Bình luận
0
Thời Lê sơ (1428-1527), nước nhà thịnh trị, nhân tài nở rộ, kẻ sĩ đua nhau tranh đua bảng vàng nơi cửa Khổng sân Trình. Ngay cả những người xuất thân bần hàn cũng một bước đổi phận nhờ đăng khoa. Đến hạng lính chỉ quen cán giáo, tay gươm, nhưng nhờ thực tài nên có trường hợp được nước nhà tạo điều kiện thi thố bút nghiên.
Sách Việt án lần theo trang sử cũ. Ảnh: V.Y.
Riêng thời Lê sơ, qua tìm hiểu ban đầu chúng tôi thấy có ít nhất ba trường hợp văn hay chữ tốt, đương phục vụ trong quân ngũ, gặp được duyên lành mà thay danh đổi phận. Đó là trường hợp của anh lính Điện tiền coi giữ sân điện và dọn cỏ Nguyễn Toàn An đậu Bảng nhãn; là tiến sĩ Bùi Xương Trạch vốn trước là lính cắt cỏ cho tàu ngựa của triều đình. Sau rốt là trường hợp Bảng nhãn Ngô Hoán. Và ở đây, ta nói riêng về Ngô Hoán khi trường hợp của ông có đặc biệt hơn so với hai ông họ Nguyễn, họ Bùi.
Ngô Hoán theo Công dư tiệp ký cho biết vốn gốc quê quán ở “xã Thượng Đáp, huyện Thanh Lâm”. Đất ấy nay thuộc xã Nam Hồng, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Theo bia "Từ vũ bi" tại đình làng thôn Thượng Đáp quê ông, ông có tên huý là Hoán, tự là Hối Phu, được vua gia phong tên thụy là Hòa Trực, sinh ngày 28 tháng 3 năm Canh Thìn (1460), mất ngày 10 tháng 6 (không rõ năm). Trong Hải Dương phong vật chí có chép về những danh nhân đất học Hải Dương, sự nghiệp của ông được chép ngắn gọn là: “đỗ Bảng nhãn khoa Canh Tuất niên hiệu Hồng Đức (1490), được tuyển vào Đông các làm chức Hiệu thư, có dự Tao Đàn nhị thập bát tú. Làm quan trải bốn triều tới chức Thượng thư bộ Lại”.
Việc dự vào hàng thứ hai của Tam khôi trong kỳ thi năm Canh Tuất (1490) khi mới ở tuổi 31 của ông cũng thực ly kỳ và nhuốm màu cổ tích, được Tam khôi bị lục trích dẫn từ sách Thiên Nam sự tích cho hay. Lúc Ngô Hoán đi thi Hội và thi Đình, khi qua sông (theo Công dư tiệp ký thì đó là sông Uông), thấy dòng sông cạn và hẹp, có thể bắc cầu được, ông bèn vái thần sông rằng: “Nguyền được đỗ cao, xin bắc cầu để đền ơn”. Quả nhiên kỳ thi ấy ông đỗ Bảng nhãn, nhưng lại quên bẵng việc bắc cầu như lời đã hẹn trước đó.
Người đỗ đạt được vinh quy bái tổ.
Khi ông phò vua Lê Chiêu Tông, thế lực họ Mạc (hẳn ở đây chỉ Mạc Đăng Dung) sai người đi tìm bắt được hai người con của ông để giết đi. Nhưng sau lại sai người phi ngựa theo truyền tha không giết nữa. Ngặt nỗi người đưa tin phi ngựa tới khúc sông ngày trước Ngô Hoán đã qua thì gặp lúc trời tối không qua được đành chờ đến sáng mai. Bởi vậy mà việc tha chết bị trễ, hai con ông mất mạng. Dân gian cho là ông bị quả báo vì không bắc cầu.
