Cải tạo sông Tô Lịch thành công viên lịch sử - văn hóa - tâm linh: Chuyên gia nói cẩn trọng

Sẽ kè thẳng đứng và kè đáy sông Tô Lịch

Mới đây, Công ty Cổ phần Tập đoàn Môi trường Nhật Việt (Công ty JVE) gửi tới Thành ủy, UBND TP.Hà Nội đề xuất giải pháp tổng thể, cải tạo sông Tô Lịch trở thành "Công viên lịch sử - văn hóa - tâm linh" bằng nguồn vốn từ phía Nhật Bản.

Phía Công ty JVE cho rằng, theo các chuyên gia Nhật Bản, để có thể "hồi sinh" sông Tô Lịch đúng nghĩa thì cần phải có giải pháp tổng thể để giải quyết toàn bộ các vấn đề như: Vấn đề thu gom nước thải; vấn đề cấp nước bổ cập cho sông sau khi thu gom hết nước thải; vấn đề xử lý triệt để tận gốc nguồn gây ra mùi hôi thối; vấn đề xử lý tầng bùn đáy; vấn đề xử lý nước đã bị ô nhiễm ở trong lòng sông; vấn đề thoát nước chống ngập khi mưa bão; vấn đề bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh; vấn đề phát triển du lịch...

Việc xây cống bao thu gom nước thải dọc sông Tô Lịch mặc dù có ý nghĩa lớn trong việc thu gom nước thải không cho chảy vào sông Tô Lịch, giải quyết được vấn đề không làm gia tăng trạng thái ô nhiễm, nhưng mới chỉ giải quyết được phần ô nhiễm nước thải ở bên ngoài, còn phần bên trong lòng sông thì chưa xử lý được. Theo đó, có 3 vấn đề chưa được xử lý.

Thứ nhất, mùi hôi thối do tầng bùn đáy vẫn chưa được xử lý triệt để. 

Thứ hai, tầng bùn đáy tích tụ trong lòng sông dù nạo vét cơ học cũng chưa xử lý được tận gốc vấn đề và vẫn có nguy cơ tái ô nhiễm. 

Thứ ba, nước trong lòng sông đã và đang bị ô nhiễm thì chưa xử lý được tận gốc.

Công ty JVE cũng dẫn ý kiến chuyên gia Nhật Bản lo ngại về việc bổ cập cấp nước cho sông Tô Lịch sau khi đã thu gom hết nước thải theo thông tin của dự án đưa ra bằng giải pháp bổ cập nước sau xử lý tại nhà máy qua kênh dẫn N1, N2 trước thượng lưu đập Thanh Liệt khoảng 5km bằng phương pháp đóng cửa đập Thanh Liệt để dâng nước sau xử lý lên mức nước khống chế làm cho sông Tô Lịch có tác dụng trữ nước như một "hồ dài cảnh quan ".

Các chuyên gia Nhật Bản cho rằng, khi đó, nước trong sông Tô Lịch sẽ không được lưu thông, tù túng, từ đó phát sinh ô nhiễm và biến thành một "hồ tù" nếu như không có giải pháp như áp dụng công nghệ sục khí nano Nhật Bản để phân hủy tận gốc toàn bộ chất hữu cơ ô nhiễm, bùn hữu cơ ở đáy sông.

Như thế, khó xử lý được tận gốc triệt để hết được ô nhiễm trong lòng sông. Theo phương án của Công ty JVE, sông Tô Lịch sẽ kè thẳng đứng và kè đáy (mở rộng mặt cắt lòng sông, bỏ mái cỏ hiện nay). Sông Tô Lịch sẽ được hồi sinh với nước trong, cá bơi lội, hai bên bờ là những thảm thực vật, hàng cây đầy hoa lá.

Trên sông là dịch vụ thuyền rồng du lịch chở khách tham quan. Dọc hai bên sông là nơi sạch nhất, đẹp nhất, nghỉ ngơi, vui chơi giải trí của người dân Hà Nội, khách du lịch trong và ngoài nước. Dọc theo bờ sông dài 15km cũng sẽ tái hiện chiều dài lịch sử Việt Nam…

Mục đích cải tạo sông Tô Lịch của JVE khác với Hà Nội?

Trao đổi với PV Dân Việt, GS. Vũ Trọng Hồng, nguyên Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam nhìn cho rằng, trước đây Nhật Bản cũng đã có ý kiến về việc cải tạo sông Tô Lịch, trong đó nhấn mạnh đến việc khử mùi hôi, nạo vét bùn. "Về vấn đề ý nghĩa thì theo tôi là được, nhưng chúng ta cần phải phân tích năng lực của đơn vị này có khả năng làm được không", GS. Vũ Trọng Hồng nói.

