Mỹ nghi ngờ Trung Quốc biến cần cẩu thành thiết bị tình báo

Mặc dù được chế tạo tương đối tốt và chi phí vận hành phải chăng, nhưng những cần cẩu khổng lồ do tập đoàn ZPMC (Trung Quốc) sản xuất có chứa các cảm biến tinh vi có thể đăng ký và theo dõi lộ trình của các thùng container, gây ra mối lo ngại rằng Trung Quốc có thể nắm bắt thông tin về vật liệu được vận chuyển vào hoặc ra khỏi nước Mỹ để hỗ trợ các hoạt động quân sự của Mỹ trên khắp thế giới. Cần cẩu cũng có thể cung cấp quyền truy cập từ xa cho những ai muốn tìm cách làm gián đoạn dòng hàng hóa.

“Những cần cẩu này có thể là ‘Huawei’ mới”, Bill Evanina, cựu Giám đốc Cơ quan Phản gián và An ninh Quốc gia Mỹ (NCSC), đề cập đến trường hợp cần cẩu có thể được dùng để giám sát Mỹ như thiết bị của gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc Huawei Technologies. “Đó là sự phối hợp hoàn hảo giữa hoạt động kinh doanh hợp pháp và sự cải trang của việc thu thập thông tin tình báo bí mật.”

Một đại diện của Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington gọi những lo ngại của Mỹ về cần cẩu là một nỗ lực “gây nhầm tưởng” nhằm cản trở hợp tác kinh tế và thương mại với Trung Quốc. Khi được hỏi, đại diện của ZPMC đã không đưa ra câu trả lời.

Những năm gần đây, các quan chức an ninh quốc gia Mỹ đã chỉ ra một loạt thiết bị được sản xuất tại Trung Quốc có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát hoặc gây rối cho nước Mỹ, bao gồm hệ thống soi chiếu hành lý, khinh khí cầu tầm cao và máy biến thế điện.

 Trong bối cảnh Trung Quốc sản xuất gần như tất cả các container vận chuyển mới trên thế giới và kiểm soát dịch vụ dữ liệu vận chuyển, cần cẩu khổng lồ cập cảng ở Mỹ, mối lo ngại về việc Trung Quốc ngày càng kiểm soát các cảng trên khắp thế giới thông qua các khoản đầu tư chiến lược ngày càng lớn. Tháng 12/2022, các nghị sĩ Mỹ đã thông qua dự luật chính sách quốc phòng trị giá 850 tỷ USD, bao gồm việc yêu cầu Bộ Giao thông Mỹ làm việc với Bộ Quốc để phòng nghiên cứu xem liệu các cần cẩu do nước ngoài sản xuất có gây ra mối đe dọa an ninh mạng hay an ninh quốc gia cho các cảng biển ở Mỹ hay không. 

Các quan chức an ninh quốc gia chưa nêu chi tiết bất kỳ trường hợp cần cẩu nào được sử dụng cho mục đích bất chính, nhưng các cơ quan thực thi pháp luật phương Tây đã xác định mối đe dọa do gián điệp Trung Quốc gây ra, bao gồm cả công nghệ dùng để ăn cắp thông tin, là rủi ro hàng đầu.

Cần cẩu ZPMC gia nhập thị trường Mỹ khoảng 20 năm trước, đáp ứng yêu cầu về loại cần cẩu chất lượng tốt, rẻ hơn đáng kể so với các nhà cung cấp phương Tây. Giờ đây, ZPMC đã phát triển thành một công ty lớn trong ngành cảng tự động hóa toàn cầu, hợp tác với Microsoft Corp. và các công ty khác để kết nối thiết bị và phân tích dữ liệu theo thời gian thực. 

Trong một video năm 2017 trên trang web của Microsoft, cựu chủ tịch Qingfeng Huang của ZPMC đã nói: “Tất cả các cần cẩu đều được giám sát thông qua văn phòng chính của chúng tôi ở Thượng Hải” để giúp khắc phục sự cố. Microsoft không phản hồi vấn đề này.

ZPMC cho biết hiện tập đoàn kiểm soát khoảng 70% thị trường cần cẩu toàn cầu và đã bán thiết bị của mình tại hơn 100 quốc gia. Một quan chức Mỹ cho biết ZPMC sản xuất gần 80% số cần cẩu được sử dụng tại các cảng của Mỹ.

Các cần cẩu khổng lồ thường được lắp ráp hoàn chỉnh trên tàu và vận hành thông qua phần mềm do Trung Quốc sản xuất, một số trường hợp còn có sự hỗ trợ của các công dân Trung Quốc có thị thực hai năm tại Mỹ - được miêu tả là yếu tố tiềm năng để thu thập thông tin tình báo.

Cơ quan Tình báo Quốc phòng (DIA) đã tiến hành một đánh giá vào năm 2021 và phát hiện ra rằng Trung Quốc có khả năng điều tiết giao thông cảng hoặc thu thập thông tin tình báo về các thiết bị quân sự đang được vận chuyển, nhưng không cho biết liệu họ có tìm thấy bất kỳ trường hợp cụ thể nào về việc cần cẩu ZPMC được sử dụng cho hoạt động gián điệp hay không. 

“Những nỗ lực phân tích của DIA hỗ trợ quân đội Mỹ dự đoán và giảm thiểu các mối đe dọa đối với hoạt động giao thông toàn cầu, vốn phụ thuộc một phần vào vận tải thương mại và vận tải đường biển", phát ngôn viên của DIA, Trung tá Dean Carter cho biết.

Trong hai năm qua, các cảng ở Virginia, Nam Carolina và Maryland đã mua cần cẩu mới từ ZPMC, gây lo ngại trong cộng đồng an ninh quốc gia Mỹ và Cục Điều tra Liên bang (FBI). Vào năm 2021, các đặc vụ FBI đã khám xét một con tàu chở hàng đang vận chuyển cần cẩu ZPMC đến cảng Baltimore và tìm thấy thiết bị thu thập thông tin tình báo trên tàu.

Một số giám đốc điều hành trong ngành cho biết mặc dù họ không nghĩ rằng cần cẩu có quyền truy cập vào dữ liệu được bảo mật, nhưng một số cảng đã chuyển sang sử dụng phần mềm do công ty ABB Ltd. của Thụy Sĩ cung cấp để vận hành cần cẩu ZPMC. Các cảng khác, bao gồm Savannah - cảng hàng hóa lớn thứ hai của bờ Đông nước Mỹ, sử dụng cần cẩu của nhà cung cấp Phần Lan Konecranes, có giá cao hơn khoảng một phần ba so với các đối thủ Trung Quốc. 

Một số quan chức đã đề xuất luật vào năm ngoái để cấm Mỹ mua cần cẩu Trung Quốc trong tương lai và khuyến khích các nhà sản xuất khác khi biết rằng phần mềm trên cần cẩu ZPMC có thể được sử dụng cho mục đích bất chính.

Vấn đề về cần cẩu khổng lồ đã được đưa ra thảo luận từ nhiều năm trước nhưng cho đến nay vẫn chưa có hoạch định cụ thể nào. Kế hoạch An ninh mạng Hàng hải Quốc gia, được công bố vào tháng 12/2020, cho thấy không có cơ quan nào của Mỹ chịu trách nhiệm về an ninh mạng hàng hải, khiến các giám đốc cảng không có tiêu chuẩn thực thi về an ninh mạng và thường tự do mua thiết bị từ bất kỳ nhà cung cấp nào.