300 năm nhung hươu Hà Tĩnh, hành trình từ bấp bênh đến ngôi vương nuôi một loài động vật hoang dã

Hương Sơn rộn ràng mùa "vàng trắng"

Những ngày này, khắp các nẻo đường Hương Sơn (tỉnh Hà Tĩnh), người dân đang tất bật vào vụ thu hoạch nhung hươu lớn nhất năm. Tiếng chuông ngân vang báo hiệu một mùa "vàng trắng" nhộn nhịp, đánh dấu thời điểm sôi động nhất của nghề truyền thống 300 năm.

Trên khắp huyện, hơn 47.000 con hươu sao đang vào mùa cho lộc, trong đó khoảng 22.000 con đang độ tuổi thu hoạch nhung. 

Từ công đoạn cắt nhung, sơ chế đến bảo quản đều diễn ra khẩn trương, hối hả. Với doanh thu ước tính đạt con số ấn tượng 400 tỷ đồng, nhung hươu không chỉ là đặc sản quý giá, mà còn là "bảo chứng" cho vị thế "thủ phủ" nhung hươu của Hương Sơn trên bản đồ Việt Nam.

Từ đỉnh cao hoàng kim đến vực sâu "lao dốc"

Theo lời kể của các bậc cao niên, nghề nuôi hươu ở Hương Sơn đã có lịch sử hơn 3 thế kỷ. Ban đầu, người dân thuần hóa hươu rừng để phục vụ cuộc sống, dần dà nhận thấy giá trị kinh tế vượt trội của nhung hươu nên phát triển thành nghề truyền thống. 

Do chất lượng thượng hạng, hàm lượng dinh dưỡng cao, nhung hươu Hương Sơn nhanh chóng khẳng định vị thế đặc sản nức tiếng của Hà Tĩnh.

Những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ XX được xem là thời kỳ hoàng kim của nghề nuôi hươu. Khi ấy, giá một con hươu trưởng thành có thể lên đến 50 triệu đồng (tương đương 10 lượng vàng).

Còn con hươu giống 3 tháng tuổi cũng được giao dịch ở mức 13-15 triệu đồng, nhung hươu tươi có giá 5 triệu đồng/kg. Giá trị kinh tế vượt trội đã giúp nhiều gia đình đổi đời, xây nhà lầu, sắm xe hơi, con cái được ăn học đến nơi đến chốn.

Thế nhưng, giữa năm 1993, một biến cố chấn động ập đến, giá hươu đột ngột "lao dốc" không phanh. Từ mức 50-60 triệu đồng/con vào đầu năm, chỉ trong vòng vài tháng, giá hươu trưởng thành rớt thảm hại xuống còn 300.000-500.000 đồng/con. 

Sự sụt giảm chưa từng có tiền lệ đã đẩy người nuôi hươu vào cảnh "khốn đốn", nhiều lái buôn vội vàng "tháo chạy", người dân hoang mang bán tháo hươu cho lò mổ, khiến cả vùng quê chìm trong bầu không khí ảm đạm, bi thương.

Bà Chu Thị Hồng Hà (53 tuổi), một hộ kinh doanh nhung hươu lâu năm tại Hương Sơn, vẫn chưa thể quên những tháng ngày gian khó: "Gia đình tôi khi đó có gần 20 con hươu, chồng tôi lại làm nghề buôn hươu, khi giá hươu tụt dốc, chúng tôi lỗ hơn 700 triệu đồng. 

Đó là một khoản nợ "khổng lồ" khi lãi suất ngân hàng thời điểm đó lên tới 2.8%/tháng. Gia đình tôi thực sự như "chết đuối" giữa biển nợ nần."

Dù khó khăn chồng chất, vợ chồng bà Hà vẫn không nản lòng, quyết tâm bám trụ với nghề truyền thống. Bà luôn động viên chồng: "Ngã ở đâu, đứng lên ở đó. Thất bại lần này là bài học kinh nghiệm quý giá. Vợ chồng mình đồng lòng, nhất định sẽ làm lại từ đầu".