Riêng về đường làm quan của ông, đại lược thì ông là người có tiếng về văn từ, được vua Lê Thánh Tông phong làm Sái phu (nghĩa là phu quét dọn. Ở đây theo nghĩa là sửa chữa, tuyển chọn thơ văn của hội Tao Đàn) trong Tao Đàn, đứng hàng thứ tư trong 28 học sĩ của hội. Những thư từ ông viết có mặt trong Minh lương cẩm tú và tập Quỳnh uyên cửu ca. Ông phò bốn triều vua thời Lê sơ, từng giữ chức Thượng thư bộ Lại, khi chết đi được phong Thượng đẳng phúc thần.
Nếu như đầu thời vua Lê Thái Tông có Nguyễn Tông Trụ khi đi sứ mắc tội tiết lộ việc nước cho người mà bị đày đi châu xa, thì đến thời vua Lê Hiến Tông (1497-1504) lại ghi nhận thêm một trường hợp nữa phạm vào tội giao thiệp với người ngoài. Đó là trường hợp của vị văn thần tài năng xuất chúng được Hải Dương phong vật khúc ngợi khen là:
Quan thường vẹn đạo cương thường,
Kìa từ Thượng Đáp bảng vàng sử xanh.
Ông chính là Bảng nhãn Ngô Hoán. Vụ việc của Ngô Hoán xảy ra năm Canh Thân (1500) đời vua Lê Hiến Tông mà Công dư tiệp ký khi nói đến thì lược qua rằng: “Trong khoảng niên hiệu Cảnh Thống, ông bị tội phải đi sung quân”. Nguồn cơn của việc đang là quan to trong triều, bỗng chốc thành anh lính quèn của Ngô Hoán được Đại Việt sử ký toàn thư ghi lại là: “Biếm Đông các Hiệu thư Ngô Hoán, sung làm quân ở bản phủ vì tội đem việc trong triều nói với người ngoài”.
Ở trường hợp của Ngô Hoán, hẳn là triều đình đã giảm nhẹ trọng tội của ông bởi xét trong Quốc triều hình luật hoặc những sắc lệnh của vua Lê đã có quy định rõ ràng mức tội cho việc giao thiệp với người ngoài, làm lộ việc nước. Ngay thời vua Lê Thánh Tông, Khâm định Việt sử thông giám cương mục có ghi năm Canh Thìn (1460) ngài đã “ra sắc lệnh: Từ nay, những việc trong cung cấm không ai được tiết lộ ra ngoài”. Là quan trong triều, ở gần vua, nhưng Ngô Hoán lại “đem việc trong triều nói với người ngoài”, trong khi đó Quốc triều hình luật có Điều 20 Chương Vi chế (Làm trái pháp luật) quy định nghiêm ngặt: “Những người tiết lộ những việc đại sự cần giữ bí mật, thì xử tội chém (đại sự như là việc mưu kín để đánh giặc cùng bắt những kẻ mưu phản…); không phải việc đại sự cần giữ bí mật thì xử phạt 70 trượng, biếm ba tư. Tiết lộ những việc bàn trong điện, đình cần giữ bí mật thì xử tội lưu”.
Luật quy định là thế, lệnh vua cấm là thế, nhưng khi áp dụng vào thực tế xét xử tội trạng, thì luôn có sự gia ân cho kẻ phạm tội. Trường hợp Ngô Hoán là một biểu hiện cho tính nhân đạo đó. Âu cũng là một nét rất rõ trong văn hóa Việt: “Một bồ cái lý không bằng một tí cái tình”.
Ngô Hoán vì bị cái tội trên mà phải sung làm lính. Nhưng đến năm sau, tức năm Tân Dậu (1501), khoa thi Hương được triều đình tổ chức, dù trước đây đã là Bảng nhãn dưới triều Hồng Đức nhưng bị tội mà bãi chức làm lính, Ngô Hoán lại tiếp tục đi thi và đỗ tam trường, nhưng không được cho vào tứ trường bởi tội đã phạm trước đó.
