Cung nữ duy nhất được hoàng đế nhà Thanh để tang, xây lăng mộ là ai?

Tô Ma Lạt vốn sinh ra trong một gia đình nghèo khổ ở đại thảo nguyên Khoa Nhĩ Thấm. Tên thật của bà là Tô Mạt Nhi hoặc Tô Mạt Nhĩ, theo tiếng Mông Cổ nghĩ là "cái túi làm bằng lông thú". Cuối thời vua Thuận Trị, đầu thời Khang Hy, bà đổi sang tên Mãn Thanh là Tô Ma Lạt nghĩa là "túi tiền vừa". Vốn chỉ là cung nữ hầu hạ Thái Hoàng thái hậu nhưng cả hoàng thất nhà Thanh, bao gồm hoàng đế, hoàng hậu, hoàng tử công chúa... đều tôn kính gọi là bà Tô Ma Lạt cô.

Dù xuất thân nghèo khó nhưng Tô Ma Lạt rất xinh đẹp và thông minh. Vì vậy mà quản gia phủ bối lặc Bát Nhĩ Tề Cát Đặc Bố đã lựa chọn bà làm thị nữ theo hầu Nhị cách cách Mộc Bố Thái - người sau này đã trở thành Hiếu Trang Thái hậu nổi danh trong lịch sử nhà Thanh. Bản thân Tô Ma Lạt sau khi vào phủ bối lặc cũng tạo được ấn tượng mạnh vì sự hiếu học của mình. Chỉ mất vài tháng bà đã thông thạo tiếng Mãn và Hán. Chẳng những thế Tô Ma Lạt còn nổi tiếng với tài viết chữ Mãn đẹp như bản mẫu. Vì ưu điểm này mà Hiếu Trang Thái hậu đã lựa chọn Tô Ma Lạt làm thầy dạy chữ Mãn đầu tiên cho cháu nội Khang Hy. Bản thân Hoàng đế Khang Hy cũng nhiều lần thừa nhận ông viết chữ đẹp như thế là nhờ công ơn dạy dỗ của Tô Ma Lạt.

Chẳng những thông minh, Tô Ma Lạt còn rất khéo tay, nhất là may vá. Bất cứ bộ quần áo nào qua tay bà đều khiến mọi người phải xuýt xoa khen ngợi. Các bộ lễ phục quý giá sau này của hoàng gia nhà Thanh đều được làm dựa trên hình mẫu và thiết kế gốc của Tô Ma Lạt.

Dù Tô Ma Lạt là cung nữ có xuất thân nghèo hèn nhưng Hiếu Trang Thái hậu lại luôn coi bà như chị em ruột. Suốt 60 năm, cả hai chưa từng rời nhau nửa bước. Đặc biệt là sau khi Hoàng Thái Cực - vị vua sáng lập nhà Thanh - băng hà. Khi ấy Hiếu Trang Thái hậu chỉ mới 31 tuổi. Tô Ma Lạt vì thương Hoàng hậu khi đó phải ở góa khi còn quá trẻ nên quyết định cả đời không lấy chồng, ở lại trong cung để theo hầu chủ nhân.

Địa vị của Tô Ma Lạt trong hoàng gia đặc biệt đến mức Hiếu Trang Thái hậu gọi bà là cách cách - tôn xưng dành cho những cô gái có địa vị cao trong hoàng thất, Hoàng đế Thuận Trị luôn giữ lễ khi nói chuyện với Tô Ma Lạt và Khang Hy Hoàng đế lại gọi bà là "ngạch nương" (cách gọi mẹ theo tiếng Mãn), các hoàng tử công chúa của Khang Hy gọi Tô Ma Lạt là bà nội. Điều khiến người ta phải tôn kính Tô Ma Lạt hơn cả là dù được cả hoàng thất kính trọng nhưng chưa bao giờ bà tỏ ý kiêu ngạo, tham quyền hay lên mặt.

Khang Hy lên ngôi vua, Hiếu Trang Thái hậu trở thành Thái Hoàng thái hậu và ngỏ ý muốn nâng cấp bậc cho Tô Ma Lạt. Tuy nhiên Tô Ma Lạt lại từ chối vì chỉ muốn làm cung nữ hầu hạ hoàng gia. Tô Ma Lạt theo hầu Hiếu Thái Hoàng thái hậu cho đến khi chủ nhân qua đời vào năm Khang Hy thứ 26 (1687). Khi đó, Tô Ma Lạt đã hơn 70 tuổi.

