Phim Hàn Quốc thoát khỏi "cái bóng" của "thị trường vàng" Trung Quốc như thế nào?

Trung Quốc là "thị trường vàng"?

Khi bộ phim truyền hình Hàn Quốc năm 2013 "My Love From the Star", "Vì sao đưa anh tới" tên tiếng Việt thu về 150 tỷ won tại thị trường Trung Quốc, tiềm năng chưa được khai thác của thị trường đại lục đã thu hút và lôi kéo ngành công nghiệp giải trí Hàn Quốc.

Nam chính của bộ phim, Kim Soo-hyun đã chứng kiến sự nổi tiếng của anh ấy ở Trung Quốc tăng vọt. Có thông tin rằng anh ấy đã kiếm được 3 triệu NDT cho một lần xuất hiện trên một chương trình truyền hình nổi tiếng của Trung Quốc.

Thành công phi thường của loạt phim vào năm 2014 đã khiến các hãng phim và nhà sản xuất Hàn Quốc coi Trung Quốc như một thị trường hoang dã đầy hứa hẹn, nơi nội dung của họ có thể thúc đẩy "làn sóng Hàn Quốc", hay còn gọi là hallyu, ám chỉ sự phổ biến của văn hóa Hàn Quốc ở nước ngoài.

Nhưng chưa đầy một thập kỷ sau khi "cơn sốt vàng" bắt đầu, Trung Quốc không còn là miền đất hứa như xưa nữa.

Thay vào đó, tham vọng của ngành công nghiệp giải trí Hàn Quốc đã phát triển vượt ra ngoài Trung Quốc, được thúc đẩy không chỉ bởi thành công gần đây trên toàn thế giới, mà còn bởi lượng đầu tư từ nước ngoài và trong nước đổ vào ngày càng tăng.

"Cú đánh" đầu tiên vào hoạt động xuất khẩu nội dung của Hàn Quốc sang Trung Quốc đang phát triển mạnh là vào năm 2016, khi Bắc Kinh ra lệnh cấm để "trả đũa" việc Seoul triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ THAAD.

Những người theo dõi ngành công nghiệp cho rằng, trước đây, ngành công nghiệp giải trí Hàn Quốc phụ thuộc rất nhiều vào thị trường Trung Quốc, đặc biệt là đối với phim truyền hình và điện ảnh.

"Doanh thu tại thị trường Trung Quốc từng là yếu tố quan trọng quyết định lợi nhuận của một bộ phim truyền hình dài tập Hàn Quốc. Điều này là do rất khó để thu hồi chi phí sản xuất hoàn toàn từ thị trường Hàn Quốc. Trước đây, liệu một bộ phim truyền hình Hàn Quốc có thể tăng chi phí sản xuất hay không phụ thuộc rất nhiều vào lợi nhuận tiềm năng từ Trung Quốc", Kim Young-jae, giáo sư của Khoa Nội dung Văn hóa Đại học Hanyang cho biết.

Ahn Chang-hyun, một giáo sư khác của khoa, cũng có cùng quan điểm: "Ngay cả cho đến gần đây, khả năng một bộ phim truyền hình thành công ở thị trường Trung Quốc là một điều rất đáng cân nhắc khi xét đến những thứ như tuyển diễn viên và lên kế hoạch cho các phần tiếp theo".

Ví dụ, bản quyền phát trực tuyến độc quyền của "Hậu duệ mặt trời", một bộ phim truyền hình Hàn Quốc dài 16 tập, đã được bán cho nền tảng phát trực tuyến iQiyi của Trung Quốc với giá 1,5 triệu NDT một tập vào năm 2014, trước khi bộ phim bắt đầu quay vào năm 2015.

Sự đặt cược đã được đền đáp cho iQiyi, khi bộ phim thu về hơn 2,6 tỷ lượt xem trước khi kết thúc. Đây là bộ phim truyền hình Hàn Quốc đầu tiên được phát hành đồng thời ở Hàn Quốc và Trung Quốc. Sự nổi tiếng của nó khiến Cơ quan Nội dung Sáng tạo Hàn Quốc trực thuộc Chính phủ dự đoán vào năm 2016 rằng nó sẽ bổ sung hàng nghìn tỷ won cho nền kinh tế Hàn Quốc.

Theo báo cáo năm 2016 của Hội đồng Điện ảnh Hàn Quốc (KOFIC), Trung Quốc là thị trường xuất khẩu phim Hàn Quốc lớn nhất trong năm 2015, chiếm 31,5% tổng doanh thu từ các phim xuất khẩu. Giá trị của các bộ phim Hàn Quốc xuất khẩu sang Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục trong năm đó, khi các nhà phân phối Trung Quốc trả khoảng 92 triệu USD.

Tuy nhiên, ngay sau đó Trung Quốc ban hành lệnh cấm nhập khẩu phim và các ấn phẩm giải trí Hàn Quốc. Ba năm sau, vào năm 2019, Trung Quốc chỉ chiếm 3,1% tổng doanh thu từ phim Hàn Quốc xuất khẩu.

