Xe máy - Sự kìm hãm vô hình

Những nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng, xe máy được coi là phương tiện quốc dân. Thực tế, không thể phủ nhận xe máy đã, đang giữ một vai trò thiết yếu trong nhịp sống của người dân Việt Nam từ trước đến nay. 

Ở một góc nhìn đa chiều khác, không khó để chúng ta sẽ nhận thấy đây là loại phương tiện có sức kìm hãm vô hình đối với sự phát triển toàn diện của một quốc gia. Không khó để hiểu khi ở các quốc gia văn minh tiên tiến trong khu vực, trên thế giới, nhà quản lý đã giảm thiểu tối đa, thậm chí loại bỏ phương tiện này tại các đô thị lớn.

Xe máy - Khởi nguồn của những thói quen xấu xí

Theo số liệu thống kê doanh số bán hàng các thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), kết thúc năm 2022, sản lượng xe máy tiêu thụ đạt 3.003.160 chiếc. So với năm 2021, doanh số xe máy tiêu thụ tại thị trường đã tăng khoảng 20,5% trong năm 2022.

Trong khi đó, sản lượng ô tô tiêu thụ ở thị trường trong nước của các thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô đạt 404.635 chiếc, thấp hơn rất nhiều so với xe máy.

Điều này cho thấy sức ảnh hưởng của xe máy vẫn vô cùng lớn đối với người dân Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Loại phương tiện quốc dân này xuất hiện trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, cho thấy sự tiện lợi những vẫn còn nhiều mặt trái.

Xe máy - Tiện trăm đường

Đầu tiên là chữ "Tiện" - tiện mình nhưng không muốn tiện người. Đối với người dùng, xe máy luôn được đánh giá cao nhờ vào sự cơ động, với kích thước nhỏ, nó có thể dễ dàng luồn lách ở mọi ngọc ngách, những con phố siêu bé ở các thành phố lớn của Việt Nam. Nhờ đó, xe máy được sử dụng rộng rãi như một loại phương tiện cá nhân ưu Việt của người dân trong nước. 

Sự tiện lợi không chỉ thế, xe máy còn sử dụng đa mục đích như chở người hay chở hàng và có thể chạy ở nhiều địa hình khác như như phố thị, nông thôn, đường nhựa, đất, trèo đèo, lội suối... 

Chính bởi tính cá nhân và linh hoạt như vậy nên xe máy tạo ra một thói quen "tiện" trong đời sống sinh hoạt của người dân.

Đường tắc, tiện là người dân trèo xe máy lên vỉa hè để đi cho nhanh, đèn đỏ mà thoáng là vượt không cần quan tâm vì camera không thể phạt nguội như ô tô. Tiện cái là bỏ xe máy trên vỉa tạt vào quán cafe, quán ăn hay đi chợ 

Chính vị chữ "Tiện" ấy làm cho sổ đỏ những căn nhà mặt phố "cơi nới" tới cả mét xuống lòng đường; gây ra những cuộc chiến không hồi kết giữa gia chủ và chủ xe máy trên những tuyến phố không biển cấm. 

Cũng chính vì chữ "Tiện" ấy mà gây ra một hệ luỵ khôn lường về giao thông, xe máy là phương tiện thiếu an toàn, gây ra nhiều vụ tai nạn giao thông.

Xe máy - Khởi nguồn sự liệu lĩnh

Tiếp đến là sự "Liều" bất chấp mọi quy tắc và luật pháp. Một bộ phần người dân ý thức vô pháp khi điều khiển xe máy và tư duy lối mòn đấy đã theo họ khi cầm lái ô tô ra đường. Điều này lý giải vì sao có nhiều tài xế sẵn sàng vượt đèn đỏ, đi lùi, thậm chí ngược chiều trên đường cao tốc hay manh động vượt đường sắt ngay cả khi đã có tín hiệu cảnh báo, dẫn tới những cái kết đi vào lòng đất không thể thương tâm hơn. 

