Xung đột Nga-Ukraine: Nỗi buồn 'chiến tranh ủy nhiệm' của NATO

Một quân nhân Nga thuộc đơn vị hỗ trợ hỏa lực tham gia khóa huấn luyện chiến thuật và y tế trong quá trình hoạt động quân sự của Nga tại Ukraine. Ảnh Sputnik 

Tony Cox, một nhà báo người Mỹ từng làm biên tập cho Bloomberg và một số tờ nhật báo lớn đã có bài phân tích đăng trên hãng thông tấn RT của Nga. Theo tác giả Tony Cox, nỗ lực do Mỹ dẫn đầu nhằm cô lập Nga và nỗ lực làm suy yếu nền kinh tế và quân sự của nước này bằng cách sử dụng Ukraine - được một số nhà lãnh đạo phương Tây thừa nhận là một "cuộc chiến ủy nhiệm" - dường như đang có tác dụng ngược bằng nhiều biện pháp khác nhau.

Washington và các thành viên NATO khác đã nhiều lần tuyên bố rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã phải chịu thất bại chiến lược ở Ukraine và "không có khả năng" chiến thắng trong cuộc xung đột. Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố vào tháng trước sau khi tham dự hội nghị thượng đỉnh NATO ở Vilnius, Lithuania rằng: "Putin đã thua trong cuộc chiến".

Các quan chức Lầu Năm Góc, những người đã công khai thừa nhận rằng mục tiêu của họ là làm suy yếu quân đội Nga, trong những tuần gần đây đã nói về những tổn thất nặng nề đối với lực lượng của Moscow và " tiến bộ ổn định" trong cuộc phản công kéo dài của Ukraine. Vị tướng hàng đầu của Mỹ, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley, đã đi quá xa vào đầu năm nay khi nói rằng: "Nga đã thua. Họ đã thua về mặt chiến lược, hoạt động và chiến thuật".

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Nga đang nhìn thấy một bức tranh hoàn toàn khác trên thực địa. Ví dụ, ông Putin đã tuyên bố rằng các lực lượng Nga đã đạt được tỷ lệ tiêu diệt 10 trên 1 trong một trận chiến quan trọng vào tháng trước. Ukraine đã mất 43.000 quân, cũng như hàng chục xe tăng, xe bộ binh và pháo do phương Tây cung cấp kể từ khi cuộc phản công của Kiev bắt đầu vào đầu tháng 6, theo ước tính ngày 4/8 của Bộ Quốc phòng Nga. Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu cho biết: "Rõ ràng là vũ khí do phương Tây cung cấp không mang lại thành công trên chiến trường và chỉ kéo dài xung đột quân sự".

Đánh giá tác động quân sự

Trong khi các đánh giá về tình hình chiến trường rất khác nhau, NATO rõ ràng đã thất bại trong nỗ lực làm suy yếu quân đội Nga. Các lực lượng của Nga ngày nay mạnh hơn, được trang bị vũ khí tốt hơn và đông đảo hơn so với khi cuộc xung đột bắt đầu vào tháng 2/2022. Họ cũng đã có được 18 tháng kinh nghiệm chiến đấu với quân đội do NATO huấn luyện và chống lại vũ khí do NATO cung cấp. Trên thực tế, quân đội Nga đã trở nên đáng gờm về mặt này đến mức ngay cả các phương tiện truyền thông phương Tây cũng phải trích dẫn các nhà phân tích quốc phòng về các chiến thuật ngày càng hiệu quả được các lực lượng thiện chiến của Moscow sử dụng.

"Nếu cộng tất cả những điều đó lại với nhau, mọi người đều biết đây sẽ là một cuộc chiến khó khăn hơn so với Kherson và Kharkov vào mùa thu năm ngoái", Barrons nói với Associated Press vào tháng 6. Ông nói thêm rằng những người ủng hộ Ukraine đã sử dụng thành công của Kiev trong việc giành lại lãnh thổ vào năm ngoái làm "chuẩn mực, điều mà tôi cho là không hợp lý trong mọi hoàn cảnh".

