Trước khi sáp nhập, tỉnh Đồng Nai có 1 Vườn quốc gia là Vườn quốc gia Cát Tiên, 1 khu Bảo tồn thiên nhiên là Khu bảo tồn thiên nhiên-văn hóa Đồng Nai; tỉnh Bình Phước có một Vườn quốc gia, đó là Vườn quốc gia Bù Gia Mập.

Ngoài ra, tỉnh Đồng Nai và tỉnh Bình Phước còn là hai trong số ít các tỉnh, thành phố mang tính đa dạng sinh học cao. Chẳng hạn, ở tỉnh Đồng Nai có 9 khu vực mang tính đa dạng sinh học cao, bao gồm khu vực sông Đồng Nai, khu vực hồ Trị An.

Cùng với tính đa dạng sinh học cao, nhiều loài động vật hoang dã, thực vật quý hiếm có tên trong sách Đỏ ở rừng Đồng Nai, rừng Bình Phước cũng như cả nước đang phải đối diện với nguy cơ tuyệt chủng.

Đồng Nai-Trung tâm đa dạng sinh học giàu có bậc nhất Đông Nam bộ

Hiện Đồng Nai là một trong những tỉnh có trung tâm đa dạng sinh học phồn thịnh nhất khu vực trung tâm Đông Nam bộ.

Đồng Nai có những đặc trưng đa dạng sinh học mà ít nơi nào có được. Điển hình như Vườn Quốc Gia Nam Cát Tiên có sự đa dạng sinh học vào hàng cao nhất chứa đựng nguồn gien phong phú về số lượng, thành phần các loại động thực vật, đặc biệt là các loài động vật quý hiếm có tên trong sách đỏ Việt Nam và sách Đỏ trên thế giới.

Tỉnh Đồng Nai cũng có những khu đất ngập nước khá đặc thù, tiêu biểu từ các quần xã thực vật trên cạn cho đến rừng ngập mặn, hệ sinh thái cửa sông.

Quần thể cây cổ thụ là những cây tùng hàng trăm năm tuổi ở Vườn quốc gia Cát Tiên. Ảnh: Tăng A Pẩu.

Đồng Nai là tỉnh nằm trong khu vực miền Đông Nam Bộ của Việt Nam, vùng đất nối liền giữa Nam Bộ, cực nam Trung Bộ và nam Tây Nguyên. Đồng Nai giáp các tỉnh: phía Đông giáp tỉnh Bình Thuận; phía Tây giáp Thành phố Hồ Chí Minh; phía Tây Bắc giáp tỉnh Bình Dương, Bình Phước; phía Nam giáp tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu; phía Bắc giáp tỉnh Lâm Đồng.

Đồng Nai có địa hình vùng đồng bằng và trung du với những dãy núi có xu hướng thấp dần theo hướng bắc nam, với địa hình tương đối bằng phẳng.

Địa hình có thể chia làm các dạng là địa hình đồng bằng, địa hình trũng trên trầm tích đầm lầy biển, địa đồi lượn sóng, dạng địa hình núi thấp, đất phù sa, đất gley và đất cát có địa hình bằng phẳng, nhiều nơi trũng ngập nước quanh năm.

Đất đen, nâu, xám, đỏ hầu hết có độ dốc nhỏ. Riêng đất tầng mỏng và đá bọt có độ dốc cao. Tỉnh Đồng Nai có quỹ đất phong phú và phì nhiêu.

Đồng Nai có 10 nhóm đất chính, tuy nhiên theo nguồn gốc và chất lượng đất có thể chia thành 3 nhóm chung gồm: các loại đất hình thành trên đá bazan, các loại đất hình thành trên phù sa cổ và trên đá phiến sét, các loại đất hình thành trên phù sa mới.

Theo số liệu công bố của Vườn quốc gia Cát Tiên (VQG Cát Tiên), nơi đây hiện có hơn 1.500 loài động vật hoang dã, với hơn 220 họ, thuộc 55 bộ.

