Bên trong trung tâm phục hồi cột sống dành cho các cựu binh Ukraine

Dmytro Polovian cười khi một trong những bác sĩ trị liệu của anh cố ném một quả bóng nhưng lại khiến một số quả bóng nảy lên trên tấm vải bi-da. Ngay cả khi lần đầu tiên chơi bóng trên xe lăn, Polovian vẫn luôn trong tâm thế sẵn sàng thắng cuộc chơi này.

Khi những khu rừng phía tây Ukraine tối dần bên ngoài cửa sổ, trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, chiến sự dường như lùi xa, bệnh nhân và đội ngũ y tế xem nhau như một nhóm bạn cùng nhau thư giãn.

Ở rìa thị trấn yên tĩnh thuộc vùng Rivne này, hàng chục nam giới và phụ nữ Ukraine đã sống sót sau những chấn thương tồi tệ nhất của cuộc chiến, và đang bắt đầu tính đến cái giá mà mỗi người phải trả do xung đột này cũng như con đường dài đầy khó khăn ở phía trước.

Đây là trung tâm duy nhất ở Ukraine chuyên phục hồi chức năng cho các cựu binh bị chấn thương cột sống. Nhiều người đến đây bị thương và cả chứng rối loạn căng thẳng hậu chấn thương do chiến sự khốc liệt.

Anh Polovian, 25 tuổi, làm việc cho ngành đường sắt cho đến khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022. Anh đã tham gia chiến đấu ở khu vực bên ngoài Kherson vào tháng 7 nhưng đơn vị bị phục kích và anh bị bắt làm tù binh. Và sau một cuộc hành quân ở Sevastopol, anh phải nằm viện 3 tháng ở thành phố Simferopol của Crimea.

"Là tù nhân chiến tranh, bạn sẽ cảm thấy rất cô đơn. Tuần đầu tiên là tồi tệ nhất, vì bạn lo lắng gia đình và bạn bè không biết chuyện gì đã xảy ra với mình, liệu bạn còn sống hay đang chết", anh nói.

Tháng 10/2022, anh về nước sau một cuộc trao đổi tù binh giữa hai nước và cuối tháng 12/2022, sau khi điều trị ở nhiều bệnh viện khác nhau, anh tìm đến bệnh xá phục hồi chức năng.

Khi pháo binh Nga tấn công các phòng tuyến của Ukraine trong suốt năm 2022, danh sách những người bị thương tăng lên nhanh chóng. Vào tháng 11/2022, bệnh viện ở Rivne đã tăng gấp đôi quy mô của khu điều trị chấn thương cột sống, từ 50 lên 100 giường. Khi đó, nó đã có 88 bệnh nhân trong các khoa và 12 giường mới đều đã chật kín.

Một nhóm chuyên gia nước ngoài giúp tư vấn và đào tạo cho nhân viên y tế Ukraine đề nghị nên tiếp tục tăng gấp đôi số lượng để phục vụ 200 cựu binh.

Andrei Krassioukov, giáo sư y học vật lý và phục hồi chức năng tại Đại học British Columbia, cho biết, Canada - quốc gia có dân số tương đương Ukraine - có khoảng 1.000 giường trong các đơn vị phục hồi chức năng cột sống và phía Kiev có thể nhờ giúp đỡ.

Các nhà vận động ở Ukraine cũng nhất trí như vậy. Oksabaina Koliada, một đại tá đã nghỉ hưu và cựu bộ trưởng các vấn đề về cựu chiến binh, giám đốc dự án dành cho các cựu binh tại trung tâm, cho biết: "Gần như là không đủ nơi để điều trị cho các cựu binh".

Như một phép màu

Trung tâm này đã tồn tại như một phép màu. Andrii Badarak, người từng giành huy chương vàng bơi, đang hoàn thành quá trình phục hồi chức năng ở đó và chuẩn bị tham gia nhóm trị liệu.

Bảy năm trước, khi bị một viên đạn găm vào xương sống trong trận chiến bên ngoài Mariupol, ở Ukraine không có trung tâm phục hồi chức năng nào dành cho kiểu chấn thương này.

Anh chuyển từ bệnh viện này sang bệnh viện khác, cố gắng xóa sạch những ký ức buồn. "Trong 2 năm đầu, tôi uống rượu", anh nói. "Giá như trung tâm này có từ năm 2016".

Anh đã tình cờ đến nơi mà vào thời điểm đó chỉ là một bệnh viện dành cho cựu binh khác, một phần của hệ thống chăm sóc y tế quân đội. Trước năm 2014, nơi này chủ yếu phục vụ những người cao tuổi sống sót sau Thế chiến II.

Sau đó, chiến sự miền Đông bùng nổ và một thế hệ cựu binh mới bị thương cần được điều trị. Các nhà quản lý bệnh viện nhận thấy cần một cái gì đó mới.

"Nhiều người đến đây bị chấn thương cột sống. Vì vậy, chúng tôi quyết định thành lập một trung tâm phục hồi chức năng này ở Ukraine", Giám đốc bệnh viện Andrii Burachyk cho biết.