Trung tâm Đánh giá Chính sách Châu Âu (CEPA), được tài trợ bởi nhiều nhà sản xuất vũ khí của Mỹ, cũng đưa ra quan điểm tương tự về việc tăng cường quân đội của Nga. Chels Michta, một sĩ quan tình báo quân đội Mỹ, viết vào tháng 5: "Người Nga đã tìm hiểu về người Ukraine và học rất nhanh. Quân đội Nga năm 2023 đã khác với Quân đội Nga năm 2022 từ giai đoạn đầu của cuộc chiến".

Pháo binh

Một thước đo khác cho thấy hiệu quả ngày càng tăng của các lực lượng Nga là việc Kiev được cho là đã từ bỏ các chiến thuật chiến đấu được các huấn luyện viên quân sự phương Tây giảng dạy. Để đối phó với tổn thất nặng nề của 9 lữ đoàn do NATO huấn luyện đi đầu trong cuộc phản công, "các chỉ huy quân sự Ukraine đã thay đổi chiến thuật, tập trung tiêu diệt lực lượng Nga bằng pháo binh và tên lửa tầm xa thay vì lao vào các bãi mìn dưới hỏa lực", tờ New York Times ngày 2/8 đưa tin dẫn lời quan chức Mỹ giấu tên cho biết.

Việc đảm bảo đủ đạn pháo để duy trì chiến lược đó có thể là một thách thức. Tổng thống Mỹ Biden và tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg trước đó thừa nhận rằng lực lượng Kiev đang tiêu tốn đạn dược nhanh hơn mức mà các nhà cung cấp phương Tây của họ có thể bổ sung vào kho dự trữ. Biden đã cố gắng biện minh cho quyết định gây tranh cãi của mình vào tháng trước về việc cung cấp bom chùm cho Ukraine bằng cách nói rằng các loại đạn này – bị hơn 100 quốc gia cấm là cần thiết để bù đắp cho sự thiếu hụt đạn dược. Trong khi đó, các nhà thầu quốc phòng Nga đã tăng cường sản xuất, cho phép lực lượng Moscow đánh bại một quốc gia được hàng chục nhà hảo tâm phương Tây hậu thuẫn.

Nga cũng có nhiều binh sĩ để hợp tác hơn so với khi cuộc xung đột bắt đầu. Hơn 231.000 người Nga đã ký hợp đồng. Moscow đã huy động 300.000 quân dự bị vào năm 2022. Sau khi tăng số lượng quân chiến đấu của Nga khoảng 13% lên 1,15 triệu, ông Putin đã thông qua kế hoạch vào tháng 12 để mở rộng thêm 30%, lên 1,5 triệu, trong những năm tới.

"Người Nga hoạt động tích cực hơn những gì chúng ta từng thấy trong nhiều năm và các cuộc tuần tra của họ ở Đại Tây Dương cũng như khắp Đại Tây Dương đang ở mức cao, hầu hết đều ở mức cao hơn những gì chúng ta đã thấy trong nhiều năm", Cavoli nói. 

    Xe tăng T-80 của Nga thuộc đơn vị bộ binh cơ giới số 200 thuộc cụm quân miền Nam xuất phát từ vị trí khai hỏa trong quá trình hoạt động quân sự của Nga tại Ukraine. Ảnh Sputnik

Đánh giá tác động kinh tế

Giống như cuộc chiến ủy nhiệm được cho là đã vô tình giúp Nga có được thế mạnh quân sự mạnh mẽ hơn, chiến dịch do Mỹ dẫn đầu nhằm tấn công nền kinh tế Nga rõ ràng đã đi chệch mục tiêu. Trên thực tế, nó đã phản tác dụng ở một số lĩnh vực.

