Bâng khuâng mùi khói đốt rơm đồng

Đã lâu lắm tôi không có dịp về quê Trà Vinh và vùng Bảy Núi - An Giang để được chứng kiến cảnh bà con đốt cỏ, đốt rơm đồng, ngắm nhìn những làn khói bốc lên cao rồi bảng lảng bay xa, nhạt dần trông như những làn khói lam chiều man mác tình quê.

Nhớ khung cảnh chiều quê ấy, khiến tôi nhớ lại những ngày thơ ấu từng theo cha ra đồng giữ lúa và canh đìa, đêm nào người cũng nhóm lửa đốt rơm hun muỗi, còn ban ngày thì đốt rơm rạ, đốt cỏ khô để lấy tro làm phân và làm sạch ruộng.         

Đốt đồng là một trong những biện pháp cổ truyền của bà con nông dân miền Tây Nam bộ nhằm làm cho sạch ruộng.

Quê tôi trước đây làm ruộng chỉ có một mùa, gọi là lúa mùa. Thời đó bà con phát cỏ bằng phảng vì chưa có máy cày, máy xới. Chỉ những chủ điền giàu có mới dùng đến sức trâu để cày, bừa và trục cho đất nhão ra rồi cấy giâm, cấy liền chứ không sạ lúa như bây giờ. Do đó, sau khi cỏ phát xong bà con thường cào gom lại thành giồng hoặc vun lên thành mô. Đợi khi lúa cắt xong, nước rút, bà con cào ra, kèm thêm với rơm rãi đều lên các gốc rạ để đốt đồng.

Hồi còn nhỏ, lũ trẻ mê nhứt là ra đồng bắt cua bắt ốc và giậm cù bắt chuột. Mỗi lần đốt rơm đồng, cha tôi châm lửa theo chiều ngược gió, ngọn lửa từ từ lan ra, chầm chậm cháy, khói bốc lên mùi hăng hắc pha trộn với mùi khét lẹt của những con cua con ốc bị cháy xém hoặc mùi thơm lừng lựng của lũ chuột đồng vừa bị chết thui. Lũ nhỏ thích nhứt là những con cua kềnh càng từ hang bò lên bị cháy vàng ruộm, chúng nhặt lên bẻ càng ra nhai rôm rốp thật ngon lành.

Đốt đồng trước khi gieo sạ để lấy tro ủ phân đồng thời diệt được côn trùng cắn phá.

Đốt đồng luôn đốt theo chiều ngược gió để dễ dập tắt.

Khi ngọn lửa lan đến những ụ cỏ mục thường cháy rất chậm, âm ỉ, có khi đến hai ba ngày khói còn bốc lên ngun ngút. Đặc biệt mỗi lần ngọn lửa hắt qua những đống rơm hoặc những đám cỏ khô đầy lau sậy làm cho lũ dế, cào cào, châu chấu bay lên loạn xạ. Lũ trẻ chỉ chờ có thế thôi để có dịp “quậy” tưng bừng.

Thời gian đã đổi thay nhiều thứ. Bây giờ đốt đồng chỉ là đốt đồng, trẻ con đâu còn có dịp đùa giỡn bên cạnh những đống rơm ngun ngút khói hoặc vui đùa rượt đuổi những con chuột, con ếch và bắt những con cua kềnh càng như ngày xửa ngày xưa. Tất cả chỉ còn là hoài niệm.          

Khoa học nông nghiệp giờ đây đã làm thay đổi bộ mặt nông thôn mới. Ngành khuyến nông khuyên bà con không nên đốt rơm đồng. Vì bên cạnh cái lợi còn có nhiều điều bất lợi, chẳng hạn như khói đốt đồng sẽ làm ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe bà con. Ngoài ra, đốt đồng sẽ tiêu diệt hết các thiên địch có thể làm ảnh hưởng đến mùa sau.