Được thi đỗ lần hai nhưng sử sách không cho biết sau đó Ngô Hoán có được làm chức gì trong triều hay không, hoặc giả vẫn phải làm quân bản phủ, dù ông là một trong những trường hợp đặc biệt của khoa cử nước Nam khi đi thi hai lần đều đỗ. Nhưng đến năm Ất Sửu (1505) khi Lê Tuấn lên ngôi hoàng đế, tức vua Lê Uy Mục, Toàn thư cho biết, vị vua mới này tiếc tài ông, nên “khởi phục Ngô Hoán làm Hiến sát sứ Thanh Hoa. Hoán trước đây bị sung quân, sau lại thi đỗ sinh đồ, đến đây được bổ dụng lại”.
Đền thờ Ngô Hoàn tại Hải Dương. Ảnh: https://ngotoc.vn
Sau này, khi Lê Tương Dực làm vua thì tháng 11 năm Kỷ Tỵ (1509), ông đã lấy Ngô Hoán làm Tán trị thừa tuyên sứ ty thừa tuyên sứ Thanh Hoa. Được ít lâu sau, vua trao chức Thượng thư bộ Lại cho ông nắm giữ. Xét ra đây cũng là trường hợp hiếm được gia ân vì tài.
Đến thời vua Lê Chiêu Tông vì bị Mạc Đăng Dung bức bách, phải xuất bôn ra ngoài, Ngô Hoán theo vua đến châu Lang Chánh (huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa hiện nay) rồi sang Ai Lao mưu việc phục hưng nhưng không thành. Lịch triều hiến chương loại chí có cho hay vị Bảng nhãn một thời, anh lính một thuở liền dùng mảnh lụa tự tận để tỏ lòng trung. Khi nhà Lê trung hưng được, ghi nhớ công lao của ông, có lập đền thờ cho vị danh thần tiết nghĩa.
Trong lịch sử phong kiến, hoàng đế Trung Quốc Chu Hậu Chiếu được nhiều người biết đến với một sự việc kỳ lạ. Ông có hơn 100 con trai nhưng không ai trong số họ là con ruột. Chuyện kỳ quái gì đã xảy ra với vị hoàng đế này?
Theo tử vi ngày mai, vận may của 4 con giáp đạt đến đỉnh cao ở tuổi trung niên. Họ có thể nhận được những phần thưởng hoặc thăng chức bất ngờ trong công việc.
Chia sẻ
Theo chuyên gia pháp lý, hành vi của 2 người phụ nữ không đúng tinh thần của Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định về kêu gọi, tiếp nhận, quyên góp từ thiện.
Chia sẻ
Chính phủ Anh đang đề xuất giải tỏa 8 tỷ bảng Anh tài sản của Nga bị đóng băng tại nước này để giúp đỡ Ukraine - theo báo Anh The Times.
Chia sẻ
Tờ tờ Thairath (Thái Lan) cho rằng, việc ĐT bóng chuyền nữ Việt Nam không thể mang Bích Tuyền tới SEA Games 33 là nguyên nhân khiến VFV hạ chỉ tiêu từ HCV xuống thành HCB.
Chia sẻ
Khi thấy người khác hút thuốc lá điện tử, một nữ nhân viên quán ăn tại Bắc Ninh xin hút thử. Sau khi sử dụng người này bất tỉnh tại chỗ, nhập viện trong tình trạng tức ngực, khó thở, tổn thương não nặng.
Chia sẻ
Theo Tiến sỹ Phan Công Kiên, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bông và Phát triển Nông nghiệp Nha Hố(Viện Nha Hố, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đóng trên địa bàn tỉnh Khánh Hoà (địa phận tỉnh Ninh Thuận trước đây), giống táo bom TN01 quả hình trứng hoặc trứng nhọn, khi chín quả màu xanh vàng, thịt quả chắc, màu trắng, giòn, hương vị thơm nhẹ.
Chia sẻ
Lực lượng chức năng tỉnh Cao Bằng vừa phối hợp tịch thu 12 con tê tê Java quý hiếm từ một vụ vận chuyển trái phép động vật hoang dã. Toàn bộ số tê tê này đang được di chuyển về Trung tâm Cứu hộ tại Vườn quốc gia Cúc Phương (trụ sở tỉnh Ninh Bình) để chăm sóc và phục hồi.
