Đường sắt tốc độ cao Bắc Nam: "Ông lớn" tự tin tham gia, sản xuất ray tàu chất lượng

Giai đoạn đầu tỷ lệ nội địa hóa phấn đấu đạt 40 - 60%"

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư (là cơ quan thường trực Hội đồng thẩm định Nhà nước dự án) gửi các thành viên Hội đồng thẩm định nghiên cứu, có ý kiến thẩm định chính thức về hồ sơ giải trình bổ sung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án và gửi về Bộ Kế hoạch và Đầu tư trước ngày 14/10/2024.

Để chuẩn bị cho việc thực đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, các doanh nghiệp cũng đã lên các kịch bản, phương án để kịp thời tiếp nhận chuyển giao công nghệ, tăng năng lực, kinh nghiệm khi được tham gia vào dự án.

Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ xin chủ trương thành lập liên doanh phát triển công nghiệp đường sắt.

Thông tin về các kế hoạch sắp tới, Ông Đặng Sỹ Mạnh, Chủ tịch HĐTV VNR cho biết, VNR đang là đơn vị duy nhất khai thác hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia.

"Chúng tôi mong muốn người đứng đầu Chính phủ đồng ý về chủ trương cho phép VNR cùng với các đối tác nước ngoài thành lập liên doanh hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp đường sắt với tỷ lệ vốn góp chi phối", ông Mạnh bày tỏ.

Ông Mạnh cho biết, ngoài các đối tác nước ngoài, VNR cũng mở rộng cửa cho các đơn vị cơ khí chế tạo trong nước cùng tham gia vào liên doanh đặc biệt này. "Chúng tôi kiến nghị tới Chính phủ cho phép áp dụng khi thành lập liên doanh phát triển công nghiệp đường sắt", ông Mạnh kiến nghị.

Nội dung kiến nghị bao gồm: Thứ nhất là, chỉ đạo các bộ, ngành xây dựng cơ chế định giá đặc thù cho các cơ sở công nghiệp đường sắt khi thành lập liên doanh.

Thứ hai là, Nhà nước tiến hành đặt hàng, bao tiêu sản phẩm cho liên doanh trong thời hạn nhất định.

Thứ ba là, bổ sung sản phẩm công nghiệp đường sắt là sản phẩm cơ khí trọng điểm được điều chỉnh tại Dự thảo Luật Sản xuất sản phẩm công nghiệp trọng điểm.

Thứ bốn là, xây dựng cơ chế về định giá đất đai, tài sản của các doanh nghiệp đường sắt để tăng vốn của doanh nghiệp, mang lại lợi thế và đảm bảo quyền lợi của doanh nghiệp Việt Nam trong việc tham gia liên doanh, liên kết với các đối tác nước ngoài phát triển công nghiệp đường sắt.

Thứ năm là, xây dựng chính sách, nguyên tắc ràng buộc ngay từ khi đấu thầu để giúp các doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng vật tư, phụ kiện, sản phẩm từng công đoạn.

Theo ông Mạnh, đây cũng là kế hoạch dài hơi cho chiến lược tại khoảng 10 dự án đường sắt đô thị tại TP.HCM và TP.Hà Nội đang được lên kế hoạch triển khai trong giai đoạn từ nay đến năm 2035. VNR đang tích cực làm việc với các đối tác nước ngoài đến từ các nước có nền công nghiệp đường sắt phát triển hàng đầu thế giới để học tập về phát triển công nghiệp đường sắt.

"Từ kinh nghiệm của các quốc gia có hệ thống đường sắt tiên tiến, chúng tôi cho rằng, Việt Nam cần có một nền tảng công nghiệp đường sắt vững mạnh, đáp ứng đầy đủ các nhu cầu về chế tạo, sản xuất, bảo dưỡng phương tiện, vật tư, trang thiết bị đường sắt trong nước và xuất khẩu.

"Hiện chúng tôi chưa chốt được đối tác nước ngoài, nhưng bước đầu tạm xác định những mục tiêu cơ bản khi thành lập liên doanh phát triển công nghiệp đường sắt", ông Mạnh thông tin.

