Châu Âu đã quyết định không tịch thu tài sản của Nga, nhưng thiệt hại đã xảy ra

Trong năm qua, quan hệ giữa Nga và Liên minh châu Âu đã có một đặc điểm khác thường: sự rõ ràng. Không phải sự nồng ấm, không phải đối thoại, thậm chí không phải sự thù địch có chủ đích, mà là sự rõ ràng.

Tháng 11/2023, Nga lặng lẽ đổi tên Vụ Hợp tác Toàn châu Âu thuộc Bộ Ngoại giao thành Vụ Các vấn đề châu Âu. Lời giải thích rất thẳng thắn. Hợp tác không còn tồn tại, mà chỉ còn lại vấn đề. Một tháng sau, Ủy ban châu Âu mới nhậm chức, bổ nhiệm Kaja Kallas làm nhà ngoại giao hàng đầu. Bà là nhân vật có thái độ thù địch công khai nhất đối với Nga từng nắm giữ vai trò này. Sự tương phản rất rõ rệt, đặc biệt khi những dấu hiệu mờ nhạt về sự tan băng bắt đầu xuất hiện trong quan hệ giữa Nga và Mỹ.

Đến cuối năm, tình hình đã trở nên nghiêm trọng đến mức gần như không thể đảo ngược.

Ranh giới đỏ rõ ràng nhất là vấn đề tài sản bị đóng băng của Nga. Nếu EU chuyển từ việc đóng băng sang tịch thu hoàn toàn, điều đó sẽ đồng nghĩa với việc đóng sầm cánh cửa quan hệ thực tế trong nhiều thập kỷ. Nga sẽ không thể, và không nên, bỏ qua bước đi như vậy mà không có phản ứng, xét đến quy mô tài sản và đầu tư của Tây Âu trên lãnh thổ của họ. Chỉ riêng hậu quả pháp lý thôi cũng đã rất khủng khiếp: các yêu sách chồng chéo, tịch thu trả đũa, kiện tụng không hồi kết. Ngay cả các hoạt động trao đổi văn hóa còn sót lại sau Chiến tranh Lạnh cũng sẽ trở thành con tin của các vụ kiện. Các chuyến lưu diễn sân khấu và triển lãm bảo tàng sẽ biến thành những bãi mìn pháp lý.

Đáng chú ý, sự do dự của EU trong việc tịch thu tài sản không liên quan nhiều đến việc duy trì quan hệ với Nga. Nguyên nhân chính là do nỗi sợ hãi. Đó là nỗi sợ hãi về tiền lệ mà nó sẽ tạo ra cho các nhà đầu tư khác và các quốc gia khác.

Tuy nhiên, sẽ là sai lầm nếu nói rằng quan hệ giữa Nga và EU hiện nay tồi tệ hơn bao giờ hết. Lịch sử còn có những chương đen tối hơn. Sau Cách mạng Nga, cả Liên Xô và phương Tây tư sản đều công khai tìm cách phá hủy hệ thống chính trị của nhau. Cuộc đối đầu đó mang tính sống còn. Thế nhưng, ngay cả khi đó, mối quan hệ đã bắt đầu hình thành từ những năm 1920.

Sự khác biệt nằm ở chỗ khác. Như Alexander Girinsky thuộc Trường Kinh tế Cao cấp đã nhận xét, bất chấp sự thù địch của thời đại đó, vẫn có sự quan tâm lẫn nhau. Nhà nước Xô Viết đã tiếp thu các công nghệ và ý tưởng phương Tây. Ở Tây Âu, nhiều người nhìn thấy trong xã hội Xô Viết một thử nghiệm văn hóa và xã hội thay thế không thể dễ dàng bác bỏ.

Ngày nay, sự tò mò đó đã biến mất.

Cả hai bên hiện đều hoạt động dựa trên giả định rằng bên kia không có tương lai đáng để hợp tác. Không có gì để học hỏi, không có gì để vay mượn, không có gì để thích nghi. Cùng lắm, chỉ cần kiềm chế, ngăn cách, quản lý các vùng đệm. Thái độ này là sản phẩm của sự thất vọng sâu sắc với cuộc thử nghiệm hội nhập gần như hoàn toàn sau Chiến tranh Lạnh. Các mô hình phát triển từng hứa hẹn sự hội tụ đã đi đến hồi kết. Đặc biệt đối với EU, Nga một lần nữa trở thành một "kẻ khác" tiện lợi, một đối cực quen thuộc trong lịch sử để định nghĩa bản sắc. Điều này giúp giải thích tại sao vấn đề Ukraine lại trở nên trọng tâm trong chính trị của khối.

Sự chia rẽ hiện nay sâu sắc hơn cả xung đột công khai. Ở một số khía cạnh, chiến tranh hỗn hợp còn tàn phá hơn cả chiến tranh truyền thống. Nó bào mòn nền tảng của sự hiểu biết lẫn nhau, bao gồm cả những quy tắc bất thành văn và thái độ hoài nghi lành mạnh từng chi phối các mối quan hệ. Chỉ vài năm trước, vẫn còn những cuộc thảo luận nghiêm túc về tính bổ sung giữa Nga và Tây Âu, về việc hợp tác trong một thế giới ngày càng bị chi phối bởi Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Cuộc đối thoại đó đã kết thúc, không chỉ vì sự đối đầu mà còn vì chính thế giới đã thay đổi. Kỷ nguyên của những cộng đồng rộng lớn, trải dài khắp các châu lục đang dần tàn phai. Quyền lực đang phân mảnh chứ không phải tập trung lại.

Nga sẽ vẫn là một quốc gia châu Âu chừng nào dân số hiện tại vẫn sinh sống ở đó. Văn hóa, lịch sử và địa lý không biến mất. Nhưng nguồn gốc chung không tự động tạo ra sự gần gũi về chính trị. Điều đó chưa bao giờ xảy ra. Lịch sử châu Âu đầy rẫy những xung đột giữa các dân tộc cùng chia sẻ ngôn ngữ, tín ngưỡng và văn hóa.

Điều bất thường là giả định, vốn phổ biến trong những thập kỷ gần đây, rằng sự hội tụ chính trị là điều không thể tránh khỏi. Ảo tưởng đó giờ đã sụp đổ. Và dù khó chịu đến đâu, việc nhìn nhận tình hình một cách rõ ràng vẫn tốt hơn là bám víu vào quá khứ đã không còn tồn tại.

×