Ukraine lại rơi vào cái bẫy quen thuộc ở 'máy xay thịt' Bakhmut như thế nào?

Chiến trường Bakhmut nóng trở lại, kể cả sau khi lực lượng lính đánh thuê Wagner rút lui. Ảnh RT

Trong khi cuộc phản công của Ukraine theo hướng Zaporozhye trên thực tế đã bị chậm lại trong vài tháng qua, lực lượng của họ đã đạt được một số tiến bộ ở khu vực phía đông của mặt trận. Trận chiến giành Bakhmut, bắt đầu vào tháng 8/2022, vẫn tiếp tục bất chấp thực tế là quân đội Nga đã giải phóng hoàn toàn thành phố vào tháng 5 năm nay.

Sau bốn tháng Kiev cố gắng phản công không có kết quả, vào tháng 9, Lực lượng Vũ trang Ukraine (AFU) cuối cùng đã tiến vào các ngôi làng đổ nát Andreevka và Kleshcheyevka, phía tây nam 'máy xay thịt Bakhmut' khét tiếng. Ukraine cần giành quyền kiểm soát các khu định cư này để phát động một cuộc tấn công mới vào Bakhmut và phục hồi hình ảnh của mình sau thất bại nặng nề trên phương tiện truyền thông.

Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để nói về việc Nga rút lui – giao tranh ở khu vực này vẫn tiếp diễn và lực lượng Moscow giữ tuyến phòng thủ dọc theo tuyến đường sắt Bakhmut-Gorlovka. Kết quả của trận chiến sẽ quyết định liệu Ukraine có thể trả thù được thất bại trước đó hay không.

Hoạt động của AFU gần Bakhmut bắt đầu một tháng trước cuộc phản công chính. Vào ngày 10/5, trong khi các trận chiến vẫn đang diễn ra bên trong thành phố, quân Ukraine đã cố gắng tiếp cận phía hai bên sườn. Bộ chỉ huy Nga lo ngại rằng cuộc tấn công sẽ dỡ bỏ sự phong tỏa và làm gián đoạn cuộc tấn công của họ, nhưng vào ngày 20/5, Bakhmut đã nằm dưới sự kiểm soát hoàn toàn của lực lượng Moscow.

Mặc dù thực tế là chính quyền Ukraine chưa bao giờ chính thức thừa nhận việc mất Bakhmut, vào ngày 23/5, Bộ Tổng tham mưu Kiev đã không đề cập đến thành phố này trong báo cáo tình hình lần đầu tiên kể từ tháng 12/2022.

Vào cuối tháng 5, trong một đợt tái triển khai lớn của quân đội Nga và thay thế các đơn vị tư nhân và tình nguyện bằng các đơn vị quân đội chính quy, lực lượng Ukraine tiếp tục nỗ lực phản công ở hai bên sườn thành phố, với hy vọng rằng lực lượng phòng thủ tuyến sẽ tỏ ra yếu hơn, kém kiên cường hơn so với những người tiền nhiệm thiện chiến của họ.

Vào đầu mùa hè, AFU đã tập trung lực lượng hùng mạnh xung quanh Bkhmut, bao gồm Lữ đoàn xung kích số 3 và số 5, Lữ đoàn xung kích đường không số 80, Lữ đoàn cơ giới số 22 và 24, và Lữ đoàn xung kích 'Lyut' (Cơn thịnh nộ) của Quân đội Quốc gia. Lực lượng bảo vệ – tất cả đều ở sườn phía nam của cuộc phản công. Lực lượng tập trung ở sườn phía bắc có phần yếu hơn và bao gồm Lữ đoàn dù di động số 77, Lữ đoàn cơ giới hóa số 57, Lữ đoàn cơ giới số 60 và 92.

Một chiếc ô tô bị phá hủy ở tiền tuyến ở Andriivka, vùng Donetsk, Ukraine, ngày 16/9. Ảnh AP 

Cuộc phản công mùa hè của Ukraine

Ngày 7/6, Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Anna Maliar công bố, AFU đã chuyển từ chiến thuật phòng thủ sang tấn công gần Bakhmut và đã chiếm đóng tới 1.100 mét ở các khu vực khác nhau. Các báo cáo tương tự sau đó được lặp lại, nhưng đến cuối mùa hè, quân đội Ukraine vẫn chưa chiếm được một khu định cư nào. AFU cũng quyết định không tấn công cả hai cánh của Bakhmut trong suốt mùa hè và thay vào đó tập trung vào hướng nam. Ở phía bắc, quân Nga mở cuộc phản công cục bộ và một số vị trí đã mất.

