Hollywood: Nhập gia tùy tục

Sự việc gây “sốc hàng” gần đây nhất là việc Hãng phim MGM phải dùng công nghệ kỹ thuật số chỉnh sửa bộ phim Red Dawn 2 vì phim này “dám” bêu xấu TQ. Trong phim Red Dawn nguyên thủy ra mắt vào năm 1984, MGM cho một nhóm học sinh nông thôn Mỹ đánh bật sự xâm lược của liên quân Liên Xô (cũ) – Cuba bằng mưu mẹo của các em(!). Khi ấy thế giới vẫn còn Chiến tranh lạnh giữa hai cường quốc Liên Xô (cũ) và Mỹ. Năm 2009, MGM quyết định dựng lại Red Dawn nhưng vì Chiến tranh lạnh đã chấm dứt, hãng này cho đổi quân xâm lược thành người TQ!

Lý Liên Kiệt

Nhưng cách đây vài tuần, MGM mang phim giới thiệu với các nhà phát hành tiềm năng. Sau buổi trình chiếu, một số nhà phát hành cho biết có được cho vàng, họ cũng không dám nhận Red Dawn 2, vì sợ đụng chạm đến thị trường lớn TQ. Thêm vào đó, một đoạn phim đã bị rò rỉ trên mạng và Red Dawn 2 bị một tờ báo của TQ phê bình tơi bời do đã “biến người TQ thành quỷ dữ”.

Cuối cùng, MGM quyết định làm một việc vô tiền khoáng hậu: dùng kỹ thuật số đổi tất cả quân TQ trong phim thành … quân đội Bắc Hàn. Dù biên tập phim là việc thường xuyên của các nhà làm phim, nhưng trước đây chưa từng có việc phải thay đổi quốc tịch cho cả một nhóm nhân vật. Giới làm phim của Mỹ cho biết kinh phí cho việc biên tập vào khoảng một triệu USD, gồm thay đổi cảnh 1 với nội dung tóm tắt nguyên nhân câu chuyện, biên tập hai phân cảnh và sửa đổi quốc kỳ cũng như một số biểu tượng khác của TQ sang biểu tượng của CHDCND Triều Tiên!

Cảnh phim Những mùa hè nóng bỏng

“Bỏ con tép, bắt con tôm”

Dan Mintz, Giám đốc Công ty giải trí DMG - nhà sản xuất và phát hành phim hàng đầu của Hollywood trong thị trường TQ - đã cho MGM lời khuyên: “Các anh chìa tay ra càng với nhiều người, các mối quan hệ của các anh càng tốt. Điều này còn lớn hơn là một bộ phim”.

MGM nhanh chóng nhất trí vì hãng này lúc ấy đã dự định tung The Hobbit và Sky Fall vào thị trường TQ. Trong quá khứ, Hollywood từng có vài tấm gương nhắc nhở chớ nên xem thường thị trường hàng tỷ dân TQ: cuối thập niên 1990, Walt Disney, Sony Pictures và MGM từng bị TQ tạm đình chỉ các mối quan hệ làm ăn sau khi các hãng này tung ra những phim Kundun, Bảy năm ở Tây Tạng, Miền đất đỏ.

Ngày nay, TQ lại càng trở nên quan trọng đối với các hãng phim Mỹ. Dù chính phủ nước này mới chỉ cấp phép cho khoảng 20 bộ phim nước ngoài thâm nhập mỗi năm vào thị trường nội địa. Năm 2010, TQ đã là thị trường phát hành phim lớn thứ năm ngoài thị trường Mỹ, mang lại 1,5 tỷ USD lợi nhuận. Theo báo The Wall Street Journal, TQ hiện là thị trường phim ảnh phát triển nhanh nhất thế giới. Nếu như vào năm 2011, mỗi phim Hollywood thâm nhập được vào thị trường này có thể tăng thu cho nhà sản xuất trung bình 15 triệu USD/năm, thì vào năm 2012, con số này đã vọt lên 50 triệu USD! Trong khi đó, lợi nhuận phát hành phim trong nước của Mỹ và cả Canada cùng kỳ lại giảm 4%. Giáo sư Michael Berry chuyên ngành văn hóa TQ tại ĐH California cho biết: “Chính TQ và những thị trường mới nổi khác như Nga và Brazil đang giúp Hollywood tồn tại”.