Ông Mạnh khẳng định: "Giai đoạn trước mắt, chúng tôi sẽ cải tạo, xây dựng cơ sở chế tạo, lắp ráp đầu máy, toa xe, sản xuất phụ tùng thay thế với tỷ lệ nội địa hóa phấn đấu đạt 40 - 60%".

Trong giai đoạn tiếp theo, liên doanh này sẽ phát triển mạnh các đoàn tàu tự hành (EMU) để vận tải hành khách nội, ngoại ô; tập trung phát triển công nghiệp đóng mới toa xe cung cấp cho tiêu dùng trong nước, hướng tới xuất khẩu sang các nước trong khu vực; sản xuất phụ tùng, vật tư đường sắt (ray, tà vẹt, phụ kiện, ghi, hệ thống cung cấp điện sức kéo, thông tin, tín hiệu)…

Tự tin làm chủ công nghệ sản xuất thiết bị đường sắt

Theo ông Mạnh, đã có thời điểm, ngành cơ khí bị dè bỉu với câu chuyện đến ốc vít cũng không sản xuất được, công nghiệp đường sắt cũng gặp phải câu chuyện tương tự. Ngành đường sắt đã từng tiếp nhận lời bình xét, đến thanh ray Việt Nam chưa sản xuất được thì sẽ tham gia được gì trong hơn 30.000 - 40.000 chi tiết cơ khí của tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam sắp tới".

 Ông Đặng Sỹ Mạnh khẳng định: "Đây là những nhận định chưa thực sự chính xác, bởi ngành thép và cơ khí chế tạo Việt Nam hoàn toàn tự sản xuất nhiều thiết bị cơ khí quan trọng của ngành đường sắt, trong đó Hòa Phát có thể sản xuất hàng trăm ngàn ray thép đủ chất lượng mỗi năm.

Vấn đề là trong những năm vừa qua, đường sắt Việt Nam chỉ có nhu cầu vài ngàn ray thép mỗi năm để phục vụ duy tu bảo dưỡng, trong khi để đầu tư một nhà máy sản xuất ray thép thì đầu ra phải cần cả trăm ngàn chiếc ray mới có thể đạt điểm hòa vốn.

"Trong bối cảnh đường sắt rất có thể là mũi đột phá hạ tầng tiếp theo sau đường bộ cao tốc, thì ngay bây giờ, chúng ta cần có sự chuẩn bị nghiêm túc cho công nghiệp đường sắt", ông Đặng Sỹ Mạnh lưu ý.

Ngoài VNR, hiện nay cũng đã có nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn bày tỏ ý kiến sẵn sàng và mong muốn được tham gia vào dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Tại buổi hội nghị với các doanh nghiệp lớn do Thường trực Chính phủ tổ chức, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hòa Phát Trần Đình Long đã nhấn mạnh: "Tầm quan trọng của dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam tổng vốn đầu tư 70 tỷ USD là một công trình hạ tầng chiến lược của quốc gia".

"Hòa Phát sẵn sàng trong việc tham gia đấu thầu cung cấp thép cho dự án. Hòa Phát đủ năng lực để sản xuất thép cho đ ường ray tốc độ cao tại Việt Nam " , Chủ tịch Hòa Phát khẳng định.

Trong khi đó, ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả đề nghị Nhà nước hỗ trợ tổ chức cho doanh nghiệp Việt Nam học tập kinh nghiệp của doanh nghiệp lớn nước ngoài về triển khai các công trình quy mô lớn.

Đồng thời, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ của một số bộ, ngành liên quan tiêu chuẩn, định mức chuyên ngành, mô hình BIM để áp dụng cho các công trình ngành giao thông, đặc biệt là công trình đường sắt tốc độ cao…

Tương tự, ông Nguyễn Văn Trường, Giám đốc Doanh nghiệp xây dựng Xuân Trường cũng đề xuất liên quan sử dụng đất bùn nạo vét để sử dụng trong san lấp mặt bằng, giúp thay thế vật liệu xây dựng đang khan hiếm hiện nay và giảm thiểu tác động môi trường…