Nhà sử học Dương Trung Quốc: Xây dựng con người là cốt lõi của văn hoá (Bài 4)
Một chiến lược phát triển văn hóa hợp lý trong sự biến đổi không ngừng của thế giới là kỳ vọng được nhiều nhà nghiên cứu đặt vào Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần này. Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng, về bản chất ngay từ rất sớm bản sắc văn hoá Việt Nam là hội nhập với khả năng thích ứng rất cao.
Thưa nhà sử học Dương Trung Quốc, nội hàm trong câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Văn hoá soi đường cho quốc dân đi" cho đến thời điểm này cần được hiểu mang giá trị và ý nghĩa như thế nào?
- Đây là phát biểu sớm nhất với tư cách là người đứng đầu nhà nước đặt vấn đề liên quan đến văn hoá. Mặc dù Cụ Hồ rất khiêm tốn cho rằng đó là ý kiến cá nhân thôi nhưng Cụ đã đặt vấn đề cực kỳ cơ bản về văn hoá.
Thứ nhất, Cụ cho rằng mục tiêu của văn hoá là hạnh phúc của người dân.
Thứ hai, chúng ta đứng trước thực tế là một xã hội có cả ngàn năm lịch sử, tiếp nhận văn hoá phương Đông, rồi một trăm năm thuộc địa tiếp nhận văn hoá phương Tây thì ứng xử với nó như nào? Nó có đối lập với dân tộc không? Thì Cụ Hồ nói ứng xử là tiếp thu tất cả cái hay của thiên hạ. Cũng như mối quan hệ giữa cũ và mới, thì Cụ cũng bảo tiếp thu cái hay nhất của cái cũ để xây dựng cái mới.
Thứ ba, Cụ Hồ đặt vấn đề rất sòng phẳng, văn hoá có gắn với chính trị không, đương nhiên là gắn, nhưng gắn như nào? Cụ Hồ nói nó thể hiện và tác động vào tâm lý con người. Nghĩa là vào thời điểm mới xây dựng một chính quyền mới, một nhà nước mới Cụ Hồ đã nhìn ra trước, khi đề cập đến chống tham nhũng, chống xa hoa, chống lãng phí.
Thứ tư, Cụ đặt vấn đề liên quan đến tương lai, xây dựng nền văn hoá dành cho lớp trẻ.
Nếu ta coi câu nói của Cụ Hồ gần như là cương lĩnh cho thời kỳ khởi đầu nhà nước thì nó vẫn rất thời sự cho ngày hôm nay.
Hiện nay có lẽ có cách hiểu khác nhau về câu nói "Văn hoá soi đường cho quốc dân đi", nhất là của những người trẻ tuổi. Chúng ta đang kỳ vọng Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần này như một "Hội nghị Diên Hồng" để bàn việc chấn hưng văn hoá. Còn cá nhân ông có ý kiến thế nào?
- Tôi cho là chữ "soi đường" thể hiện rất rõ việc mỗi con người tự soi mình chứ không phải để sẵn một cái đèn pha cứ thế mà đi. Chúng ta tự chọn đường đi trên nguyên lý như Cụ Hồ đã nêu ra, là tiếp nhận cái gì? phê phán cái gì? khen ngợi cái gì?
Tất cả những điều này phù hợp với ngày nay khi chúng ta xây dựng cái mới, thái độ của chúng ta với cái cũ như nào? Chúng ta hội nhập với thế giới, đối xử với văn hoá bên ngoài như nào? Đó là bài toán mỗi người làm văn hoá, đặc biệt là các nhà quản lý văn hoá phải quan tâm đến.
Có một điều tôi muốn nói thêm là chúng ta lấy biểu tượng Hội nghị Diên Hồng bởi chúng ta coi đó là biểu hiện dân chủ của thế kỷ xa xưa. Nhưng chúng ta lại cũng phải nhớ rằng Hội nghị Diên Hồng lúc ấy có sự nhất trí cao lắm về lòng người.