Trong số loài động vật hoang dã ở VQG Cát Tiên, cho đến nay, các nghiên cứu đã ghi nhận được ở rừng Cát Tiên có 113 loài.

Có đến gần 1/3 trong số này (43 loài) đang bị đe dọa tuyệt chủng trong nước và trên toàn cầu (38/43 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam năm 2007)…

Danh mục thực vật tại VQG Cát Tiên hiện nay đã xác định được 1.610 loài thực vật với nhiều loài cây quý hiếm có tên trong Sách đỏ như: gõ đỏ, gõ mật, cẩm lai Bà Rịa, cẩm lai, giáng hương…

Còn tại Khu Bảo tồn thiên nhiên – văn hóa Đồng Nai cũng có hơn 1.400 loài thực vật, hơn 1.700 loài động vật hoang dã.

Trong số loài động vật hoang dã, thực vật quý hiếm ở Khu Bảo tồn thiên nhiên-văn hóa Đồng Nai, có 2 loài thực vật hiếm là cây vấp thuộc họ bứa, thông tre thuộc họ kim giao; có nhiều loài động vật hoang dã được ghi vào Sách đỏ Việt Nam như: voi, báo gấm, gấu chó, bò tót, chà vá chân đen, gà so cổ hung, gà tiền mặt đỏ, chích chạch má xám…

Lợn rừng là loài động vật hoang dã dễ dàng bắt gặp trong rừng Cát Tiên (Đồng Nai). Nhiều cánh rừng trong VQG Cát Tiên thường thấy cảnh các loài động vật hoang dã đi la liệt. Ảnh: Tăng A Pẩu.

Những năm qua, dù công tác bảo tồn thiên nhiên được thực hiện tốt nhưng tình trạng săn bắt thú rừng trái phép vẫn liên tục diễn ra.

Đây là một mối nguy hại cho đa dạng sinh học, nhất là nguy cơ tuyệt chủng những loài thú quý hiếm. Bên cạnh đó, sự tác động của biến đổi khí hậu; tình trạng ô nhiễm ngày một gia tăng, môi trường sống bị thu hẹp… cũng là những mối nguy đối với môi trường sống của nhiều loài động, thực vật, đe dọa đa dạng sinh học của Việt Nam nói chung và Đồng Nai nói riêng.

Dự thảo Quy hoạch tỉnh Đồng Nai thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt mục tiêu duy trì và thành lập 6 khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia. Trong đó có Vườn quốc gia Cát Tiên diện tích gần 41 ngàn ha sẽ nâng cấp, mở rộng; Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai diện tích gần 970 ngàn ha giữ nguyên hiện trạng; Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai diện tích khoảng 100 ngàn ha giữ nguyên hiện trạng.

Nai rừng và bò tót rừng cũng là hai trong số nhiều loài động vật hoang dã thường bắt gặp trong rừng Cát Tiên.

Tỉnh dự kiến thành lập 3 khu bảo tồn mới là: Khu Bảo tồn loài - sinh cảnh núi Chứa Chan khoảng 2.000 ha, Khu Bảo tồn loài - sinh cảnh Long Thành - Nhơn Trạch khoảng 10.000 ha và Khu Bảo tồn Vườn quốc gia Tân Phú diện tích hơn 13.000 ha.

Vườn quốc gia Bù Gia Mập ở Bình Phước-"kho báu lộ thiên"

Vườn quốc gia Bù Gia Mập (huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước) có tổng diện tích 25.598,24 ha, là nơi bảo tồn phong phú các nguồn gen quý hiếm của hệ động, thực vật khu vực Đông Nam bộ.

Vườn có diện tích tự nhiên 21.476 ha, gồm 388 ha rừng giàu, 2.798 ha rừng trung bình, 1.692 ha rừng nghèo, 5.064 ha rừng hỗn giao và 11.434 ha rừng tre nứa. Vùng đệm của vườn có diện tích 15.200 ha, gồm 7.200 ha thuộc tỉnh Bình Phước và 8.000 ha của tỉnh Ðắk Nông.