Tại đây, có một bể bơi có thể được sử dụng để trị liệu, nhưng ngoài ra, các thành viên trong nhóm phải học tự đi. Họ thậm chí còn tự làm một số thiết bị ban đầu bằng gỗ và vẫn đang sử dụng những thiết bị đó để điều trị cho càng nhiều cựu chiến binh càng tốt.

Họ cũng đã nhanh chóng nâng cao chuyên môn, một phần nhờ trao đổi với các trung tâm quốc tế hiện đại khác, bao gồm trung tâm phục hồi chức năng của quân đội Anh ở Selly Oak, Birmingham, và một phần nhờ áp lực với lượng bệnh nhân tăng cao.

Ngoài ra còn có một nhóm chuyên tư vấn tâm lý và tâm thần, đây là một phần quan trọng trong điều trị các chấn thương thay đổi cuộc sống. "Cho dù tinh thần của bạn có mạnh mẽ đến đâu trước khi bị chấn thương, không có cách nào giúp bạn vượt qua điều đó nếu không có sự hỗ trợ thêm về mặt tâm lý", Kyrychuk nói.

"Tôi nhận ra mình cần phải làm gì đó với cuộc đời mình", anh Badarak nói.

Bây giờ Badarak quay ra giúp đỡ những bệnh nhân mới với tư cách là một cựu binh bị thương để có thể tiếp cận họ theo cách mà ngay cả những bác sĩ giỏi nhất cũng không thể. "Điều quan trọng là vì họ hiểu bạn hơn ai hết, những người đã trải qua nỗi đau chiến tranh", anh cho hay.

Điều phàn nàn duy nhất của anh là thời gian lưu trú tại trung tâm, thường là từ 3-4 tháng, cần phải kéo dài lâu hơn. "Bạn cần ít nhất một năm để hồi phục và chấp nhận thực tế mới. Tôi đã thấy ở Mỹ họ có những trung tâm nơi mọi người dành phải điều trị ít nhất một năm", Badarak cho biết thêm.

Xung đột khốc liệt bùng nổ đã khiến các bác sĩ ở Ukraine phải làm việc chăm chỉ hơn. Các bệnh nhân trẻ hơn và tăng mạnh theo thời gian.

"Các vết thương phức tạp hơn nhiều. Viên đạn bắn trúng một bộ phận nhưng đạn pháo và mảnh đạn có thể làm hỏng toàn bộ cơ thể. Chẳng hạn, gãy xương sống và thậm chí bị tổn thương phổi, ruột và mất tay hoặc chân", Badarak nói thêm.

Giám đốc y tế của bệnh viện, ông Oksana Kyrychuk nói muốn tiếp tục mở rộng và cải thiện trung tâm. Họ đang tạo ra xưởng xe lăn chuyên dụng đầu tiên của đất nước, với mỗi chiếc xe lăn được thiết kế riêng cho bệnh nhân dựa trên chiều cao, cân nặng, chấn thương và mức độ hoạt động của họ.

Bên ngoài hai tòa nhà chính, đã được cải tạo hoàn toàn và nối với nhau bằng một đường hầm dành cho người đi xe lăn, là 40 buồng bệnh. Bệnh nhân có thể ở lại đây, như một bước đầu tiên hướng tới cuộc sống độc lập, đó là mục tiêu cuối cùng của họ.

Ước mơ của Burachyk là có một phòng tập thể dục phục hồi chức năng rộng lớn, "tràn ngập ánh sáng mặt trời", nơi các bệnh nhân có thể tập luyện cùng nhau.

Hiện tại, các phòng trị liệu nhỏ chỉ dành cho một hoặc hai bệnh nhân được trải rộng trên một số khu đã được chuyển đổi. Anh đã có trang web và đang tìm kiếm nguồn tài trợ - ước tính khoảng 2 triệu  USD.

Nhu cầu sẽ càng tăng lên

Ở một đất nước chiến tranh, nhu cầu của các cựu chiến binh bị thương sẽ chỉ càng tăng lên.

Kiev không công bố số liệu gần đây về binh lính bị thương, nhưng một cố vấn cấp cao của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hồi tháng 12/2022 đã thừa nhận, ít nhất 10.000 người đã thiệt mạng trong chiến sự với Nga, nghĩa là gần như chắc chắn có hàng chục nghìn người bị thương.

"Việc tiến hành phục hồi chất lượng cao là vô cùng quan trọng, vì những người đàn ông và phụ nữ này là tương lai của đất nước chúng ta", cựu Bộ trưởng các vấn đề về cựu chiến binh Koliada cho biết.

"Các bác sĩ không biết phải làm gì sau ca phẫu thuật - các cựu chiến binh chỉ được cho về nhà", cô nói thêm. "Một số tìm kiếm sự hỗ trợ và phục hồi chức năng, nhưng đặc biệt là ở nông thôn, những người khác chỉ ở nhà và chúng tôi đang mất dần họ".