Bởi vì cũng như sau này chúng ta đấu tranh giành độc lập, vấn đề của Hội nghị Diên Hồng lúc đó là "đánh hay không đánh", thì sự đồng thuận của cả dân tộc rất cao.
Câu chuyện bây giờ không phải là "đánh hay không đánh" mà là bàn câu chuyện phát triển. Thì nó phức tạp hơn nhiều. Vì sau nó là vấn đề lợi ích. Lợi ích quốc gia, lợi ích của giới, của ngành, lợi ích cá nhân.
Cho nên đây là bài toán không đơn giản, khi chúng ta lấy ý chí của người xưa để giải quyết những vấn đề hôm nay.
Thưa ông, chúng ta nói nhiều về bản sắc văn hoá, vậy chúng ta nên giữ lại gì cái gọi là bản sắc trong thời buổi hội nhập này?
- Bản sắc dân tộc mình trên thực tế là hội nhập với thế giới ngay từ buổi đầu của lịch sử dân tộc.
Sở dĩ nhà Lý được coi là khởi đầu cho nền văn hiến quốc gia, bởi vì nhà Lý đã thực hiện một bước cực kỳ quan trọng. Nếu như trước nhà Lý thái độ đối với phương Bắc là quay lưng lại, thì đến nhà Lý ta chủ động hội nhập với phương Bắc.
Biểu hiện cụ thể bằng việc đưa đạo Khổng vào Việt Nam, lấy chữ Hán làm quốc tự để đào tạo nhân tài. Nếu không có bước đào tạo ấy thì làm sao có Tuyên ngôn độc lập: Nam quốc sơn hà Nam đế cư.
Tức là cha ông ta từ thời nhà Lý đã dùng cái hay của thiên hạ để phục vụ cho mình. Đấy là sự lựa chọn khôn ngoan của lịch sử. Từ chỗ có chữ Hán rồi phát triển thành chữ Nôm. Sau này ta tiếp xúc với phương Tây thì có chữ quốc ngữ.
Đấy, truyền thống dân tộc là tiếp thu cái hay của thiên hạ tạo ra cái riêng của mình phục vụ cho lợi ích của mình, đồng thời đóng góp cho văn hoá chung của nhân loại. Tôi cho đấy là một thái độ khôn ngoan của dân tộc mình. Không phải tự nhiên dùng chữ Hán.
Bây giờ chúng ta có vấn đề là đánh giá di sản chữ Hán chưa đúng. Nếu không có cái chữ viết ấy thì làm sao chuyển tải được những di sản mà ngày nay chúng ta được kế thừa. Như những pho sử, những lời nói hay của tiền nhân.
Cũng như sau này văn hoá thuộc địa đã là một phần di sản của chúng ta rồi.
Nếu phải định danh văn hoá Việt Nam thời kỳ hội nhập, chúng ta nên có một tên gọi như thế nào, thưa ông?
- Hiện nay chúng ta đứng trước một thử thách rất lớn, thử thách của sự phát triển buộc chúng ta phải hội nhập với thế giới càng sâu càng tốt, nhất là về văn minh vật chất. Đương nhiên mối quan hệ giữa văn minh và vật chất rất khăng khít với nhau và rất dễ tác động với nhau.
Trong tác động bên cạnh những yếu tố tích cực có thể nảy sinh những yếu tố ta gọi là tiêu cực vì nó không thích hợp với bản sắc truyền thống của người Việt Nam.