Theo GS. Vũ Trọng Hồng, muốn cải tạo sông Tô Lịch phải có nguồn nước, nhưng hiện nay sông Tô Lịch không có nguồn nước cấp thường xuyên, chỉ khi Hồ Tây "thừa" nước thì thỉnh thoảng sẽ cho một chút, còn lại chủ yếu là nước thải. Song, nếu nguồn nước thải được thu gom đưa xuống nhà máy Yên Xá thì coi như sông Tô Lịch không còn nước.

"Tôi đã nói nhiều lần, chúng ta phải tìm được điểm để đưa được nước từ sông Hồng vào. Có thể chuyển từ sông Hồng vào Hồ Tây sau đó chuyển ra sông Tô Lịch. Tuy nhiên, vấn đề này khá khó bởi vì sông Hồng ngày càng già cỗi, mực nước ngày càng xuống thấp, trên thượng nguồn họ giữ nước, nhiều trạm bơm đã treo nên rất khó. 

Hiện nay Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn (NNPTNT) chưa phát biểu, chưa tìm cửa để làm trạm bơm cấp nước. Chưa ai dám khẳng định đặt trạm bơm cấp nước  cho sông Tô Lịch ở đâu, Bộ NNPTNT cũng chỉ có đặt các trạm bơm tiêu, tưới nhỏ", GS. Vũ Trọng Hồng nói và nhấn mạnh "mấu chốt nhất để cho sông Tô Lịch sống lại là phải có nguồn nước cấp thường xuyên, ổn định. Ngoài ra phải xử lý ô nhiễm, cắt nguồn nước thải".

Nguyên Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam lưu ý phải xem xét kỹ việc đề xuất cải tạo sông Tô Lịch trở thành "Công viên lịch sử - văn hóa - tâm linh" bằng nguồn vốn từ phía Nhật Bản. Đặc biệt, Hà Nội đang có ý muốn biến sông Tô Lịch trở thành nơi thoát nước, chống ngập úng cho Thủ đô. Điều này rõ ràng có sự khác nhau trong mục đích của TP.Hà Nội.

"Trước đây, Hà Nội cũng có ý định xây dựng du lịch trên sông Tô Lịch, liệu việc này có đủ nước truyền đi hay không, liệu tàu nhỏ đi được, tàu loại to hơn có đi được hay không. Tôi đọc báo cáo của Công ty Thoát nước Hà Nội thì họ lại có ý định dùng sông Tô Lịch để phòng chống ngập úng cho TP, tức là mục tiêu của nó đa dạng hơn.

Nếu đã là công viên thì nguồn nước của nó phải cố định, nếu lúc anh dùng vào việc này, lúc dùng vào việc kia thì không thể trở thành công viên được. Chúng ta phải học kinh nghiệm của các nước. Việc cốt lõi là phải bổ cập nước cho sông Tô Lịch phải thường xuyên thì lúc đó mới dám nói đến việc sử dụng làm du lịch, cải tạo nạo vét… Cho nên dự án này phải phụ thuộc vào nhiều điều kiện biên mà hiện nay chủ trương của TP.Hà Nội chưa rõ rệt. Tất cả mục tiêu này phải được xem xét trong một quy hoạch tổng thể" – GS. Vũ Trọng Hồng nhấn mạnh.

Cho ý kiến về vấn đề này, ông Phạm Văn Khánh, nguyên Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT) Hà Nội cho rằng, muốn làm sạch sông Tô Lịch trước hết phải thu gom nước thải sinh hoạt hai bên bờ sông. Việc này đang được Hà Nội triển khai, nước thải sau khi được thu gom sẽ được xử lý, bổ cập nước cho sông Tô Lịch.

Ông Khánh cho biết, trước đây, thời gian làm việc tại Sở TNMT, ông đã có đề xuất bổ cập nước sông Hồng qua cống Liên Mạc, có bể lắng để nước trong rồi bổ cập vào Tô Lịch tạo dòng chảy, đủ điều kiện xử lý ô nhiễm dòng sông.

Đáng chú ý, nguyên Phó Giám đốc Sở TNMT Hà Nội lưu ý, không nên kè đáy dòng sông, vì như thế sông sẽ giống như một mương thoát nước. 

"Lòng sông nên để nguyên, không nên kè đáy. Kè hai bên bờ cũng phải là kè hở. Như thế mới thuận lợi cho việc xử lý ô nhiễm", ông Khánh nói và lưu ý, nguồn lực để xử lý ô nhiễm, hồi sinh sông Tô Lịch rất lớn, nên nghiên cứu việc dùng bằng ngân sách, vì nguồn vốn dù được vay ưu đãi hay tài trợ, sau này đều phải trả nợ.