Washington và các đồng minh áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế chưa từng có đối với Moscow, còn ông Biden thề sẽ áp đặt những cái giá "nhanh chóng và nghiêm trọng" đối với Nga. Tuy nhiên, GDP của Nga chỉ giảm 2,1% trong năm ngoái, dễ dàng vượt qua dự đoán của Ngân hàng Thế giới về mức giảm 11,2%. Nền kinh tế đang trên đà tăng trưởng hơn 2% trong năm nay, trong khi 20 thành viên Eurozone đã rơi vào suy thoái trong bối cảnh lạm phát cao lịch sử và mức sống giảm sút.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết hôm 3/8 tại một diễn đàn thanh niên ở Moscow rằng: "Chúng ta đã thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng và triển vọng phát triển nhanh chóng của chúng ta là tốt so với tiêu chuẩn ngày nay. Đây là một tình huống độc đáo. Bạn sẽ nghiên cứu làm thế nào điều này có thể thực hiện được và đất nước chúng ta, người dân chúng ta đã tìm thấy sức mạnh như vậy ở đâu".

Moscow đã được hưởng lợi từ thu nhập năng lượng ngày càng tăng - chính phủ báo cáo doanh thu xuất khẩu dầu và khí tự nhiên tăng 28% vào năm ngoái - và nước này buộc phải trở nên đa dạng hơn về kinh tế. Và cũng giống như cuộc khủng hoảng Ukraine đã thúc đẩy các quốc gia phương Tây cắt giảm hoặc loại bỏ sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, nó đã làm giảm một cách hiệu quả khả năng dễ bị tổn thương của Nga đối với các thị trường xuất khẩu vốn bị ràng buộc về mặt địa chính trị với kẻ thù của Moscow.

Nga đã tăng cường xuất khẩu sang các nước khác để lấp đầy khoảng trống do các lệnh trừng phạt của phương Tây tạo ra, xây dựng mối quan hệ thương mại chặt chẽ hơn với các đối tác không thù địch, bao gồm cả hai quốc gia đông dân nhất thế giới là Ấn Độ và Trung Quốc. Theo báo cáo của Bloomberg hồi đầu tháng này, xuất khẩu sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất cũng tăng mạnh. UAE đang đàm phán với Moscow về một thỏa thuận thương mại tự do với Liên minh kinh tế Á-Âu do Nga đứng đầu.

Trong khi đó, các quốc gia đã cắt giảm nhập khẩu từ Nga đang phải trả giá kinh tế. Ví dụ, Mỹ từ lâu đã gây áp lực buộc Đức phải ngừng phụ thuộc vào khí đốt của Nga, một quá trình chuyển đổi chỉ đạt được sau khi cuộc khủng hoảng Ukraine bắt đầu và đường ống Dòng chảy phương Bắc bị phá hủy trong một cuộc tấn công phá hoại dưới biển. Kết quả là, xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng đắt tiền hơn của Mỹ đã tăng 119% vào năm ngoái, theo dữ liệu của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ. Người châu Âu cuối cùng phải trả giá nhiên liệu cao hơn và Cơ quan Năng lượng Quốc tế đã cảnh báo vào tháng trước rằng EU có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu khí đốt nếu lục địa này có mùa đông lạnh giá trong năm nay.

Sau khi cuộc xung đột ở Ukraine bắt đầu vào đầu năm ngoái, các tập đoàn phương Tây đã rút cổ phần và rời khỏi Nga. Phản ứng của Nga đối với những sự ra đi đó đã khiến đất nước này trở nên tự chủ hơn về kinh tế mà không gây ra nhiều thiệt hại cho người tiêu dùng như những người phương Tây ủng hộ Kiev có thể đã hy vọng.

Ví dụ, nhà sản xuất ô tô lớn nhất của Nga, AvtoVAZ, công ty tiếp quản một nhà máy cũ của Nissan ở St. Petersburg, đã công bố sản lượng tăng 59% so với một năm trước đó trong 7 tháng đầu năm 2023. Doanh số bán nhãn hiệu LADA của công ty đã tăng gấp đôi lên gần 173.000 xe trong cùng thời kỳ. Nhìn chung, sản xuất của Nga đang trên đà tăng 12% trong năm nay.

