"Rủi ro chiến lược nghiêm trọng": Ukraine cạn người ra trận, đào ngũ tăng vọt, phòng tuyến nguy cơ sụp đổ

Tình trạng thiếu hụt tuyển quân trầm trọng, số vụ đào ngũ tăng vọt cùng làn sóng công dân trong độ tuổi nhập ngũ rời sang châu Âu đã khiến Kiev chật vật giữ vững tuyến mặt trận dài 1.200 km trước một quân đội Nga mà, dù chịu tổn thất nặng nề, vẫn duy trì ưu thế ổn định về nhân lực.

Theo số liệu do cựu nghị sĩ kiêm quân nhân Ihor Lutsenko dẫn lại, riêng trong tháng 10 đã ghi nhận hơn 21.600 vụ đào ngũ - mức cao kỷ lục trong thời chiến. Trong khi đó, nhiều trường hợp có khả năng không bao giờ được đưa vào thống kê chính thức.

Một cuộc rà soát riêng của nhóm Frontelligence Insight cho thấy, tính đến ngày 1/9, đã có hơn 235.000 hồ sơ vắng mặt không phép (AWOL) và 54.000 vụ đào ngũ được mở. Các nhà phân tích lưu ý rằng các con số này phản ánh cả quy trình hành chính lẫn tình trạng thiếu quân thực tế. Theo họ, số binh sĩ thực sự vắng mặt vào khoảng 150.000 người.

Dù vậy, đây vẫn là con số đáng báo động đối với một quốc gia đang chiến đấu vì sự sống còn.

Ukraine kiệt quệ nhân lực, triển khai bất tận

Frontelligence cảnh báo rằng nếu không được xử lý, vấn đề này có thể trở thành một “rủi ro chiến lược nghiêm trọng” đối với khả năng giữ vững phòng tuyến của Ukraine.

Kiev đã dao động giữa trừng phạt và thực dụng. Một mặt, các nhà lập pháp siết chặt hình phạt đối với hành vi đào ngũ, còn các chỉ huy phát động những đợt truy quét định kỳ nhằm vào tình trạng trốn nghĩa vụ tại các thành phố lớn.

Mặt khác, chính phủ âm thầm mở ra một con đường để một số người đào ngũ có thể quay trở lại.

Một đạo luật có hiệu lực vào cuối năm 2024 cho phép những người vắng mặt không phép lần đầu nộp đơn xin phục hồi trực tuyến và trở lại đơn vị dự bị, với lương và phúc lợi được khôi phục.

Bất chấp các nỗ lực đó, cuộc khủng hoảng ngày càng thể hiện rõ trên chiến trường.

Khi lực lượng Nga siết chặt vòng vây quanh trung tâm chiến lược Pokrovsk ở miền đông vùng Donetsk, Tổng thống Volodymyr Zelensky gần đây thừa nhận các lực lượng phòng thủ Ukraine hiện đang bị áp đảo với tỷ lệ tám chọi một.

Nhiều đơn vị phải trụ lại vị trí hàng tuần, thậm chí hàng tháng không được luân phiên; trong một số trường hợp, nước uống và lương thực phải được tiếp tế bằng các chuyến thả từ máy bay không người lái.

Sau hơn ba năm rưỡi xung đột, làn sóng yêu nước ban đầu cùng hàng nghìn tình nguyện viên đổ tới các văn phòng tuyển quân vào tháng 2/2022 đã phai nhạt, nhường chỗ cho những cựu binh kiệt sức và những người đàn ông bị huy động cưỡng bức.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov thừa nhận chỉ 12% tân binh trong năm 2024 gia nhập quân đội trên cơ sở tự nguyện, trong khi hàng trăm nghìn nam giới từ 18 đến 60 tuổi đã âm thầm rời khỏi đất nước, tìm nơi trú ẩn tại Liên minh châu Âu bất chấp các hạn chế đi lại thời thiết quân luật.

Một sắc lệnh gây tranh cãi ban hành tháng 8/2025 cho phép nam giới từ 18 đến 22 tuổi được rời Ukraine hợp pháp cho đến sinh nhật lần thứ 23 đã kích hoạt làn sóng ra đi mới.

Đức, nơi đã tiếp nhận hơn 1,2 triệu người tị nạn Ukraine, ghi nhận sự gia tăng đáng kể số người nhập cảnh là nam giới trẻ, khiến Thủ tướng Friedrich Merz kêu gọi Kiev “giữ thanh niên ở lại Ukraine”.

Nga không thiếu người

Trong khi đó, Moscow không cho thấy dấu hiệu mệt mỏi về nhân lực.

