"khối sắt" Gang thép Thái Nguyên gánh hơn 7.300 tỷ nợ vay, mất tài chính

Nhà máy Gang thép Thái Nguyên từng được xem là "cánh chim đầu đàn của ngành luyện kim Việt Nam", thế nhưng ở giai đoạn mở rộng dự án dù đã được đầu tư hàng nghìn tỷ đồng thì nơi đây vẫn chỉ là những khối sắt nằm trơ gan cùng mưa nắng.

Sai chồng sai dẫn đến Dự án đầu tư mở rộng sản xuất giai đoạn II - Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO II) ngày càng lún sâu vào khủng hoảng. Đến nay dự án "ngốn" hàng nghìn tỷ đồng này vẫn chưa hoàn thành.

Theo lãnh đạo Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO), do các vướng mắc không thể giải quyết dứt điểm của hợp đồng EPC với nhà thầu chính (Tập đoàn Xây lắp Luyện kim Trung Quốc - MCC) và 14 nhà thầu phụ Việt Nam, nên Dự án tạm dừng, chưa tiếp tục triển khai thi công. Những gì TISCO làm thời gian qua là gửi nhiều báo cáo tới Chính phủ, các ban, ngành và chờ ý kiến chỉ đạo.

Nợ vay của Gang thép Thái Nguyên gấp 4 lần vốn chủ sở hữu 

Báo cáo tài chính quý III/2020 của Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (Tisco, UPCoM: TIS) cho thấy, công ty ghi nhận doanh thu giảm nhẹ 2,5% so với quý III năm ngoái, còn 2.105 tỷ đồng. Lợi nhuận gộp đạt gần 108 tỷ đồng. Biên lợi nhuận gộp đạt 5,1%.

Trong kỳ, doanh thu hoạt động tài chính (thu lãi tiền gửi, từ chênh lệch tỷ giá, từ lãi bán hàng trả chậm, cổ tức, lợi nhuận được chia...) đạt hơn 336 triệu đồng, trong khi cùng kỳ năm ngoái đạt hơn 2,45 tỷ đồng.

Đáng chú ý, chi phí tài chính trong quý giảm sâu đến 15,8 tỷ đồng so với cùng kỳ, còn 37,7 tỷ đồng, chủ yếu do giảm chi phí lãi phải trả. Chi phí bán hàng tăng 4 tỷ đồng so với cùng kỳ, lên mức 12,4 tỷ đồng và chi phí quản lý doanh nghiệp tăng 11,6 tỷ đồng, lên mức 60,4 tỷ đồng.

Gia tăng chi phí trong kỳ dẫn đến TISCO đã lỗ thuần hơn 2,3 tỷ đồng từ hoạt động kinh doanh, trong khi cùng kỳ ghi dương hơn 3,9 tỷ đồng.

Điểm sáng hiếm hoi trong báo cáo tài chính quý III của TISCO là nguồn thu từ hoạt động khác, bao gồm doanh thu từ thép phế và thu hồi từ bán xỉ bùn, vẩy cán đã tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ 2019 lên 3,1 tỷ đồng. Bên cạnh đó, khoản chi cho hoạt động này cũng được tiết giảm gấp bốn lần, chỉ còn 300 triệu đồng.

Điều này đã giúp Gang thép Thái Nguyên (TISCO) vẫn ghi nhận lợi nhuận trước thuế dương, đạt 517 triệu đồng, tuy nhiên giảm đến 87% so với cùng kỳ năm ngoái. Tương tự lợi nhuận sau thuế về mức 415 triệu đồng, giảm 87%.

Lũy kế 9 tháng năm 2020, tổng doanh thu thuần của TISCO đạt gần 7.010 tỷ đồng, giảm 8,4% so với cùng kỳ 2019. Lợi nhuận trước thuế đạt 24,4 tỷ, giảm 52%. Lợi nhuận sau thuế giảm 61% xuống còn 16 tỷ đồng, trong đó lợi nhuận sau thuế thuộc về cổ đông công ty mẹ đạt gần 14,5 tỷ đồng.