Từ năm 2015 tới năm 2019, lợi nhuận của phim Hàn ở Trung Quốc giảm gần 90%, chỉ còn 1,1 triệu USD. Không có phim bộ nào của Hàn Quốc được Trung Quốc nhập khẩu kể từ năm 2016, theo KOFIC.

Trong báo cáo năm 2020, KOFIC cho biết, năm 2019 là một "năm đáng thất vọng" và doanh thu phim Hàn Quốc ở nước ngoài "hầu như không phục hồi" sau lệnh cấm nhập khẩu của Bắc Kinh. Sau đó là đại dịch, tiếp tục tấn công ngành công nghiệp giải trí toàn cầu.

Netflix "cứu cánh" điện ảnh Hàn Quốc

Tuy nhiên, các dịch vụ phát trực tuyến như Netflix đã chứng tỏ là một lợi ích không ngờ đối với các nhà sản xuất phim và truyền hình Hàn Quốc, mang lại cho họ một giải pháp thay thế cho thị trường Trung Quốc huy hoàng một thời.

"Khi ảnh hưởng của các nền tảng phát trực tuyến như Netflix ngày càng phát triển và do đó, các kênh phân phối nội dung đã đa dạng hóa, có vẻ như ảnh hưởng lớn của Trung Quốc đối với ngành công nghiệp sáng tạo nội dung của Hàn Quốc hiện đã giảm xuống", Lee Byung-min, một giáo sư tại Khoa Nội dung và Văn hóa Kỹ thuật số của Đại học Konkuk cho biết.

Trong khi tiềm năng của các nền tảng phát trực tuyến dần trở nên rõ ràng đối với ngành khi doanh số bán phim Hàn Quốc ở nước ngoài tăng 13,3% vào năm 2020 do doanh thu phát trực tuyến toàn cầu, điều đóng dấu cho thỏa thuận là thành công quốc tế chưa từng có của loạt phim Netflix Hàn Quốc "Squid Game".

Sau khi công chiếu vào tháng 9, Squid Game đã trở thành chương trình thành công nhất từ trước đến nay của Netflix, tích lũy 1,65 tỷ giờ xem quốc tế trong 28 ngày đầu tiên. Con số tương ứng với thời lượng phát trực tuyến là 188.847 năm, cao hơn gấp đôi số giờ đã xem trong cùng khoảng thời gian của "Bridgerton", một loạt phim rất nổi tiếng khác của Netflix.

Tuy nhiên, sự thèm muốn ngày càng tăng đối với phim truyền hình Hàn Quốc không chỉ đến vì thành công phát trực tuyến của nó sau lệnh cấm của Trung Quốc. "Parasite"  - bộ phim Hàn Quốc ra mắt năm 2019, không chỉ sinh lợi trên toàn cầu, mà còn nhận được vô số giải thưởng quốc tế và là bộ phim không nói tiếng Anh đầu tiên giành giải Oscar cho Phim hay nhất.

Lim Dae-geun, giáo sư chuyên về các ngành sáng tạo văn hóa tại Đại học Ngoại ngữ Hankuk, cho biết: "Kế hoạch của Trung Quốc nhằm giáng một đòn mạnh vào việc phân phối nội dung Hàn Quốc ra quốc tế… đã thất bại".

Giờ đây, những tên tuổi lớn trong làng giải trí Hàn Quốc đang thể hiện rõ tham vọng của mình, trái ngược với sự đổ xô vào thị trường Trung Quốc vào năm 2014, họ không chỉ giới hạn ở một quốc gia duy nhất. CJ ENM, nhà sản xuất "Parasite" và loạt phim truyền hình "The Goblin" đã thông báo rằng họ đã hoàn tất việc mua lại 80% cổ phần của Endeavour, một studio của Hollywood có trụ sở tại 19 quốc gia khác nhau ở Châu Âu và Nam Mỹ.

"Việc mua Endeavour Content sẽ đóng vai trò là động lực chính cho sự phát triển quốc tế của CJ ENM. Chúng tôi sẽ sử dụng Nội dung Endeavour làm cơ sở toàn cầu để sản xuất và phân phối nội dung độc lập của mình", Giám đốc điều hành CJ ENM Kang Ho-seong cho biết. 

Triển vọng quốc tế về nội dung của Hàn Quốc có vẻ sáng sủa khi đầu tư nước ngoài tiếp tục được đổ mạnh vào ngành này. Vào tháng 9, Netflix đã thông báo rằng họ sẽ chi 462 triệu USD để sản xuất nội dung Hàn Quốc vào năm 2022. Con số này gần gấp ba lần mức trung bình mà họ đã đầu tư vào ngành công nghiệp Hàn Quốc mỗi năm, kể từ khi gia nhập thị trường vào năm 2016. Netflix cũng cho biết, bằng cách đầu tư 647 triệu USD trong lĩnh vực kinh doanh giải trí của Hàn Quốc từ năm 2016 đến năm 2021, đã bổ sung 4,71 tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu trong giai đoạn đó.