Chia sẻ
Sái Dương là vị tướng thế nào mà dám tỷ thí với Quan Vũ và cuối cùng có kết cục ra sao?
Chia sẻ
"Chập điện gây cháy tại hệ thống dây dẫn điện của hệ thống âm thanh bên trong phòng họp tầng 14 và lan rộng", đây là kịch bản giả định trong buổi diễn tập chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ quy mô lớn tại Tòa nhà Trung tâm hành chính TP Đà Nẵng ngày 5/12.
Chia sẻ
Hơn một thập kỷ sau khi biến mất không để lại dấu vết, chuyến bay Malaysia Airlines MH370 vẫn là một trong những bí ẩn lớn nhất của ngành hàng không.
Chia sẻ
Dự án nhà ở xã hội Tràng Cát vừa được Hải Phòng công bố giá tạm tính từ 22,6 triệu đồng/m2. Dự án được yêu cầu kiểm toán, minh bạch chi phí và bảo đảm quyền lợi người mua trước khi xác định giá cuối cùng.
Chia sẻ
TP.HCM sắp bổ sung nguồn cung lớn cho phân khúc nhà ở xã hội khi hơn 3.000 căn hộ chuẩn bị mở bán, giá từ 16,7 triệu đồng/m². Động thái này được kỳ vọng giải tỏa một phần áp lực nhu cầu nhà giá rẻ đang tăng mạnh.
Chia sẻ
Đặt chân vào Vườn quốc gia (VQG) Bạch Mã (TP Huế), tiếng hót líu lo của hàng trăm loài chim hoang dã đưa người nghe lạc vào chốn hoang sơ, kỳ thú. Mỗi tiếng màn trập vang lên là một khoảnh khắc đẹp của thiên nhiên được lưu giữ, và hơn hết cũng gợi nhắc về giá trị bảo tồn sinh cảnh chim rừng nơi đây.
Chia sẻ
Công tác tổng duyệt Lễ trao Giải báo chí về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ III – năm 2025 được tiến hành, rà soát kỹ lưỡng. Buổi tổng duyệt không chỉ kiểm tra các phần mục quan trọng mà còn khẳng định sự chuẩn bị nghiêm túc, hướng tới một lễ trao giải trang trọng, chuyên nghiệp và lan tỏa mạnh mẽ những giá trị tốt đẹp của báo chí viết về tam nông.
Chia sẻ
Nguyễn Thị Oanh đã 4 kỳ SEA Games liên tiếp thống trị các đường chạy trung bình – dài với tổng cộng 12 tấm HCV. Nhưng cô gái quê Bắc Giang (cũ) vẫn chưa muốn dừng lại.
Chia sẻ
Vở ballet Anna Karenina – kiệt tác đỉnh cao của Nhà hát Ballet Hàn lâm Quốc gia Saint Petersburg mang tên Boris Eifman – đã ra mắt khán giả Hà Nội tối 3/12. Những người yêu văn hóa Nga được thưởng thức một tác phẩm tầm cỡ, từng chinh phục công chúng tại hơn 40 quốc gia. Chuyến lưu diễn của Nhà hát Ballet Eifman cũng tạo dấu ấn nổi bật trong hợp tác văn hóa giữa Việt Nam và Nga.
Chia sẻ
Một người đàn ông Malaysia nói với vợ rằng đi công tác cùng đồng nghiệp, nhưng thực tế bị phát hiện đang mắc kẹt cùng nhân tình giữa trận lũ nghiêm trọng tại Thái Lan.
Chia sẻ
"Mỹ nhân không tuổi" Lưu Hiểu Khánh gặp tai nạn khi ghi hình và khoảnh khắc “không nhận ra người quen” của bà đã khiến người hâm mộ lo lắng.
