Thực tế trên cho thấy đã đến lúc chính quyền địa phương, ngành chức năng, doanh nghiệp và người dân phải tuân thủ nghiêm túc việc đăng ký mã số vùng trồng, bởi việc này không chỉ giúp truy xuất nguồn gốc mà còn gắn chặt sản xuất theo quy trình nhất định để đáp ứng yêu cầu của nước nhập khẩu. Cách làm này còn giúp nông dân ý thức được vấn đề sản xuất liên quan chặt chẽ đến chất lượng và giá thành sản phẩm.
Bắt buộc phải làm
Trao đổi với phóng viên Trang Trại Việt, TS.Lê Thanh Hòa – Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT) khẳng định, đã đến lúc phải tuân thủ nghiêm túc các quy định về truy xuất nguồn gốc, một yêu cầu bắt buộc của mọi thị trường nhập khẩu nếu không muốn hàng bị trả về.
“Đơn cử như trái dưa hấu xuất khẩu sang Trung Quốc, nếu chúng ta đăng ký được mã số vùng trồng, cung cấp cho hải quan nước bạn để được mã hóa bằng QR code thì khi thương lái thu mua, họ có thể kiểm tra chất lượng từng quả, dán tem ngay tại ruộng, sau đó chuyển lên cửa khẩu, tại đây, cán bộ hải quan chỉ cần soi điện thoại vài giây là ra mọi thông tin và cho thông quan. Còn nếu không có tem nhãn, bà con mang dưa lên cửa khẩu, tập trung vào chợ rồi mới tìm mối mua, nếu có người mua mới quay lại làm các thủ tục kiểm dịch thực vật, rất mất thời gian và làm giảm chất lượng dưa hấu. Nếu kết nối với doanh nghiệp ngay từ đầu thì việc trao đổi hàng hóa sẽ thông suốt và nhanh chóng” – ông Hòa nói.
Cũng theo ông Hòa, yêu cầu thông tin truy xuất nguồn gốc được Trung Quốc bắt đầu thực hiện chặt từ tháng 5.2018, đây là một giải pháp để đảm bảo những nông sản đó có CO (giấy chứng nhận xuất xứ nguồn gốc hàng hóa) của Việt Nam chứ không phải là sản phẩm của một nước thứ ba, tạm nhập vào Việt Nam rồi tái xuất sang Trung Quốc để hưởng ưu đãi về thuế. (So với nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á, thuế suất thuế nhập khẩu hàng nông sản của Việt Nam sang Trung Quốc thấp hơn rất nhiều, thậm chí có những mặt hàng còn 0%).
“Một bài học còn nhãn tiền đối với hai doanh nghiệp xuất khẩu gạo ở Tiền Giang và Long An bị phía Trung Quốc yêu cầu xem xét dừng xuất khẩu chính bởi thông tin họ nắm được năng lực xuất khẩu của doanh nghiệp chỉ 100.000 tấn/năm nhưng sản lượng xuất khẩu lại lên đến 130.000 tấn, số còn lại lấy ở đâu. Nếu chúng ta không nghiêm túc nhìn nhận vấn đề, thực hiện đúng quy định, chính chúng ta sẽ tự hại mình” – ông Hòa khẳng định.
Trên nóng dưới lạnh
Thực tế, ngay sau khi nhận được thông tin yêu cầu bắt buộc phải có truy xuất nguồn gốc đối với nông sản xuất khẩu, ngày 23.5.2018, Bộ NNPTNT đã có văn bản yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố trên cả nước, các đơn vị trực thuộc Bộ chỉ đạo các địa phương, đơn vị gấp rút triển khai thống kê vùng trồng cây ăn quả, các cơ sở đóng gói quả tươi theo quy định của Trung Quốc (có kèm theo mẫu phụ lục). Trước mắt, tập trung thống kê thông tin của 8 loại quả tươi được Trung Quốc cho phép nhập khẩu từ Việt Nam, gồm: Thanh long, xoài, chôm chôm, mít, chuối, vãi, nhãn và dưa hấu.
Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NNPTNT) là đơn vị cập nhật thông tin vùng trồng, cơ sở đóng gói của các tỉnh gửi sang Trung Quốc. Ngay sau khi được phía Trung Quốc chấp nhận, Cục sẽ cập nhật danh sách mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói lên website của Cục (www.ppd.gov.vn).
Tính đến thời điểm này, Cục Bảo vệ thực vật đã tổng hợp và được phía Trung Quốc chấp thuận đối với 1.200 mã số vùng trồng cho 8 loại trái cây đã được phép xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc tại 42 tỉnh, thành trên cả nước cùng 608 mã số cơ sở đóng gói tại 31 tỉnh, thành.
Tuy nhiên, ông Hòa cũng thừa nhận một thực tế, bên cạnh những địa phương rất nỗ lực thống kê, đăng ký mã số vùng trồng (điển hình là Sơn La, Bắc Giang) thì cũng còn rất nhiều địa phương, lãnh đạo, ngành chức năng chưa thực sự quan tâm. “Thậm chí, thời điểm này vẫn có địa phương hỏi phương thức đăng ký mã số vùng trồng dù thông tin đã công khai trên mạng internet từ rất lâu” – ông Hòa nêu một thực tế.
Theo ông Hòa, nếu các địa phương, doanh nghiệp và nông dân không đồng lòng thay đổi phương thức sản xuất, đáp ứng tốt các yêu cầu của thị trường nhập khẩu thì có thể con đường đưa nông sản Việt vươn xa sẽ rất khó khăn.