Kang Dong-han, Phó Chủ tịch phụ trách nội dung của Netflix Hàn Quốc cho biết: "Nội dung tiếng Hàn từ Netflix và những người sáng tạo Hàn Quốc đã vượt xa châu Á và hiện được định vị là một nền văn hóa đại chúng mà cả thế giới đều yêu thích, bao gồm cả châu Mỹ, châu Âu và châu Phi".

Cuộc chiến đầu tư gay gắt giữa các nền tảng phát trực tuyến quốc tế dự kiến sẽ gia tăng ở Hàn Quốc, vì các nền tảng như Apple TV + và Disney + đã tài trợ cho nhiều sản phẩm khác nhau. HBO Max, một "ông lớn" khác, dự kiến sẽ gia nhập thị trường Hàn Quốc vào cuối năm nay.

Các chuyên gia đồng ý rằng những khoản đầu tư quốc tế như vậy sẽ khiến nội dung của Hàn Quốc trở nên cạnh tranh tốt hơn nữa trong tương lai.

Kim Young-jae, giáo sư tại Đại học Hanyang cho biết: "Dòng đầu tư khổng lồ ra nước ngoài, cùng với việc mở rộng các kênh phân phối toàn cầu thông qua các nền tảng phát trực tuyến sẽ cải thiện cả số lượng và chất lượng sản xuất nội dung của Hàn Quốc".

Còn Kenneth Kim Chi-ho, giáo sư Khoa Nội dung Văn hóa tại Đại học Hanyang, cho biết: "Giờ đây, chúng tôi có cơ hội trình bày sản phẩm điện ảnh của Hàn Quốc trực tiếp với khán giả quốc tế. Trong mọi trường hợp, đầu tư toàn cầu sẽ tối đa hóa khả năng sáng tạo và tiếp xúc của sản phẩm điện ảnh Hàn Quốc ".

Tính xác thực của sản phẩm điện ảnh tiếng Hàn cũng rất quan trọng, theo những người trong ngành, những người mong đợi rằng sản phẩm đó sẽ không thay đổi về bản chất và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ thị trường nước ngoài nào mà tác phẩm của họ được xuất khẩu.

"Chúng tôi lên kế hoạch và sản xuất phim truyền hình dài tập với niềm tin rằng nếu họ được công nhận ở Hàn Quốc thì cũng sẽ thành công trên thế giới", Lee Ki-hyuk, trưởng bộ phận chiến lược kinh doanh của Studio Dragon, một studio thuộc CJ ENM cho biết.

Giám đốc một công ty sản xuất nội địa giấu tên nói: "Tôi tin chắc rằng, để nội dung thành công trên trường quốc tế, trước tiên nó phải thành công ở Hàn Quốc. Có vẻ như bởi vì sản phẩm điện ảnh Hàn Quốc gần đây đã quá phổ biến trên toàn thế giới, nhưng thành công trong nước luôn đặt lên hàng đầu. Chỉ khi đó, khán giả quốc tế mới thấy bộ phim đó hấp dẫn".

Vị giám đốc thừa nhận rằng, các nhà sáng tạo nội dung Hàn Quốc có thể ngày càng cân nhắc những gì có thể phù hợp với khán giả quốc tế, nhưng "bản chất cốt lõi của nội dung sẽ luôn là liệu nó có chứa một câu chuyện độc đáo, nhiều thông tin và thú vị hay không, chứ không phải liệu nó có phù hợp với một thị trường cụ thể hay không".

Nhìn về phía trước, các chuyên gia trong ngành nhìn thấy một tương lai tích cực cho ngành công nghiệp giải trí Hàn Quốc, không chỉ trên toàn cầu mà cuối cùng sẽ trở lại cả thị trường Trung Quốc.

Mặc dù lệnh cấm nhập khẩu của chính phủ Trung Quốc vẫn còn hiệu lực, nhưng có nhiều kỳ vọng rằng Bắc Kinh có thể dần nới lỏng lập trường của mình, vì một bộ phim Hàn Quốc đã được chiếu tại các rạp chiếu phim Trung Quốc vào tháng trước lần đầu tiên sau sáu năm. Hai bên cũng nhất trí rằng năm 2022 sẽ là Năm Giao lưu Văn hóa Hàn - Trung, kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.

Những người trong cuộc tiếp tục nhấn mạnh rằng, mặc dù ngành công nghiệp giải trí Hàn Quốc quyết liệt xoay trục khỏi Trung Quốc trong những năm gần đây, nhưng vẫn còn tiềm năng to lớn ở Trung Quốc chưa được khai thác.

Giáo sư Ahn tại Đại học Hanyang cho biết: "Trung Quốc là một thị trường quý giá không thể dễ dàng từ bỏ hoặc bỏ qua từ quan điểm của ngành công nghiệp văn hóa Hàn Quốc".