Như tôi đã nói ở trên bản sắc văn hoá của chúng ta không xơ cứng, không cực đoan. Bản sắc không biểu hiện ở bên ngoài hình thức mà thể hiện ở việc giữ được tâm hồn ý thức và nói cho cùng là giữ được lợi ích quốc gia, lợi ích cộng đồng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có lúc định nghĩa văn hóa Việt Nam là sự kết hợp giữa Đông và Tây, do đặc điểm địa lý và hoàn cảnh lịch sử. Ta tiếp cận rất sớm với nền văn minh Trung Hoa hay văn minh Pháp trong hoàn cảnh rất khắc nghiệt là cuộc cưỡng bức đô hộ chính trị, nhưng người Việt Nam vẫn biết cách thích ứng đến mức độ người Pháp phải đưa ra một khái quát: "Con đường đi sang Pháp là con đường chống Pháp".
Người Việt Nam đi sang Pháp tiếp thu nền văn minh Pháp, tiếp thu cả những giá trị nhân bản của nhân loại.
Đấy chính là bản sắc của Việt Nam, là khả năng thích ứng tiếp thu làm phong phú thêm cho văn hóa của dân tộc mình, phục vụ cho mục tiêu của dân tộc mình.
Cốt lõi trong việc hoạch định chính sách văn hoá của thời kỳ này là gì, thưa ông?
- Chính sách phải được thể hiện một cách hết sức thực tiễn để tác động trực tiếp vào từng con người, là những người vừa hưởng thụ, vừa sáng tạo văn hóa. Con người vừa tạo ra văn hoá vừa tiếp thu văn hoá ấy. Con người mới quyết định văn hoá phát triển, tiến hay lùi, tốt hay xấu.
Khái niệm bản sắc văn hóa trong thời kỳ hội nhập có thể nảy sinh rất nhiều cách nhận thức khác nhau, nên cần môi trường sinh thái cho văn hoá phát triển. Đó là việc đảm bảo môi trường dân chủ thì mới tìm ra sự nhận thức đúng, hướng tới sự đồng thuận. Tôi cho rằng dân chủ là nền tảng của sáng tạo.
Mặc dù đang bước vào thời điểm "vàng" của những bộ ảnh mùa Thu - Đông, thế nhưng đương· Phan Đình Phùng lại vắng lặng hiếm thấy. Không còn cảnh hàng trăm "nàng thơ" xúng xính váy áo chen chân chụp ảnh, vỉa hè tuyến phố này bỗng trở nên thênh thang, thông thoáng.
Nga đã vạch ra một đường lối cứng rắn trong vòng đàm phán hòa bình mới nhất do Mỹ làm trung gian, báo hiệu rằng ba yếu tố trong đề xuất của Tổng thống Donald Trump nhằm giải quyết xung đột ở Ukraine vẫn hoàn toàn nằm ngoài tầm với . Theo các nguồn tin được hãng tin NBC News của Mỹ trích dẫn, Moscow đã xác định những điểm này là nền tảng - "ba trụ cột" mà họ không muốn thỏa hiệp.
Diễn viên Mai Thu Huyền nổi tiếng với vai Thanh Trúc trong "Những ngọn nến trong đêm". Dù phim đã qua nhiều năm nhưng hình ảnh của nữ diễn viên vẫn để lại ấn tượng đậm sâu trong lòng khán giả.
Theo thông tin từ Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong quá trình tuần tra tại tuyến khe Hiên, cán bộ Trạm Kiểm lâm Khe Dớn (Vườn quốc gia Bạch Mã) đã phát hiện, kịp thời giải cứu và tái thả thành công một cá thể lợn rừng bị mắc bẫy về môi trường tự nhiên.
