Cần bổ sung chính sách để chủ hộ kinh doanh cá thể được tham gia BHXH bắt buộc

Theo BHXH Việt Nam, hiện nay, toàn quốc có khoảng 5,6 triệu hộ kinh doanh cá thể, là "chủ doanh nghiệp tại gia" nhưng theo quy định họ lại không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc vì không có hợp đồng lao động, không được trả lương.

Tuy nhiên, BHXH Việt Nam cho rằng, đây là nhóm đối tượng có điều kiện kinh tế, có thể tham gia BHXH ở mức đóng cao và bền vững, góp phần cho tính ổn định của hệ thống an sinh xã hội của đất nước.

Khi các quy định pháp lý được sửa đổi thì đây sẽ là nhóm đối tượng rất lớn, tăng thêm diện bao phủ BHXH, phù hợp với định hướng BHXH đa tầng theo Nghị quyết số 28-NQ/TW.

BHXH Việt Nam cũng cho rằng, vấn đề của hơn 4.200 chủ hộ kinh doanh cá thể trong tham gia BHXH bắt buộc hiện nay, tuy chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số hộ kinh doanh cá thể trên toàn quốc nhưng rất cần có sự đánh giá, nghiên cứu để bổ sung, hoàn thiện các cơ sở pháp lý liên quan trong thời gian tới.

Trước đó, kết quả kiểm tra của các cơ quan chức năng cho thấy, từ tháng 1/2003 tới tháng 12/2021, cơ quan BHXH nhiều địa phương đã thu BHXH bắt buộc đối với những trường hợp này. Tại thời điểm tháng 9/2016 đã có 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tại 54 địa phương đóng BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, đối tượng này không thuộc diện đóng BHXH bắt buộc.

Về việc hơn 4.200 chủ hộ kinh doanh cá thể bị "thu sai" BHXH bắt buộc, ngày 6/6, tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài Chính Hồ Đức Phớc phát biểu: "Về bản chất và đạo lý không có gì sai nhưng quy định pháp luật phải có hợp đồng giao kết mới tham gia BHXH.

Trong khi nhân viên của họ do có giao kết hợp đồng thì được nộp nhưng với chủ hộ kinh doanh cá thể không có hợp đồng lao động nên không được tham gia BHXH bắt buộc.

Về bản chất, chủ hộ kinh doanh là người lao động nên việc tham gia BHXH thì chấp nhận được nhưng pháp luật không quy định. Vì vậy, Bộ LĐTB-XH trong quá trình sửa Luật BHXH tới đây cần nghiên cứu cho phép chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc vì họ là vừa là người lao động, vừa là người có thu nhập".

Trước đó, Đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) cho rằng, chủ hộ kinh doanh cá thể đăng ký tham gia BHXH bắt buộc xuất phát từ một số nguyên nhân chủ yếu như: Khi triển khai thực hiện Nghị định số 01 (năm 2003) của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Điều lệ BHXH, do nhận thức chưa đầy đủ và áp lực của việc mở rộng độ bao phủ BHXH, nên một số tỉnh, thành đã thực hiện thu BHXH bắt buộc và giải quyết chính sách đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể.

Số đông chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia BHXH bắt buộc là người trực tiếp sản xuất kinh doanh, chủ hộ vừa là chủ sử dụng lao động, vừa là người lao động, nên nhu cầu tham gia để hưởng các chế độ BHXH, BHYT như người lao động là chính đáng.

Mặt khác, thời gian này chưa có chính sách cho người tham gia BHXH tự nguyện, nên việc tham gia đóng BHXH của chủ hộ cũng không phải thuộc điều cấm của các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.

Việc chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia đóng BHXH - về bản chất là tích cực góp phần tăng thêm diện bao phủ BHXH, phù hợp với Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH.

Theo đại biểu Hoàng Đức Thắng đến thời điểm hiện nay, các quy định liên quan chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn. Như vậy, cần sửa đổi, bổ sung quy định pháp lý cho phù hợp để đảm bảo lợi ích của người dân.

Tại phiên trả lời chất vấn của Quốc hội ngày 6/6, Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH Đào Ngọc Dung cho biết, Bộ đã đưa chủ hộ kinh doanh cá thể vào đối tượng đóng BHXH bắt buộc tại dự án Luật BHXH sửa đổi.

Bộ trưởng cũng kiến nghị Quốc hội xem xét trong kết luận chất vấn, có thể bổ sung cho phép Chính phủ thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho những trường hợp chủ hộ đã bị thu BHXH bắt buộc này. Cụ thể như cộng nối thời gian đóng BHXH nếu họ có nhu cầu chuyển sang bắt buộc hoặc tự nguyện.