Hoặc thường gặp nhất trong các đô thị là tình trạng xe máy bất tuân biển báo, giương pha, bật đèn tín hiệu bên trái rồi rẽ bên phải một cách vô tội vạ. Những sai phạm ấy, tiếc thay lại thường bị bỏ qua hoặc xử phạt không đủ răn đe nên dần dần người dân "nhờn thuốc" mà không ý thức được rằng, sai lầm khi xảy ra trên bốn bánh sẽ đắt hơn không chỉ gấp đôi những phương tiện hai bánh.

Xe máy - Kìm hãm sự phát triển đô thị

Những thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh như được "khoác" lên mình diện mạo hoàn toàn mới mỗi dịp lễ Tết, Xuân về. Thành phố bỗng trở nên yên bình, không khói bụi và đẹp đến lạ bởi lưa thưa vài chiếc xe máy, đâu đó vài xe ô tô và những con đường trở nên thênh thang hơn.

Chắc hẳn nhiều người sẽ có chung quan điểm, khi xe máy không còn đông đúc như ngày thường, trật tự sẽ về với vốn dĩ của nó. Đường phố rộng rãi, đèn đỏ tất cả đều dừng, vẻ hè dành cho người đi bộ mà hai từ "văn minh" sẽ đúng tiêu chí mà đô thị hướng đến. 

Nói như vậy không đồng nghĩa đổ lỗi hoàn toàn cho xe máy về sự kém phát triển. Tuy nhiên, hãy thử tưởng tượng một ví dụ rất đơn giản như xe buýt không còn bị bủa vây bởi xe máy, sẽ chẳng có những cú "tạt đầu" vào điểm đỗ, chẳng còn ùn tắc tại giao lộ vào giờ cao điểm và giảm được áp lực về bến đúng giờ. 

Khi đó nhiều người sẽ sẵn sàng sử dụng phương tiện giao thông công cộng hơn bởi thời gian chết trên đường đang là rào cản hàng đầu, ngay cả với hệ thống chỉnh chu như Vinbus. 

Ở một ví dụ "đời" hơn, hãy đến với những trung tâm thương mại lớn như BigC, Aeon Mall... vào mỗi cuối tuần, lượng khách hàng đến để mua sắm dường như tăng gấp chục lần so với ngày thường. Thói quen tiêu dùng thay đổi khi về hành vi mua sắm là giảm số lần đi chợ và tăng hoá đơn mua hàng.

Điều này khiến cho xe máy dần dần sẽ không còn phù hợp để vừa chuyên chở cả một gia đình, chất đầy hàng hoá khi sắm cả xe đẩy hàng hoá từ siêu thị. Thay vào đó, người dân dần chuyển dich ô tô để vừa chở cả gia đình mà vẫn chất được hàng hoá. Hoặc đơn giản thay vì xe máy, taxi hay xe bus nội khu là phương án thay thế. 

Đối với những nguời đã từng đặt chân tới các quốc gia tiên tiến ở sát bên như Singgapore, Malaysia thì cũng đều thấy rằng việc không phổ biến xe máy thực sự cũng chẳng "chết ai". Thậm chí, không có xe máy còn khoẻ khoắn khi chúng ta sẵn sàng đi bộ cả chục cây số mỗi ngày hay hình thành luôn thói quen lên taxi, đón Grab đúng nơi đúng chỗ chứ không phải thích thì vẫy ở bất cứ chỗ nào như ở quê nhà.

Một đô thị xanh sạch thì cần nền tảng của di chuyển công cộng và các phương tiện cá nhân không khí thải. Điều kiện cần và đủ để những xe buýt, tàu điện phát huy tác dụng; đó là khi nó có khách hàng để đáp ứng được nhu cầu của họ. Một trong những yếu tố thúc đẩy đó chính là lộ trình giảm thiểu xe hai bánh động cơ đốt trong một cách tự nhiên khi rất nhiều gia đình đã tiến tới sở hữu chiếc ô tô thứ 2; nhu cầu xe máy quý 1-2023 dự báo giảm tới 30% và xe EV đã chính thức "tham chiến". 

Ngay cả bản thân các "ông lớn" như Honda, Yamaha cũng đã thông báo xuất khẩu ngược ra khỏi Việt Nam; định hướng sản phẩm vào động cơ cỡ lớn và động cơ điện. Phải chăng hồi cáo chung sẽ sớm rung lên?