Thời kỳ vàng son rực rỡ của quốc gia cổ đại qua các tháp Champa trên đất Bình Định

Tọa lạc tại trung tâm TP Quy Nhơn, cụm tháp Đôi (tháp Hưng Thạnh) được xây vào thế kỉ XII. Tháp có cấu trúc độc đáo của kiến trúc Chămpa cổ với kĩ thuật mài giũa, lắp ghép các tảng đá chồng khít lên nhau vững chãi, nóc tháp có nhiều bức phù điêu chạm khắc hình chim thần, thú thần theo tín ngưỡng của người Chăm.

Khu tháp Bánh Ít nằm trên ngọn đồi cao của huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.

Cách Quy Nhơn khoảng 20 km khu tháp Bánh Ít, còn gọi là Tháp Bạc (ở xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định) được xây dựng vào cuối thế kỷ XI. Cụm tháp gồm 4 tháp có các tượng thờ, hình vũ nữ đang múa, hình voi, hình các vị thần linh. Tháp được xây trên ngọn đồi cao nằm ngay bên đường quốc lộ, giữa khung cảnh làng quê thanh bình.

Tháp Bình Lâm-một tháp Champa được xây dựng vào khoảng cuối thế kỉ X đến đầu thế kỉ XI ở Bình Định.

Tháp Bình Lâm toạ lạc tại thôn Bình Lâm, xã Phước Hoà, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Toàn bộ cấu trúc tháp cao độ 20m và được chia thành 3 tầng. Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỉ X đến đầu thế kỉ XI, đây là một trong những tháp được xây dựng sớm nhất tại Bình Định. 

Người dân ở đây kể rằng, vào thời đó, thôn Bình Lâm là vùng đất phì nhiêu, màu mỡ nên đây là nơi có những cư dân người Việt đầu tiên đến khai phá, mở mang.

Là tháp duy nhất nằm trong kinh thành Đồ Bàn xưa, tháp Cánh Tiên (hay còn gọi là tháp Đồng) toạ lạc trên một gò đất tại thôn Nam An, xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn. 

Xét về vị trí và kiến trúc, tháp có ý nghĩa như ngọn núi thiêng (biểu tượng của núi Meru) che chắn cho kinh thành Đồ Bàn. Tháp xây dựng vào thế kỉ XII, dáng thanh thoát và đặc sắc với trang trí cầu kì như hình đôi cánh tiên bay lên.

Cách đó không xa, ở thôn Châu Thành, xã Nhơn Thành, tháp Phú Lốc (còn gọi là Tháp Vàng) được xây dựng vào thế kỉ XII. 

Tháp Vàng toạ lạc trên đồi cao 76m nên vừa mang vẻ đẹp ngạo nghễ nỗi bậc vừa tạo cảm giác cô đơn trơ trọi giữa vùng đồng bằng xanh ngát trù phú.

Tháp Cánh Tiên là ngôi tháp duy nhất còn lại trong kinh thành Đồ Bàn của nước Champa cổ đại xưa.

Đặc biệt, hoành tráng, đồ sộ nhất trong các tháp Chăm còn lại là khu tháp Dương Long (tháp Ngà) được xây dựng vào cuối thế kỉ XII, tại xã Tây Bình, huyện Tây Sơn. 

Tháp Dương Long giữa cao 42m, hai tháp hai bên cao 38m. Thân tháp xây bằng gạch, các góc được ghép từ những tảng đá lớn chạm khắc tinh xảo. Nửa phần trên của tháp gồm các khối đá lớn xếp chồng lên nhau. Hình tượng được khắc trên các góc là chim thần Garuda, dơi, đại bàng... 

Các bức tường được trang trí hình lá, cảnh múa hát, hình tu sĩ đầu to đội mũ chỏm cao...  Các đề tài chạm khắc trên tháp Dương Long cũng có các hình thú như voi, sư tử đang đùa giỡn, phía bên trong toà tháp cũng là những tu sĩ đang ngồi thiền.

Khu tháp Dương Long, xã Tây Bình, huyện Tây Sơn (tỉnh Bình Định) có giá trị nghệ thuật bậc nhất trong số các kiến trúc Chăm thời kỳ này.

Hầu hết toà tháp có cấu trúc nhỏ dần về phía đỉnh và kết thúc bằng một đoá sen đang nở. Vòm cửa có hình quái vật Kala khạc ra rắn bảy đầu, bộ diềm mái được nghệ nhân khắc nhiều hoa văn với cảnh trí rất phong phú, đa dạng. 

Những bức chạm khắc của tháp Dương Long rất tinh tế về nghệ thuật và kỹ xảo. Có thể nói, tháp Dương Long có giá trị nghệ thuật bậc nhất trong số các kiến trúc Chăm thời kỳ này.

Cuôi cùng, nằm trên quốc lộ 19, tại xã Bình Nghi (hyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định), du khách có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp thanh thoát, trang nhã và đầy kỳ bí của tháp Thủ Thiện.