Du khách đến các trung tâm mua sắm ở Nga sẽ chỉ nhận thấy những tác động tinh tế của cuộc di cư của phương Tây. Một số thương hiệu quốc tế tên tuổi lớn như Zara đã rời đi và những thương hiệu khác có chủ sở hữu người Nga và tên mới. Ví dụ: Starbucks bây giờ là Stars Coffee và Reserved đã được đổi tên thành RE. Levis bây giờ là JNS. Đồ trang trí cửa hàng và hàng hóa hầu như không thay đổi.

Các chuỗi thức ăn nhanh, bao gồm McDonald's và KFC, cũng đã được đổi tên. Nhiều sản phẩm được cho là không còn được bán ở Nga, chẳng hạn như Coca-Cola, vẫn có sẵn trong các cửa hàng ở Nga – mặc dù trong một số trường hợp có giá cao hơn. Một số thương hiệu đã phải nỗ lực rất nhiều để cắt đứt mối quan hệ với người dân Nga. Chẳng hạn, Chanel của Pháp đã yêu cầu người Nga đến thăm các cửa hàng của họ ở các nước khác phải cam kết không mang bất kỳ món hàng nào có giá trị trên 300 euro (331 USD) để mang trở về Nga.

Người Nga đã cảm nhận được tác động của đồng tiền biến động trong bối cảnh các lệnh trừng phạt. Đồng rúp đã giảm xuống mức thấp nhất trong 17 tháng vào tuần trước sau khi tăng lên mức cao nhất trong 7 năm so với đồng đô la Mỹ vào tháng 6/2022. Sự sụt giảm trong những tháng gần đây đã làm giảm sức mua của người tiêu dùng Nga.

Đánh giá tác động địa chính trị

Những nỗ lực của phương Tây nhằm trừng phạt và làm suy yếu Nga cũng đã làm rung chuyển bối cảnh địa chính trị, khi cuộc khủng hoảng đã đưa Moscow đến gần hơn với Trung Quốc, Ấn Độ và các đối tác chiến lược quan trọng khác. Nga đã tổ chức một diễn đàn vào cuối tháng 7 để xây dựng mối quan hệ sâu sắc hơn với các quốc gia châu Phi, 48 trong số đó đã cử phái đoàn tới sự kiện này, bất chấp áp lực chống Moscow từ phương Tây.

Hàng chục quốc gia, trong đó có Venezuela và Algeria giàu dầu mỏ, đã nộp đơn xin gia nhập BRICS, một khối kinh tế được thành lập bởi Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Năm thành viên hiện tại của khối đã chiếm khoảng 40% dân số thế giới và 25% nền kinh tế toàn cầu.

Những người chỉ trích các chính sách của Biden cho rằng ông đang làm cho nước Mỹ kém an toàn hơn bằng cách đẩy Nga, Trung Quốc và các đối thủ khác xích lại gần nhau hơn. Cựu Tổng thống Donald Trump khẳng định "trận chiến ủy nhiệm" đã đẩy Washington đến gần Thế chiến III hơn bao giờ hết. Một cuộc thăm dò của Pew Research thực hiện năm ngoái cho thấy 62% người Mỹ coi mối quan hệ đối tác giữa Trung Quốc và Nga là một "vấn đề rất nghiêm trọng".

Giáo sư khoa học chính trị John Mearsheimer của Đại học Chicago tuyên bố rằng các chính sách của Mỹ đang tạo ra "sự phụ thuộc lẫn nhau" lớn hơn giữa Nga và Trung Quốc. "Mỹ nên thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp với người Nga và chuyển toàn bộ lực lượng sang Đông Á vì Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh ngang hàng",  ông nói trong một cuộc phỏng vấn vào tháng Tư".