Gần 20 năm qua, Hà Nội dành nhiều nguồn lực với hy vọng "hồi sinh" các dòng sông chảy qua nội thành trong đó có sông Tô Lịch. Tuy nhiên, mỗi ngày hàng trăm cống xả thải đổ trực tiếp ra sông Tô Lịch, biến dòng sông này từ dòng chảy lịch sử trở thành cống nước đen lộ thiên giữa Hà Nội.

Trong nhiều năm qua, Hà Nội đã tập trung nhiều lực với hy vọng "hồi sinh" các dòng sông chảy của sông Tô Lịch. Các đề án cải tạo, các biện pháp ngăn chặn ô nhiễm được UBND TP.Hà Nội quan tâm đặc biệt. Tuy nhiên, mức độ ô nhiễm của dòng sông này vẫn không mấy cải thiện.

Sông Tô Lịch là một trong những trục tiêu thoát nước chính của Hà Nội với chiều dài 14,6 km, chảy qua 6 quận, huyện: Ba Đình, Cầu Giấy, Đống Đa, Thanh Xuân, Hoàng Mai, Thanh Trì. Con sông này được nạo vét và kè hai bên bờ vào năm 2003. Theo ước tính, mỗi ngày, sông Tô Lịch hứng 150.000 m³ nước thải công nghiệp và nước thải sinh hoạt đổ trực tiếp ra. Hàng trăm miệng cống xả thẳng nước thải ra dòng sông, khiến tình trạng ô nhiễm trở nên trầm trọng, màu nước đen kịt, rác kẹt dòng, bốc mùi hôi thối, ảnh hưởng cuộc sống của người dân. Từ trên cao nhìn xuống, dòng sông như một vệt màu đen, vắt qua thành phố.

Ghi nhận của PV Dân Việt, trên khúc sông từ đường Bưởi đến ngã Tư Sở có hàng chục cống xả thải trực tiếp xuống sông. Ông Lê Văn Luân (Cầu Giấy), thường tập thể dục trên đoạn đường này chia sẻ: "Dòng sông này có nước đen ngòm, thường xuyên bốc mùi hôi thối nồng nặc. Cá tôm khó mà sống được ở con sông này, tôi và những người tập thể dục ở đây điều lo lắng về sức khỏe của mình".

Nhiều gia đình sống cạnh sông Tô Lịch đoạn Kim Giang đã tận dụng những khoảng đất trống ít ỏi, những ô đất dưới gốc cây để gieo và canh tác hàng chục loại rau xanh và rau thơm phục vụ rau cho gia đình ăn quanh năm. 

Theo ghi nhận của PV Dân Việt, dọc sông Tô Lịch đoạn Kim Giang kéo dài từ Ngã Tư Sở đến cầu Lủ có rất nhiều gia đình trồng rau cạnh con sông được mệnh danh là ô nhiễm nhất Thủ đô. Rau cải, mồng tơi, khoai lang, rau ngót được trồng nhiều nhất. Ngoài ra, nhiều loại rau thơm như tía tô, thì là, rau húng, diếp cá... cũng được người dân trồng nhiều.

Mới đây, HĐND TP.Hà Nội đã thông qua Nghị quyết Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Một trong những điểm nhấn của quy hoạch là việc "hồi sinh" sông Tô Lịch, sông Nhuệ, sông Đáy. Dự án hệ thống xử lý nước thải Yên Xá là một trong những dự án quy mô lớn nhất và mang tính cấp bách của Hà Nội về xử lý nước thải, với tổng mức đầu tư hơn 16.000 tỷ đồng. Dự án bao gồm nhà máy xử lý nước thải công suất 270.000 m3/ngày đêm và hệ thống cống thu gom, cống bao, hệ thống cống đầu nối dọc 2 bờ sông Tô Lịch, sông Lừ, quận Hà Đông và khu đô thị mới, với tổng chiều dài cống các loại khoảng 53 km.

Sau thời gian 8 năm thi công, dự án nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đã hoàn thành tuyến cống nước ngầm dài 15 km chuẩn bị "giải cứu" dòng sông Tô Lịch đang ô nhiễm. Dự án được chia thành 4 gói thầu, trong đó gói thầu số 2 là xây dựng hệ thống cống gom nước thải cho sông Tô Lịch do Công ty Tekken (Nhật Bản) thi công. Gói thầu này bắt đầu triển khai từ ngày 16/3/2020, đến nay đã đạt 93% tiến độ.

Với gói thầu này, nhà thầu sẽ thi công lắp đặt hệ thống cống ngầm chạy dọc sông Tô Lịch, điểm đầu từ ngã tư Hoàng Quốc Việt đến điểm cuối tại ngã ba sông Tô Lịch - sông Lừ thuộc địa phận quận Hoàng Mai.

Sau khi đi vào vận hành, dự án sẽ góp phần xử lý nước thải sinh hoạt của 7 quận, huyện: Hai Bà Trưng, Đống Đa, Ba Đình, Tây Hồ, Cầu Giấy, Hà Đông và Thanh Trì. Hà Nội cũng đặt kỳ vọng dự án sẽ làm "giải cứu" những con sông ô nhiễm của thủ đô bao gồm sông Tô Lịch, sông Lừ, sông Sét và một phần sông Nhuệ.