Trước năm 2002, khu vực này là khu bảo tồn thiên nhiên, sau chuyển hạng thành vườn quốc gia (ngày 27/11/2002). Vườn thuộc vùng đất thấp của nam Tây Nguyên, có đỉnh núi cao nhất là 700 m so với mực nước biển.

Các dòng suối Ðác Huýt, Ðác Sa, Ðác Ka, Ðác K'me chảy qua vườn, xanh tươi, mát mẻ và hiền hòa, gợi mở nhiều tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, về nguồn hấp dẫn và lý tưởng.

Các khu rừng già ở Vườn quốc gia Bù Gia Mập (tỉnh Bình Phước) là sinh cảnh rừng thường thấy ở đây. Ảnh: Nguyễn Văn Toại.

Mới đây, thác Đắk Mai 1 thuộc quần thể của vườn vừa được UBND tỉnh công nhận xếp hạng là di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh cấp tỉnh.

Theo kết quả điều tra sơ bộ, vườn có 724 loài thực vật nằm trong 326 chi, 109 họ, 70 bộ thuộc 6 ngành thực vật khác nhau. Về động vật hoang dã, vườn có 437 loài, thú có 73 loài, trong đó có 59 loài được ghi trong sách Đỏ Việt Nam.

VQG Bù Gia Mập có 168 loài chim, hiện có 10 loài đang bị đe dọa tuyệt chủng như gà lôi, hồng hoàng, hồng tía, dù dì phương Ðông, cu xanh, niệc mỏ vằn, chim công, gà tiền mặt đỏ, chim yến hồng xám...

Bò sát có 30 loài, trong đó 12 loài ghi trong sách đỏ; đã xác định được hơn 200 loài có thể làm dược liệu như khỉ, rắn, trăn, tắc kè, mật ong, bìm bịp...

Vườn quốc gia Bù Gia Mập hoạt động với 4 chức năng chính: Duy trì và bảo tồn mẫu chuẩn hệ sinh thái đồi núi thấp chuyển tiếp từ cao nguyên xuống đồng bằng Nam Bộ; vườn có độ cao dưới 1.000 m, được coi là nơi rất đặc trưng, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm; là rừng phòng hộ cho các thủy điện Soc Phu Miêng, Cần Đơn, Thác Mơ; nơi xây dựng cơ sở vật chất, phục vụ nghiên cứu khoa học, phát triển du lịch sinh thái.

Vườn quốc gia Bù Gia Mập đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học không chỉ đối với quốc gia mà còn mang tầm cỡ quốc tế.

Vườn quốc gia Bù Gia Mập nằm liền kề với các khu bảo tồn thiên nhiên thuộc vương quốc Campuchia, và các khu bảo tồn này tạo ra hành lang sinh thái Đông – Tây góp phần vào công tác bảo tồn các loài nguy cấp toàn cầu như vượn đen má vàng, tê tê java, voi châu Á, chà vá chân đen và nhiều loài quý hiếm khác.

Đối với trong nước, vườn Quốc gia Bù Gia Mập là khu vực chuyển tiếp giữa cao nguyên và vùng đồng bằng trong đoạn cuối dãy Nam Trường Sơn, với các kiểu rừng đặc trưng của hệ sinh thái bán thường xanh và rừng thường xanh trên núi thấp, phân bố trên địa hình núi thấp có cao độ trung bình từ 300 – 750 m so với mực nước biển.

Những đặc điểm địa hình này đã tạo ra sự đa dạng về loài và sinh cảnh trong lâm phần Vườn quốc gia Bù Gia Mập.

Sáp nhập Đồng Nai, Bình Phước, mở rộng không gian sinh cảnh rừng, không gia đa dạng sinh học

Diện tích rừng tự nhiên ở tỉnh Đồng Nai khoảng 124.328,89 ha (năm 2023). Tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh đạt khoảng 28,92%.

Vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên: Đồng Nai có các khu vực quan trọng như Vườn quốc gia Cát Tiên (một phần nằm ở Đồng Nai) và Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai. Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai. Tỉnh đang hướng tới có 6 khu bảo tồn, Vườn quốc gia.

Động vật hoang dã ở VQG Bù Gia Mập (tỉnh Bình Phước) phong phú, đa dạng, nhiều loài có tên trong sách Đỏ Việt Nam, sách Đỏ thế giới. Trong ảnh là loài vượn đen má vàng. Ảnh: Phan Văn Biên-Trần Văn Bằng.

Diện tích rừng tự nhiên ở tỉnh Đồng Nai khoảng 55.977,26 ha (năm 2023). Tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh đạt khoảng 22,57%. Bình Phước có Vườn quốc gia Bù Gia Mập với diện tích tự nhiên khoảng 25.598,24 ha, trong đó rừng tự nhiên chiếm phần lớn.

Nếu Đồng Nai và Bình Phước sáp nhập, vùng đất mới sẽ tạo ra một khối diện tích rừng tự nhiên và hệ thống các khu bảo tồn, vườn quốc gia liền mạch và quy mô lớn, mang lại tiềm năng phát triển đa dạng.

Việc sáp nhập sẽ tạo ra một vùng lõi bảo tồn rộng lớn, kết nối các hệ sinh thái rừng của cả hai tỉnh, đặc biệt là sự liền kề giữa Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai (là vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai) và Vườn quốc gia Bù Gia Mập.

Điều này tăng cường khả năng bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng, cũng như duy trì các hệ sinh thái rừng đặc trưng của vùng Đông Nam bộ.

Quản lý thống nhất sẽ giúp giảm thiểu tình trạng chia cắt, manh mún trong công tác bảo vệ rừng, tăng cường hiệu quả tuần tra, kiểm soát và ngăn chặn các hành vi vi phạm.

Tạo thành một tuyến du lịch sinh thái liên hoàn và hấp dẫn, kết nối các điểm đến nổi bật như Vườn quốc gia Cát Tiên, Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai (với hồ Trị An) và Vườn quốc gia Bù Gia Mập.

Du khách có thể trải nghiệm đa dạng các loại hình du lịch như trekking, quan sát động vật hoang dã, tìm hiểu văn hóa bản địa, cắm trại, du lịch trên sông, hồ.

Thu hút đầu tư vào hạ tầng du lịch sinh thái, phát triển các dịch vụ chất lượng cao, đồng thời đảm bảo bảo tồn cảnh quan và giá trị tự nhiên.

Tiềm năng phát triển du lịch gắn với bản sắc dân tộc tại Vườn quốc gia Bù Gia Mập cũng sẽ được phát huy mạnh mẽ hơn.

Mặc dù tập trung bảo tồn rừng tự nhiên, nhưng việc quản lý một khối rừng lớn sẽ giúp tối ưu hóa việc khai thác hợp lý gỗ rừng trồng và các lâm sản ngoài gỗ theo hướng bền vững, tạo nguồn thu cho địa phương và sinh kế cho người dân sống gần rừng.

Tiềm năng phát triển kinh tế từ các loại dược liệu quý hiếm có trong rừng cũng rất lớn.

Sự đa dạng sinh học và quy mô lớn của các khu rừng sẽ là điều kiện lý tưởng cho các hoạt động nghiên cứu khoa học về sinh thái, bảo tồn, lâm nghiệp. Là địa điểm tuyệt vời cho giáo dục môi trường, nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của rừng và bảo tồn thiên nhiên...

Việc sáp nhập tỉnh Đồng Nai, Bình Phước sẽ tạo ra một "lá phổi xanh" khổng lồ cho khu vực Đông Nam bộ (bao gồm TP HCM), đồng thời mở ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững, gắn kết giữa bảo tồn và khai thác giá trị tự nhiên.

×