Mỹ cân nhắc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam

Quan hệ Mỹ-Việt đã cất cánh dưới thời chính quyền Obama khi quan hệ song phương được nâng cấp lên quan hệ đối tác toàn diện vào tháng 7.2013. Tuy nhiên, quan hệ quốc phòng còn chứng kiến các bước đột phá, trong đó có việc nới lỏng lệnh cấm vận vũ khí sát thương của Mỹ vào tháng 10.2014 và việc ký kết khuôn khổ mới cho quan hệ quốc phòng 2 nước vào năm ngoái. Tuy nhiên, việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí hoàn toàn còn đang cân nhắc mặc dù Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng hối thúc.

Một nguồn tin từ phía Việt Nam nói với The Diplomat rằng khi ông Obama chuẩn bị thăm Việt Nam, một phần trong chuyến công du châu Á tháng tới, thì hai bên đang thảo luận việc dỡ bỏ lệnh cấm vận nói trên.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và đồng cấp Việt Nam Phạm Bình Minh. Ảnh: Foreignpolicyblogs

Trong khi đó, các quan chức quốc phòng Mỹ còn chưa lên tiếng việc này một phần bởi vì giống như lần nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí sát thương vào tháng 10.2014, việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm còn phải do Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra quyết định và trình lên Quốc hội Mỹ. Quyết định này còn dựa vào một số yếu tố, trong đó có việc cải thiện vấn đề nhân quyền tại Việt Nam, theo The Diplomat.

David McKeeby, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ phụ trách các vấn quân sự-chính trị, thừa nhận với The Diplomat rằng: “Chúng tôi phải nói rõ ràng rằng sự cải thiện về nhân quyền là quan trọng đối với Mỹ để đi đến xem xét việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam”.

Cho đến nay, hai bên đang thu xếp cho chuyến thăm sắp tới của ông Obama, vốn lần đầu được công bố sau cuộc gặp giữa Tổng thống Obama và nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dung bên lề Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN tổ chức tại khu nghỉ dưỡng Sunnylands đầu năm nay.

Tuần trước, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Anthony Blinken đã có chuyến thăm Hà Nội, dọn đường cho chuyến thăm của Tổng thống Obama và đã có cuộc gặp với các quan chức Việt Nam, trong đó có Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh.

Trong bài phát biểu tại một trường Đại học tại Việt Nam nhân dịp chuyến thăm trên, Thứ trưởng Blinken ghi nhận sự cải thiện đối với vấn đề nhân quyền tại Việt Nam, trong đó có việc phê chuẩn Công ước chống tra tấn và Công ước Liên Hợp Quốc về quyền của người tàn tật.

Các quan chức Mỹ vẫn từ chối đưa ra bình luận công khai về việc dỡ bỏ nói trên bởi quyết định vẫn là do Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra quyết định. Tuy nhiên các quan chức Mỹ cho biết Việt Nam đang tiếp tục thúc đẩy quan hệ quốc phòng với Mỹ trong bối cảnh Trung Quốc ngày một hung hăng hơn trên Biển Đông.

Một quan chức Mỹ tiết lộ: “Các quốc gia tại khu vực Đông Nam Á đang yêu cầu chúng tôi tăng cường can thiệp mạnh mẽ vào khu vực để nhằm đối phó với Trung Quốc”.

Các quan chức Mỹ và Việt Nam còn nói rằng mặc dù việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương hoàn toàn, thì việc thực hiện các hợp đồng quốc phòng và chuyển giao vũ khí quan trọng sẽ phải mất thời gian vì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, trong đó có việc Việt Nam làm quen với các thủ tục đấu thầu của Mỹ. Mặc dù việc dỡ bỏ từng phật lệnh cấm trước đó được đưa ra, theo đó Mỹ tuyên bố sẽ cung cấp các tàu tuần tra cho Việt Nam để tăng cường bảo vệ chủ quyền và an ninh hàng hải. Tuy nhiên, sẽ còn mất nhiều thời gian để Việt Nam tham gia Sáng kiến an ninh hàng hải của Mỹ.

Theo quy định của luật pháp Mỹ về kiểm soát việc xuất khẩu vũ khí và trợ giúp nước ngoài, Bộ Ngoại giao Mỹ sẽ phải thông báo lên Quốc hội Mỹ về bất cứ việc xuất khẩu vũ khí nào trong tương lai, đòi hỏi phải đáp ứng các yêu cầu về dỡ bở lệnh cấm.

Với chuyến thăm được diễn ra vào tháng tới, ông Obama sẽ là Tổng thống Mỹ thứ 3 thăm Việt Nam với thời gian nhiệm kỳ còn chưa đầy 1 năm của ông. Hai bên sẽ thảo luận các vấn đề quan trọng khác trong chuyến thăm trên, như khắc phục hậu quả chiến tranh để lại hay đẩy mạnh hợp tác kinh tế. Bởi vì Việt Nam là 1 trong 4 quốc gia ASEAN tham gia hiệp định TPP, hiệp định gồm 12 nền kinh tế thành viên chiếm tới 42% nền kinh tế toàn cầu.

“Vào tháng 5 khi chuyên cơ của Tổng thống Mỹ tới Việt Nam và Tổng thống Obama chào đón người dân Việt Nam, ông Obama một lần nữa chứng minh rằng các quốc gia từng là cựu thù vẫn có thể trở thành các đối tác chặt chẽ”, Thứ trưởng Ngoại giao Blinken nhấn mạnh trong bài phát biểu tuần trước.