Tình hình ở khu vực này của mặt trận buộc Nga phải thay đổi kế hoạch ở Donbass. Một số đơn vị của sư đoàn súng trường cơ giới số 150 gần Maryinka đã được chuyển đến Bakhmut. Điều này đã làm chậm lại nhiệm vụ của Moscow trong việc đẩy AFU ra khỏi Donetsk, nơi gần như bị pháo kích hàng ngày. Các lực lượng khác, bao gồm các đơn vị không quân và lữ đoàn tình nguyện 'Espanola', phần lớn gồm những người hâm mộ bóng đá và khúc côn cầu trên băng, cũng được chuyển đến đó.

Trong mùa hè, AFU đã cố gắng đẩy quân Nga ra khỏi tuyến phòng thủ của họ dọc theo tả ngạn kênh Seversky Donets–Donbass, mở rộng đáng kể chiến tuyến phản công. Trong khi AFU ban đầu chỉ gây ra mối đe dọa cho làng Kleshcheyevka, thì vào tháng 7, giao tranh đã tiếp cận Andreevka và Kurdyumovka.

Các trận chiến ở khu vực này cũng khốc liệt như ở mặt trận phía Nam. Nga đã mất một số chỉ huy, trong đó có một người thuộc Tiểu đoàn 'Prizrak' (Ma) - một đơn vị của lực lượng dân quân Lugansk đã chiến đấu với Ukraine từ mùa xuân năm 2014 và đơn vị này đã được sáp nhập vào quân đội Nga vào năm 2023.

Lữ đoàn 4 của Quân đoàn 2, bao gồm Tiểu đoàn 'Prizrak', được chuyển đến Bakhmut vào tháng 5, khi quân đội được luân chuyển và thay thế các đơn vị từ đại đội quân sự tư nhân Wagner. Lữ đoàn tiếp quản các vị trí phòng thủ gần làng Kleshcheyevka, nơi vào thời điểm đó là trọng tâm chính của quân đội Ukraine. Dần dần, AFU đã chiếm được một số vị trí thống trị xung quanh ngôi làng, nơi trở thành một 'vùng xám'.

Đến tháng 9, quân đội Nga đã xây dựng hệ thống phòng thủ ở phía đông tuyến đường sắt Bakhmut-Gorlovka. Ở phía tây, lực lượng Moscow đã kiểm soát các làng Andreevka và Kleshcheyevka nhằm ngăn chặn việc quân Ukraine bố trí gần tuyến đường sắt.

Tầm quan trọng của tuyến phòng thủ của Nga

Ở phía đông của tuyến đường sắt, các vùng đất thấp được hình thành bởi dòng chảy của sông Bakhmutka. Mục tiêu của quân đội Ukraine ở đây là chiếm vùng đất cao hơn, điều này sẽ cho phép họ gây áp lực lên Bakhmut và đẩy quân Nga về phía đông nam thành phố.

Ukraine tuyên bố rằng họ đã thiết lập quyền kiểm soát hỏa lực đối với các tuyến đường tiếp tế của Bakhmut, nhưng để điều này thực sự xảy ra, AFU sẽ cần phải di chuyển xa hơn về phía đông. Đường cao tốc Bakhmut-Gorlovka mà quân đội Ukraine tiếp cận không được sử dụng để tiếp tế. Theo cộng đồng Tình báo nguồn mở Ukraine (OSINT), quân đội Nga được tiếp viện thông qua đường cao tốc Bakhmut-Debaltsevo (sườn phía nam) và đường cao tốc Bakhmut-Popasnaya (Bakhmut và sườn phía bắc).

Nếu Ukraine thiết lập quyền kiểm soát Kleshcheyevka và Andreevka cũng như các vùng cao xung quanh, AFU sẽ có thể tiếp cận tuyến phòng thủ hiện tại của quân đội Nga. Điều này có thể xảy ra vào một lúc nào đó, nhưng đối với quân đội Nga, tốt nhất là giữ quân Ukraine càng xa đường sắt càng tốt - nếu Kiev đột phá thành công, tuyến phòng thủ tiếp theo chỉ có thể được thiết lập dọc theo bờ phía đông Ukraine. 

Trận chiến tháng 9

Bốn tháng sau khi bắt đầu cuộc phản công gần Bakhmut, quân đội Ukraine đã chiếm được một phần Kleshcheyevka và tiến sát Andreevka. Trong thời gian này, các lực lượng Nga đã tăng cường đáng kể tuyên bố máy bay không người lái FPV theo hướng Bakhmut và các nơi khác. Tối 17/9, tướng Ukraine Aleksandr Syrskiy bình luận kiểm soát hoàn toàn Kleshcheyevka, đồng thời hình ảnh lực lượng Kiev đứng ở trung tâm ngôi làng xuất hiện trên mạng. Tối cùng ngày, Tổng thống Vladimir Zelensky tuyên bố  Ukraine đã đạt được thành công ở Bakhmut.