Tính tại ngày 30/9/2020, tổng tài sản của Gang thép Thái Nguyên đạt trên 9.306 tỷ đồng, chiếm phần lớn là chi phí xây dựng cơ bản dở dang 5.640 tỷ đồng (dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - TISCO 2).

Đáng chú ý, TISCO đang phải gánh khoản nợ vay lên đến 7.385 tỷ đồng, gấp gần 4 lần so với vốn chủ sở hữu.

So với thời điểm đầu năm, tài sản của TISCO đã giảm hơn 2%, tương đương 200 tỷ đồng, chủ yếu giảm từ khoản phải thu ngắn hạn khách hàng và hàng tồn kho. Ngoài ra, lượng hàng tồn kho đến cuối quý 3 vẫn còn 1.147 tỷ đồng, giảm 206 tỷ đồng so với thời điểm đầu năm.

Mất cân đối tài chính nghiêm trọng

Kể từ năm 2014, nhà thầu dừng thi công, dự án "đắp chiếu" nhưng Gang thép Thái Nguyên (TISCO) vẫn cõng số lãi vay khổng lồ. Số liệu cập nhật mới nhất của doanh nghiệp thép này vào cuối năm 2019 cho thấy, tổng chi phí đầu tư Dự án TISCO II đã lên tới gần 5.362 tỷ đồng, trong đó, riêng chi phí lãi vay đã vốn hóa xấp xỉ 2.155 tỷ đồng, gần ngang ngửa với nợ gốc.

Trong tài liệu phục vụ ĐHĐCĐ năm 2019, Ban kiểm soát Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) nhận định công ty đang lâm vào tình trạng cực kỳ khó khăn, mất cân đối tài chính nghiêm trọng. Nợ phải trả chiếm 82% tổng nguồn vốn.

Đến cuối năm 2019, hơn 615 tỷ đồng nợ gốc của Gang thép Thái Nguyên (TISCO) đã rơi vào tình trạng quá hạn, nợ phải trả ngắn hạn cao hơn tài sản ngắn hạn tới 2.885 tỷ đồng; tổng quy mô nợ vay của TISCO xấp xỉ 4.853 tỷ đồng, đóng góp hơn một nửa nguồn vốn.

Đối với khoản vay nợ cho Dự án TISCO II, dư nợ đến cuối năm 2019 tăng thêm 284 tỷ đồng, đạt 3.565 tỷ đồng. Các khoản trên đều được thế chấp bằng tài sản hình thành trong tương lai.

Trong báo cáo tài chính hợp nhất đã được kiểm toán năm 2019 của TISCO, kiểm toán viên của Công ty TNHH Hãng kiểm toán AASC một lần nữa nhắc tới vấn đề nợ của TISCO. AASC nhấn mạnh tại thời điểm 31/12/2019, nợ ngắn hạn đã vượt quá tài sản ngắn hạn của công ty là 2.885 tỷ đồng. Một số khoản nợ gốc và lãi vay phải trả ngân hàng liên quan đến dự án mở rộng Gang thép giai đoạn II đã quá hạn thanh toán.

"Khả năng hoạt động liên tục của TISCO cơ bản tùy thuộc vào việc gia hạn nợ với các ngân hàng và phương án bổ sung nguồn vốn thiếu hụt phục vụ hoạt động kinh doanh", Hãng kiểm toán AASC cho hay.

Năm 2019 cũng là lần đầu tiên, công ty kiểm toán đưa ra ý kiến kiểm toán ngoại trừ đối với báo cáo tài chính của TISCO, dù các năm trước đã liên tục nhấn mạnh vấn đề liên quan đến dự án mới.

Thực tế, ngay từ năm 2019, Gang thép Thái Nguyên (TISCO) đã phải co kéo dòng tiền bằng cách thỏa thuận với các nhà cung cấp để tăng thời gian trả chậm hay yêu cầu khách hàng ứng trước tiền, đồng thời giảm tồn kho và làm việc với các ngân hàng để vay kịch hạn mức mới có đủ nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh thông thường.