Để "vực dậy" kinh tế gia đình, hai vợ chồng bà Hà đã "bươn chải" đủ nghề, từ mở quán ăn đặc sản hươu, tiết canh hươu, nấu rượu đến chăn nuôi lợn. Những nỗ lực không ngừng nghỉ của họ cuối cùng cũng được đền đáp xứng đáng. 

Đến năm 1999, khi thị trường Thái Lan bắt đầu nhập khẩu hươu sao với số lượng lớn, giá hươu dần hồi phục, mở ra cơ hội "tái sinh" cho nghề nuôi hươu Hương Sơn.

Đổi mới tư duy, kiến tạo tương lai bền vững

Nhận thấy việc chỉ bán nhung thô không còn hiệu quả, bà Chu Thị Hồng Hà đã mạnh dạn chuyển đổi mô hình kinh doanh. Bà tập trung đầu tư chế biến sâu các sản phẩm từ nhung hươu, không còn "lệ thuộc" vào phương thức sử dụng truyền thống.

Gia đình bà Chu Thị Hồng Hà có truyền thống nuôi và kinh doanh các sản phẩm nhung hươu từ hươu sao. Ảnh: PV

Năm 2007, bà Hà thành lập Doanh nghiệp tư nhân Thuận Hà, chuyên kinh doanh các sản phẩm từ hươu sao, và đến năm 2015, chính thức đổi tên thành Doanh nghiệp tư nhân Nhung Hươu Thuận Hà. 

Doanh nghiệp của bà đặc biệt chú trọng chất lượng sản phẩm, đầu tư thiết kế bao bì chuyên nghiệp, ứng dụng tem truy xuất nguồn gốc để nâng cao uy tín và sức cạnh tranh trên thị trường. 

Năm 2019, 3 sản phẩm chủ lực của doanh nghiệp đã vinh dự đạt chuẩn OCOP 3 sao. Hiện nay, Thuận Hà đã trở thành cơ sở thu mua nhung hươu lớn nhất huyện Hương Sơn, kinh doanh đa dạng các sản phẩm giá trị gia tăng từ hươu sao, mang về doanh thu gần 30 tỷ đồng mỗi năm.

Cùng chung "tâm huyết" với bà Hà, vợ chồng chị Nguyễn Thu Hiền (SN 1980, xã Sơn Giang, Hương Sơn) cũng "dốc vốn" đầu tư vào chế biến sâu. 

Thấu hiểu rằng, nhung hươu nếu chỉ ngâm rượu hoặc bán thô sẽ không thể "khai thác triệt để" giá trị, chị Hiền quyết tâm học hỏi, ứng dụng công nghệ, đầu tư máy móc hiện đại để đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Huyện Hương Sơn có 19 sản phẩm nhung hươu đạt chuẩn OCOP 3-4 sao, góp phần "nâng tầm" giá trị hươu sao trên thị trường. Ảnh: PV

Năm 2017, sau một thời gian dài "tích lũy" vốn, vợ chồng chị Hiền đã "mạnh tay" đầu tư hơn 1 tỷ đồng xây dựng xưởng sản xuất và thành lập Cơ sở Nhung Hươu Hiền Ngọc. Chỉ hai năm sau, vào tháng 12/2019, 4 sản phẩm "đinh" của cơ sở đã được vinh danh đạt chuẩn OCOP 3 sao, bao gồm: rượu nhung hươu, nhung hươu khô thái lát, nhung hươu khô tán bột và nhung hươu tươi. Đến nay, Nhung Hươu Hiền Ngọc đã trở thành một trong số ít đơn vị tại Hương Sơn chế biến thành công các sản phẩm từ nhung hươu đạt chuẩn OCOP, khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Kiều Hưng - Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn, chia sẻ: "Toàn huyện hiện có hơn 47.000 con hươu, trong đó 22.000 con đang trong giai đoạn cho nhung. Hươu sao đã trở thành sản phẩm "chủ lực" trong phát triển kinh tế của địa phương, với doanh thu ước tính đạt 400 tỷ đồng vào năm 2025".

×