Các quan chức Anh ước tính tổng thương vong của Nga kể từ năm 2022 đã tiến gần mốc một triệu người, song Điện Kremlin vẫn tiếp tục ký hợp đồng với 50.000-60.000 tân binh mỗi tháng, nhờ các khoản thưởng tiền mặt hấp dẫn, nhà ở trợ cấp và việc cho phép tù nhân tình nguyện ra trận

Ngược lại, Kiev thậm chí còn chật vật trong việc giữ chân những binh sĩ sẵn sàng chiến đấu. “Đây là vấn đề số một của quân đội - và vì thế cũng là vấn đề số một của đất nước”, ông Lutsenko cảnh báo.

Một sĩ quan tuyển quân thuộc Tiểu đoàn Hệ thống UAV Độc lập số 423 nói với The Washington Times rằng sự sụt giảm tuyển mộ xuất phát từ nhiều yếu tố chồng chéo: kiệt quệ thể chất và tâm lý, việc luân phiên chậm trễ, cùng áp lực kinh tế đè nặng lên các gia đình ở hậu phương. Nhưng ông cũng chỉ ra một khiếm khuyết mang tính cấu trúc sâu xa hơn: Ukraine thiếu một quy trình sàng lọc nhân sự trên toàn hệ thống để bố trí tân binh đúng nơi kỹ năng của họ có giá trị nhất.

“Một người có nền tảng kỹ thuật hoặc CNTT tốt vẫn có thể bị xếp vào vị trí không hề tận dụng những kỹ năng đó”, ông nói - một sự lãng phí đặc biệt nghiêm trọng đối với một quân đội ngày càng phụ thuộc vào máy bay không người lái, tác chiến điện tử và các hệ thống tự động.

Câu hỏi hiện đang ám ảnh các thủ đô phương Tây rất đơn giản: ngay cả khi Ukraine nhận được các loại vũ khí cần thiết, liệu nước này có đủ binh sĩ để sử dụng chúng hay không?

Tất cả diễn ra trong bối cảnh Washington thay đổi nhanh chóng.

Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng Quốc gia cho năm tài khóa 2026, được Tổng thống Trump ký hôm thứ Năm, tái phê chuẩn Sáng kiến Hỗ trợ An ninh Ukraine với mức 400 triệu USD mỗi năm cho giai đoạn 2026–2027.

Con số này khác xa hàng chục tỷ USD đã được phê duyệt ở giai đoạn đầu của cuộc chiến, nhưng vẫn là “phao cứu sinh” cho đạn dược và tên lửa đánh chặn phòng không.

Ông Trump siết chặt áp lực với Kiev

Ông Zelensky đang chịu sức ép từ ông Trump yêu cầu tổ chức bầu cử dù đất nước đang trong tình trạng thiết quân luật.

Tổng thống Ukraine cho biết sẵn sàng tiến hành bầu cử trong vòng 60–90 ngày nếu Mỹ và các đối tác châu Âu có thể bảo đảm an ninh và tài trợ cho quá trình này, song cảnh báo rằng “áp lực từ bên ngoài” sẽ không quyết định các lựa chọn hiến định của Ukraine.

Đối với Ukraine, các xu hướng giao cắt này đều mang tính nguy hiểm. Tổn thất của Nga là rất lớn, nhưng Moscow vẫn triển khai nhiều binh sĩ hơn tại các khu vực then chốt trên tuyến mặt trận.

Quyết định cho phép những người đàn ông trẻ nhất rời đi, cùng với lực lượng cựu binh kiệt quệ và một hệ thống tư pháp bị tắc nghẽn bởi gần 300.000 hồ sơ vắng mặt không phép và đào ngũ, đang đặt ra câu hỏi về việc mô hình tạo lập lực lượng hiện tại có thể duy trì được bao lâu.

Trong khi đó, sự ủng hộ của Mỹ đã chuyển từ thông điệp “chừng nào còn cần thiết” sang các khoản ngân sách được tính toán chặt chẽ và sức ép công khai hướng tới một thỏa thuận.

Quốc hội đã bảo đảm một phần kinh phí mua vũ khí đến năm 2027; nhưng chính quyền Trump phát tín hiệu rằng Ukraine được kỳ vọng sẽ sớm ngồi vào bàn đàm phán.

Tại tiền tuyến gần Pokrovsk, ông Zelenskyy gần đây nói với binh sĩ: “Đây là đất nước của chúng ta, đây là miền Đông của chúng ta, và chúng ta chắc chắn sẽ làm mọi điều có thể để giữ nơi này là của Ukraine.”

Nhưng việc Ukraine có làm được điều đó hay không sẽ phụ thuộc ít hơn vào các bài phát biểu của tổng thống, mà nhiều hơn vào một điều rất thực tế: thuyết phục đủ người Ukraine tiếp tục chiến đấu, ngay cả khi cuộc chiến bước sang năm thứ tư và cường quốc quân sự lớn nhất thế giới - cũng là đồng minh quan trọng nhất của Kiev - đang tìm lối thoát.

×