Một số hãng phim của Hollywood còn đào sâu thêm quan hệ với thị trường đông dân nhất thế giới này. Disney xây công viên chủ đề ở ngoại vi Thượng Hải, Sony Pictures liên kết với TQ để làm phim Karate Kid. Hãng Fox tung ra bộ phim Hoa ngữ Những ngày hè nóng bỏng bán vé rất chạy. Còn đạo diễn James Cameron cho biết ông có thể sẽ làm phần tiếp theo của phim Avatar ở TQ.

Những hình ảnh xấu xí về người TQ như trong phim Big trouble in little China (1986) nay bị cấm tiệt

Hollywood phải “nhập gia tùy tục”

Các khán giả của điện ảnh Mỹ không khó nhận ra hình ảnh của những nhân vật châu Á – điển hình là TQ – đã dần đẹp lên qua các bộ phim. Nếu như Lý Liên Kiệt từng một thời phải chấp nhận thủ những vai phản diện và ác ôn cỡ Tần Thủy Hoàng trong loạt phim Xác ướp Ai Cập thì nay anh đã được nâng lên vị trí người hùng bên cạnh những Jason Staham, Sylvester Stallone trong The Expendables … Không ít phim dành cho TQ những vị trí trang trọng, chẳng hạn trong phim 2012, các nhà khoa học và kỹ sư TQ đã cùng cứu thế giới khỏi nạn tuyệt chủng.

Nhưng không phải chỉ cần Hollywood dành nhiều tình cảm cho các nhân vật TQ là đủ, các nhà sản xuất nước ngoài có tham vọng thâm nhập vào thị trường TQ nay phải tham khảo các điều lệ do TQ đưa ra để còn biết tránh né khi làm phim. Los Angeles dẫn lời một giám đốc cấp cao ở Hollywood cho biết: TQ không chỉ cấm hình ảnh khỏa thân và bạo lực thái quá, bản danh sách các yêu cầu do phía TQ đưa ra phức tạp đến nỗi quá trình đàm phán trên kịch bản mất rất nhiều thời gian và cần nhiều kinh nghiệm.

Ông này nói: “Vấn đề là luật họ đưa ra không phải lúc nào cũng dễ hiểu. Chúng tôi vẫn chưa biết khi nào chữ “Vâng” của họ đúng nghĩa là “Vâng”. Tôi chỉ biết cuộc giao dịch thành khi nào nó đã hoàn tất”.

Theo các nhà sản xuất, một số điều cấm kỵ cần tránh là: người TQ không thể là người xấu, cảnh sát TQ phải luôn thông minh, dũng cảm và hoạt động hiệu quả. Cũng không được dựng lên những nhân vật đi xuyên thời gian, không làm phim ma quỷ, và không được đụng chạm về chính trị ở bất cứ hình thức nào.

Những kịch bản nói về những điều kiện xã hội hiện nay ở TQ được kiểm duyệt kỹ, vì vậy các nhà làm phim Hollywood thường chuyển sang làm phim về lịch sử. Nhưng như kịch bản phim về Dương Quý Phi do David Franzoni, tác giả của Gladiator, cũng vừa được giới chức trách TQ yêu cầu viết lại cho đúng lịch sử nước này.

Trong khi đó, theo báo China Daily, chính phủ TQ không những muốn nắm quyền kiểm soát những sản phẩm sẽ được đem trình chiếu trước người dân nước này, họ còn muốn nhân đây quảng bá hình ảnh tốt đẹp về mình ra những nước bên ngoài lãnh thổ. Điều này, theo báo LA Times, khiến các nhà sản xuất Mỹ lo sợ sản phẩm làm ra sẽ có nhiều phần giống phim tài liệu.