Bản đồ chiến sự ở Bakhmut. Ảnh RT

Bất chấp việc quân đội Nga vẫn giữ tuyến phòng thủ chính gần tuyến đường sắt, khu vực mà nước này kiểm soát ở phía tây tuyến đường sắt này đang dần bị thu hẹp. Quân Nga đưa tin một loạt cuộc phản công nhằm ngăn chặn AFU giành được chỗ đứng ở Kleshcheyevka, nhưng quyền kiểm soát ngôi làng vẫn bị chia cắt giữa hai bên, trong khi phần phía bắc hầu hết do người Nga kiểm soát thì các khu vực phía nam nằm dưới sự kiểm soát của Kiev.

Vào ngày 14/9, Thứ trưởng Maliar sớm rút lại lời tuyên bố rằng làng Andreevka đã bị quân Ukraine chiếm giữ, gây ra làn sóng chỉ trích từ các chính trị gia, nhà báo và quân đội. Sau vụ việc, Phó Aleksey Goncharenko của Verkhovna Rada khuyên công chúng không nên đọc các bài đăng của Maliar. Bà Maliar sau đó thừa nhận rằng giao tranh vẫn tiếp tục diễn ra ở Andreevka nhưng nhấn mạnh rằng AFU đang hoạt động tốt. 

Phát động một cuộc phản công mới gần Bakhmut là một vấn đề vinh dự đối với Ukraine sau khi nước này mất đi một biểu tượng truyền thông lớn - 'Pháo đài Bakhmut'. Việc chiếm lại thành phố có khả năng bù đắp những thất bại cay đắng trước đó và vì lý do đó, ông Zelensky đã điều động một trong những vị tướng giỏi nhất của mình là Syrskiy, cùng các đơn vị tinh nhuệ như Lữ đoàn xung kích số 3 và Lữ đoàn xung kích dù số 80 đến Bakhmut.

Các chuyên gia và quan chức phương Tây đã chỉ trích các trận chiến 'máy xay thịt' liên tục ở khu vực Bakhmut. Vào mùa xuân, họ liên tục khuyên Kiev từ bỏ việc phòng thủ mệt mỏi trong thành phố và thay vào đó chuẩn bị một cuộc phản công ở Vùng Zaporozhye.

Việc Zelensky không sẵn lòng làm theo lời khuyên này là một trong những lý do khiến cuộc phản công bị trì hoãn và tại sao tiến độ theo hướng Melitopol và trong khu vực mấu lồi Vremevsky lại chậm đến vậy. Vào mùa hè, các chuyên gia phương Tây tiếp tục chỉ trích chiến lược của Ukraine,  nước này từ bỏ phản công ở phía nam Bakhmut và thay vào đó chuyển lực lượng đến khu vực phía nam của mặt trận.

Nói chung, những vấn đề mà quân đội Ukraine phải đối mặt trong quá trình phản công ở Bakhmut và ở phía nam là tương tự nhau. AFU không có đủ lực lượng và phương tiện để xuyên thủng hàng phòng thủ của Nga. Kết quả là, các trận chiến đã trở thành 'máy xay thịt' các đơn vị bộ binh được hỗ trợ từ xa bằng xe bọc thép, pháo binh và trong trường hợp của Nga là hàng không. Cuộc tiến công của AFU gần Bakhmut chậm hơn nhiều so với quân Nga khi họ chiếm được thành phố. Và thậm chí sau đó, người Nga phải mất 10 tháng để thiết lập toàn quyền kiểm soát. Trong khi đó, cuộc phản công của Ukraine đã được hơn 4 tháng.

Bộ chỉ huy Ukraine không thể trông chờ vào một chiến thắng nhanh chóng sẽ cho phép họ đè bẹp quân Nga và đạt được những thay đổi đáng kể. Họ cũng không thể chuyển lực lượng gần Bakhmut sang hướng khác, bởi nếu quân Ukraine ngừng tiến, quân Nga sẽ giành thế chủ động. Ở cấp độ chiến thuật, điều này đã xảy ra gần Berkhovka, khi AFU từ chối tiến về sườn phía bắc và tập trung vào hướng nam.

Dù sao đi nữa, việc đạt được tiến bộ gần Bakhmut sẽ chỉ gây tổn hại cho lực lượng Ukraine - cái giá của việc tiến theo hướng này đang tăng lên từng ngày trong khi tỷ lệ đạt được thành công thực sự vẫn rất nhỏ. Tuy nhiên, thay vì học hỏi từ những sai lầm của 'máy xay thịt Bakhmut' đầu tiên, Kiev lại tiếp tục rơi vào cái bẫy tương tự.