Hiện trường hỗn loạn khi mặt đường Nguyễn Công Trứ (phường An Hải) bất ngờ bị khoét sâu tạo “hố tử thần”, khiến hai ô tô rơi xuống hố; UBND TP Đà Nẵng ngày 4/12 đã yêu cầu chủ đầu tư Capital Square 3 dừng thi công và khẩn trương xử lý, báo cáo nguyên nhân trước ngày 6/12.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh-Phan Thế Tuấn vừa ký, ban hành Quyết định số 478/QĐ-UBND điều chỉnh các tuyến đường huyện (cũ), đặt số hiệu tuyến đường trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
Lộ thời điểm Nguyễn Đình Bắc sang J.League thi đấu; 2 đội bóng của Saudi Pro League theo đuổi Mohamed Salah; Chelsea chưa đàm phán chiêu mộ Mike Maignan; Bayern Munich tự tin giữ chân Dayot Upamecano; Estevao lặng lẽ chia tay bạn gái
Cát tặc là một trong những nguyên nhân gây sạt lở đất canh tác của bà con nông dân ven sông Thạch Hãn, đoạn qua xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Thế nhưng hàng đêm, giữa màn đêm tĩnh mịch, tiếng máy nổ từ tàu hút cát trái phép vẫn rền vang, bức tử dòng sông thiêng.
Năm 2025 đang dần khép lại sau nhiều biến động và thử thách đối với người dân miền biển, nhưng cũng mở ra một hành trình mới phía trước. Trên hành trình từng bước ổn định cuộc sống và hướng đến một năm mới đầy hy vọng, Bivina, thương hiệu bia gắn bó lâu đời với người dân miền biển, chính thức ra mắt diện mạo Tết của Bivina Export, hiện đại và mạnh mẽ hơn, tiếp tục đồng hành với tinh thần hiên ngang, ý chí vững vàng của những con người không ngừng chinh phục biển lớn.
Bà Nguyễn Thị Thu Hương- Phó Tổng biên tập Báo và Phát thanh, Truyền hình Nghệ An chia sẻ, đề tài về "tam nông" luôn là "mảnh đất" đầy thách thức nhưng giàu cơ hội sáng tạo. Tại Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ III - năm 2025 do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) tổ chức thực hiện, đơn vị đã xuất sắc đoạt giải.
Trong hành trình vượt khó sau sáp nhập, xã Ba Bể (tỉnh Thái Nguyên) đang dần khởi sắc từ hai chương trình mục tiêu quốc gia. Từ hạ tầng nông thôn đổi thay đến những bước tiến vững chắc trong giảm nghèo, sự đồng lòng của chính quyền và người dân đang tạo nền tảng để vùng đất giàu bản sắc này bứt phá mạnh mẽ hơn.
UBND TP Đà Nẵng ban hành công văn chỉ đạo khẩn, yêu cầu các xã phường hoàn thành xử lý đất cát bồi lấp và phục hồi đồng ruộng do thiên tai trước ngày 5/12/2025 nhằm kịp thời chuẩn bị sản xuất vụ Đông Xuân.
Trong trận lũ lịch sử ở Phú Yên (cũ) nay là tỉnh Đắk Lắk, cả thôn Mỹ Phú 1 không hề có thiệt hại về người, gia súc hay gia cầm, khiến nhiều người ngỡ ngàng. Bí quyết nằm ở sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tinh thần tận tụy của Trưởng thôn Phạm Văn Long, người đã chủ động triển khai mọi biện pháp cứu trợ và phòng chống thiên tai.
Từ những khung cửi đơn sơ, Zèng A Lưới không chỉ được xuất hiện tại nhiều sàn diễn thời trang trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế, khẳng định giá trị văn hóa và tiềm năng kinh tế bền vững của nghề truyền thống này.
Giống lúa lai ba dòng Thái Xuyên 111 của ThaiBinh Seed đang trở thành "hiện tượng" trong vụ Đông Xuân 2025-2026 khi liên tục cháy hàng tại các tỉnh Bắc Trung Bộ. Với khả năng chịu rét vượt trội và năng suất ổn định, đây được xem là lựa chọn an toàn nhất khi thời tiết rét đậm, rét hại đang cận kề.