Hiếu Trang qua đời đã khiến Tô Ma Lạt đau buồn đến mức đổ bệnh, không thể tự ăn uống. Vì lo lắng cho Tô Ma Lạt cô, Khang Hy quyết định giao thập nhị A Ca Dận Đào - con trai Định phi, khi đó chỉ mới 3 tuổi - cho Tô Ma Lạt nuôi nấng. Dù theo quy định của triều Thanh chỉ có những ai cấp bậc từ Tần trở lên mới được nuôi dưỡng hoàng tử. Nhờ tấm lòng của Khang Hy mà Tô Ma Lạt mới có thêm động lực để sống và cống hiến cho hoàng gia. Bà dành hết mọi tâm sức để chăm sóc Hoàng tử Dận Đào.

Nhờ sự nuôi dạy kỹ lưỡng của Tô Ma Lạt mà Hoàng tử Dận Đào khỏe mạnh và phóng khoáng hơn nhiều anh em của mình. Trưởng thành, ông trở thành một trong những hoàng tử được Hoàng đế Khang Hy trọng dụng nhất vì sự thông minh và tầm nhìn rộng. Trong khi các hoàng tử khác đều bị cuốn vào cuộc chiến tranh giành ngôi báu thì Dận Đào lại đứng ở vị trí trung lập. Chính vì vậy sau khi Ung Chính lên ngôi, Dận Đào không những không bị xa lánh mà còn được phong làm Quận vương rồi thành Thân vương. Trong 35 hoàng tử của Khang Hy, Dận Đào cũng là người thọ nhất khi sống đến 79 tuổi.

Ở Tô Ma Lạt có 2 thói quen kỳ lạ khiến người ta tò mò nhất. Một là cả năm bà không tắm rửa, chỉ đến đêm Giao thừa mới dùng một ít nước để tẩy rửa thân thể, sau đó sẽ uống sạch nước bẩn này. Hai là cuộc đời bà không bao giờ uống thuốc, ngay cả lúc bệnh nặng cũng không chịu dùng. Không ai hiểu lý do tại sao Tô Ma Lạt lại giữ được thói quen này này suốt hàng chục năm dù bà có đặc quyền được tận hưởng sự xa hoa trong cung cấm. Chỉ biết Tô Ma Lạt vẫn luôn sống khỏe mạnh đến hơn 90 tuổi.

Khang Hy năm thứ 44 (1705), Tô Ma Lạt cô bất ngờ đổ bệnh nặng, đi tiểu ra máu, không thể ăn uống. Thái y đều khuyên các hoàng tử nên chuẩn bị hậu sự cho bà. Lúc này Khang Hy đang đi tuần ở phía Bắc. Khi tin Tô Ma Lạt qua đời đến tai Hoàng đế, ông đã viết thư dặn dò các hoàng tử: "Bà nội có chuyện, nhớ giữ lại thêm 7 ngày mới được nhập liệm". Mục đích là Khang Hy muốn được gặp mặt ngạch nương lần cuối để chào từ biệt bà.

Để báo đáp sự cống hiến của Tô Ma Lạt cô dành cho nhà Thanh, báo đáp ân tình dạy dỗ chăm sóc của bà, Khang Hy quyết định tự mình lo liệu việc tang sự, thậm chí là để tang cho bà. Đây là điều chưa từng xảy ra trong lịch sử Trung Hoa cổ đại. Trong đám tang của Tô Ma Lạt cô, không chỉ Vua Khang Hy bật khóc nức nở mà các hoàng tử, công chúa và phi tần cũng rơi lệ vì tiếc thương bà.

Sau lễ tang, Khang Hy quyết định đặt linh cữu Tô Ma Lạt cô ở gần linh cữu Hiếu Trang Thái Hoàng thái hậu tại điện Tạm An Phụng để chủ tớ được đoàn tụ. Đến khi Ung Chính lên ngôi, ông quyết định sửa điện Tạm An Phụng thành Chiêu Tây lăng. Ngoài việc xây lăng mộ cho Hiếu Trang Thái Hoàng thái hậu, ông còn ra lệnh xây mộ cho Tô Ma Lạt cô ở gần đó. Việc xây mộ cho Tô Ma Lạt cô cũng mất đến 5 tháng mới hoàn thành.

Sau khi liên minh tám nước tấn công vào Bắc Kinh, lăng mộ của Tô Ma Lạt cô cũng chịu ảnh hưởng. Dù vậy một phần lăng mộ của bà vẫn tồn tại và là nơi thu hút rất nhiều khách du lịch. Vì bất cứ ai từng nghe câu chuyện về cuộc đời Tô Ma Lạt cô đều mong muốn được ghé thăm và tưởng nhớ về nàng cung nữ đặc biệt nhất trong lịch sử Trung Quốc.

×