ Nhĩ Kỳ quay trở lại phương Tây — cụ thể là về các giá trị chuẩn mực mà liên minh phương Tây đại diện. Đây là một liên minh đã cùng nhau tái dân chủ hóa Thổ Nhĩ Kỳ", Balta nói.

Putin có thể mất gì nếu Erdogan bị đánh bại?

Theo Jeffrey, ông Putin từ lâu đã nhận thấy ông Erdogan là người đáng tin cậy vì có chính sách và hùng biện cứng rắn cũng như có kinh nghiệm đối phó với người Nga, nhưng liệu ông có coi trọng Kilicdaroglu hay không vẫn còn là một câu hỏi.

"Putin thích đối phó với các nhà lãnh đạo mà ông ấy cho là mạnh mẽ và có thể đoán trước được ngay cả khi họ ném bom đồng minh của ông ấy ở Syria (Netanyahu) hoặc chống lại Nga và các đồng minh trực tiếp hoặc gián tiếp ở Ukraine, Kavkaz, Libya và tây bắc Syria (Erdogan ở tất cả). Đó là tôi không nghĩ dựa trên hiểu biết trực tiếp rằng Putin nghĩ Kilicdaroglu sẽ cứng rắn với ông ấy hơn Erdogan (trong một số tình huống nhất định).. Nhưng Putin lại thích đối xử với những người mà ông ấy biết và có suy nghĩ giống ông ấy. Đó là Erdogan chứ không phải Kilicdaroglu", Jeffrey nhận định.

Trong khi đó, Eleonora Tafuro, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nga, Kavkaz và Trung Á tại ISPI, nói với Newsweek trong một email rằng mặc dù mối quan hệ đối tác chặt chẽ giữa Putin và Erdogan rất quan trọng đối với quan hệ song phương, "làm giảm mối quan hệ xuống mức bất khả kháng giữa hai bên". Putin và Erdogan sẽ là một sai lầm".

"Putin chắc chắn ủng hộ Erdogan... nhưng cũng sẵn sàng hợp tác với Kilicdaroglu. Mối quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ quá quan trọng đối với ông ấy, đặc biệt là vào lúc này. Và ông ấy sẽ không thể đánh mất chúng, ngay cả khi Erdogan rời bỏ quyền lực", Tafuro đánh giá.