Năm 1075, Lý Thường Kiệt nhà Lý đổi tên Châu Bố Chinh thành Châu Bố Chính, Châu Địa Lý thành Châu Lâm Bình. Mảnh đất Quảng Bình từ đó chính thức được đưa vào bản đồ Đại Việt. Chúa Tiên-Nguyễn Hoàng nhà Nguyễn (1525-1613) đã đặt tên mới cho vùng đất phủ Tiên Bình thành phủ Quảng Bình. Danh xưng Quảng Bình chính thức đi vào lịch sử.
Khi âm mưu tịch thu tài sản của Nga để tài trợ cho quỹ chiến tranh của Kiev bị cả Bỉ và Ngân hàng Trung ương Châu Âu thẳng thừng bác bỏ, người đứng đầu Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen đã nói với các quốc gia thành viên EU rằng họ có hai lựa chọn, cả hai đều sẽ gửi tiền vào kho bạc của Kiev.
Khoảng 20 chiếc xe ô tô đã bị mắc kẹt trên đèo Gia Bắc (đoạn qua xã Sơn Điền, tỉnh Lâm Đồng) do xuất hiện nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng, lực lượng chức năng đang tiếp cận hiện trường.
“Dòng chảy” của ống nhựa không chỉ dẫn nước sinh hoạt mà còn mang theo sự sống, niềm tin, và cả tương lai của hàng triệu người. Ở nơi giao thoa giữa bốn “thế giới” dân dụng, nông nghiệp, công nghiệp và môi trường, ống nhựa Ströman của Tập đoàn Tân Á Đại Thành như mạch ngầm bền bỉ, âm thầm vận hành, kết nối với công nghệ và tiêu chuẩn Đức chuẩn xác đến từng chi tiết.
Mùa ấu, thứ nông sản dân dã vốn gắn bó lâu đời với vùng trũng tỉnh Hưng Yên, trong đó có xã Phụ Dực (địa phận huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình trước đây) lại về, mang theo sắc xanh đặc trưng của những ao đầm, đồng thời báo hiệu vụ thu hoạch tất bật của người trồng ấu.
APEC 2027 sẽ được tổ chức tại Phú Quốc, do vậy, tỉnh An Giang đang đẩy nhanh tiến độ với hàng loạt "siêu dự án" hạ tầng hàng không, giao thông và trung tâm hội nghị quốc tế có tổng vốn đầu tư hàng chục ngàn tỷ đồng.
Số lượng lệnh trừng phạt áp đặt lên Nga kể từ năm 2014 đã lên tới gần 31.000, trong đó Mỹ, Canada và Thụy Sĩ là những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất, theo tính toán của RIA Novosti dựa trên dữ liệu mở và dữ liệu từ cổng thông tin phân tích độc lập Castellum.
UBND TP Hà Nội yêu cầu lắp đặt trạm bơm dã chiến, cải tạo tuyến cống dọc Đại lộ Thăng Long; cải tạo tuyến hạ lưu sông Kim Ngưu kết nối sông Tô Lịch với trạm bơm Yên Sở; xử lý ngập tại các khu đô thị như Resco, Ecohome, Tây Hồ Tây, Đoàn Ngoại giao, Ciputra và khu vực phụ cận.
Lịch sử khoa cử thời Nho học của Việt Nam còn lưu truyền hàng chục dòng họ ở Thái Bình giàu truyền thống khoa bảng, đời nối đời hiển đạt khoa danh, từng được sử sách tôn vinh là những dòng họ văn hiến. Vào thế kỷ XV, họ Quách lẫy lừng tiếng tăm do có hai anh em ruột đỗ đại khoa và đều trở thành những bậc đại thần có danh cao vọng trọng ở triều Lê sơ. Quách Đình Bảo (1440 - 1507), đỗ Thám hoa khoa Quý Mùi (1463), làm quan đến chức Thượng thư Bộ Lễ, Thượng thư Bộ Hình.
Mô hình nuôi ba ba là một trong những mô hình đang phát triển nhất ở xã Khánh Tiến, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau (thời điểm trước sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bỏ cấp huyện, sáp nhập tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau).
Chia sẻ