Chia sẻ
ĐT nữ Việt Nam đã hoàn thành giai đoạn chuẩn bị và chiều nay, đội sẽ bước vào chiến dịch SEA Games 33. Đối thủ đầu tiên của thầy trò HLV Mai Đức Chung sẽ là ĐT nữ Malaysia.
Chia sẻ
Thượng tướng Vladimir Chirkin - cựu Tư lệnh Lục quân Nga mới đây đưa ra bình luận thẳng thắn hiếm hoi về cuộc chiến Ukraine, chỉ trích gay gắt năng lực tình báo của Moscow trong giai đoạn đầu xung đột.
Chia sẻ
Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông là trung tâm sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng, nơi tổ chức lễ hội truyền thống và điểm du lịch có giá trị của Quảng Ninh.
Chia sẻ
Cơ quan CSĐT Công an TP.HCM vừa có động thái mới, chuyển hướng điều tra vụ hỏa hoạn nghiêm trọng tại căn nhà cho thuê ở đường Xuân Hồng, phường Bảy Hiền (quận Tân Bình cũ) làm 2 người chết và hơn 10 người bị thương hồi cuối năm ngoái. Vụ việc đang được điều tra theo dấu hiệu tội phạm "Vô ý làm chết người".
Chia sẻ
Từ ngày thuỷ điện Sơn La đi vào hoạt động, người dân bản Huổi Trẳng, xã Tủa Thàng, tỉnh Điện Biên đã có cuộc sống mới. Những lão nông đã bỏ núi, xuống sông, nuôi cá lồng cho thu nhập cao. Nhiều người đã đổi đời từ nguồn lợi thuỷ sản của lòng hồ Sơn La đem lại.
Chia sẻ
Ngày 5/12, Công an phường Bình Thuận, tỉnh Lâm Đồng(TP.Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận cũ) cho biết, vừa thi hành quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và thực hiện lệnh bắt tạm giam 10 đối tượng tham gia vụ hỗn chiến do "nhìn đểu" gây xôn xao dư luận ở Phan Thiết.
Chia sẻ
Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, xã Sáng Nhè, tỉnh Điện Biên bắt đầu xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế phù hợp với điều kiện thực tế. Trong giai đoạn này, xã ưu tiên tái cơ cấu nông nghiệp, chuyển sang các cây trồng chủ lực, khai thác hiệu quả quỹ đất và tận dụng nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia để hỗ trợ sản xuất.
Chia sẻ
Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng đề nghị Quốc hội cho phép Chánh án chịu trách nhiệm xây dựng bộ tiêu chí để lựa chọn, trình Chủ tịch nước bổ nhiệm thẩm phán người nước ngoài cho Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.
Chia sẻ
VĐV đấu kiếm Ngô Thị Hương chuẩn bị cùng đoàn Thể thao Việt Nam tham dự SEA Games 33.
Chia sẻ
Vụ hỏa hoạn đau lòng xảy ra tại một quán ăn ở số 227 Trần Hưng Đạo, phường Cầu Ông Lãnh, TP.HCM đã cướp đi sinh mạng của 4 người và làm 2 người bị thương. Nguyên nhân gây khó khăn nghiêm trọng cho công tác cứu hộ là việc căn nhà chỉ có một lối thoát nạn duy nhất hướng ra mặt tiền, bị cửa cuốn kiên cố chặn kín.
Chia sẻ
Với sự đồng hành của cơ quan quản lý, đội ngũ chuyên gia, Chương trình Quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021-2030 (Chương trình 1322) đã tạo ra những thay đổi căn bản trong cộng đồng doanh nghiệp, trở thành nền tảng quan trọng cho sự phát triển kinh tế trong kỷ nguyên mới.
Chia sẻ
Năm 2025, Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã tạo cú hích quan trọng giúp Bằng Thành chuyển mình mạnh mẽ. Từ hạ tầng giao thông, sinh kế rừng đến hỗ trợ nhà ở, nước sinh hoạt, nhiều chính sách đi vào cuộc sống, mở ra hướng phát triển bền vững cho hơn 13.000 người dân vùng cao.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Đình Ba 
