Độ pH với sức khỏe cây trồng

Ion H+ là một trong số các sản phẩm tồn tại trong dung dịch đất. Tùy theo nồng độ của ion H+ nhiều hay ít mà dung dịch đất sẽ có tính chua tương tự. Khi nồng độ H+ cao thì đất bị chua nhiều, khi H+ thấp thì chua ít. Để biểu thị cho mức độ chua (hay còn gọi là phản ứng của đất), người ta đặt ra chỉ tiêu độ pH và nó được tính như sau: pH = -lg[H+].

Như vậy, khi giá trị pH càng thấp thì nồng độ pH càng cao, tức là đất càng chua nhiều và ngược lại. Người ta đã phân các mức như sau:

Độ pH phụ thuộc nhiều yếu tố, nhưng một số yếu tố chính đã quyết định đến hàm lượng của H+ là các muối axit, khoáng sét, keo và hoạt động sống của hệ vi sinh vật trong đất.

Nếu trong đất tồn tại nhiều loại muối của axit mạnh như muối NaNO3 , NaCl, MgCl2, KCl, CaCl2, CaSO4, MgSO4 sẽ làm cho đất có phản ứng trung tính (pH từ 6 - 7).

Nếu trong đất tồn tại nhiều loại muối của axit mạnh với muối của bazơ yếu như: AlCl3. FeSO4, KAl(SO4)2,... thì đất có phản ứng chua (pH <>

Nếu trong đất tồn tại nhiều loại muối của bazơ mạnh và muối của axit yếu như: CaCO3, MgCO3, Na2CO3, NaHCO3, K2CO3 thì đất có phản ứng kiềm (pH > 7,5).

Độ pH của đất còn phụ thuộc vào mức độ thực hiện các phản ứng trao đổi ion giữa keo đất (thể rắn) với dung dịch đất (thể lỏng), giữa dung dịch đất và hệ rễ của cây. Khi các sản phẩm trao đổi sinh ra nhiều ion H+ và ion Al+ sẽ làm cho pH đất giảm và đất có phản ứng chua.

Mỗi loại cây trồng cần có một sự thích ứng nhất định về khoảng pH, khi khoảng pH đạt ở mức độ tối thích, cây trồng sẽ phát triển mạnh do quá trình hấp thu, trao đổi dinh dưỡng giữa hệ rễ cây và đất được thực hiện thuận lợi. Nếu pH lớn hơn hoặc nhỏ hơn khoảng tối thích sẽ ảnh hưởng đến đời sống cây trồng.

Khi pH < 4,5="" (đất="" quá="" chua)="" sẽ="" sinh="" ra="" một="" số="" ion="" ở="" trạng="" thái="" di="" động="" như="" fe2+,="" fe3+="" và="" al3+.="" khi="" đó="" các="" ion="" này="" trở="" thành="" chất="" độc="" cho="" cây,="" đồng="" thời="" chúng="" còn="" tiết="" ra="" một="" số="" chất="" dinh="" dưỡng="" khác="" làm="" cho="" cây="" hấp="" thu="" và="" trở="" thành="" thiếu.="" ví="" dụ:="" alpo4,="" fepo4="" (cố="" định="" phosphore),="" khi="" đất="" chua="" dễ="" sinh="" ra="" hiện="" tượng="" mất="" đạm="">

(Còn tiếp)

TS Nguyễn Đăng Nghĩa

(Trung tâm Nghiên cứu Đất-Phân bón & Môi trường phía Nam)