Đã chết hơn 300 năm, vậy tại sao vị hoàng đế này lại khiến hàng triệu người ngày nay tức giận ?

Aurangzeb Alamgir đã trở thành nhân vật trung tâm trong bối cảnh chính trị căng thẳng của Ấn Độ, ký ức về ông đang dẫn đến bạo lực giáo phái trên khắp đất nước.

Aurangzeb Alamgir, vị hoàng đế thứ sáu của triều đại Mughal, trị vì từ năm 1658 đến năm 1707, đánh dấu một kỷ nguyên mà Đế chế Mughal đạt đến đỉnh cao về lãnh thổ. Tuy nhiên, không giống như hầu hết các nhà cai trị Mughal theo đạo Hồi khác, những người nổi tiếng về sự khoan dung tôn giáo và chung sống hòa bình, Aurangzeb lại có những chính sách và hành động gây ra nhiều tranh cãi, khiến ông trở thành một nhân vật lịch sử gây ra nhiều phản ứng trái chiều cho đến tận ngày nay. Ngay cả sau 300 năm kể từ khi ông qua đời, tên tuổi của Aurangzeb vẫn gợi lên những cảm xúc mạnh mẽ và đóng vai trò trung tâm trong các cuộc tranh luận chính trị hiện đại ở Nam Á.

Và trong một quốc gia hiện gần như hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu, "tội ác" của Aurangzeb đã bị các chính trị gia cánh hữu lợi dụng, biến ông ta thành kẻ phản diện Hồi giáo cuối cùng cần phải bị xóa bỏ ký ức.

Các cuộc xung đột giáo phái nổ ra ở thành phố Nagpur vào tháng trước, khi những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu cứng rắn kêu gọi phá hủy lăng mộ của ông, cách đó khoảng 400 km.

Bạo lực đã dẫn đến hàng chục người bị thương và bị bắt, khiến chính quyền Nagpur phải áp dụng lệnh giới nghiêm.

Khi căng thẳng giữa hai cộng đồng tiếp tục gia tăng, nhiều người theo đạo Hindu cánh hữu đang sử dụng tên Aurangzeb để nêu bật sự bất công trong lịch sử đối với tôn giáo chiếm đa số của đất nước này và điều đó đang gây ra nỗi sợ hãi cho 200 triệu người Hồi giáo ở Ấn Độ.

Trước triều đại của Aurangzeb, Đế chế Mughal dưới sự cai trị của các nhà lãnh đạo như Akbar nổi tiếng với chính sách khoan dung tôn giáo và sự hòa hợp giữa các cộng đồng khác nhau. Tuy nhiên, sự lên ngôi của Aurangzeb vào năm 1658 diễn ra sau một cuộc chiến tranh kế vị tàn khốc với các anh em của ông, bao gồm cả việc hành quyết Dara Shikoh và giam cầm cha mình là Shah Jahan. Bản thân phương thức giành quyền lực này đã góp phần tạo nên sự ác cảm ban đầu đối với ông. Triều đại của Aurangzeb có những đặc điểm nổi bật sau: sự mở rộng lãnh thổ đáng kể, đưa hầu hết tiểu lục địa Ấn Độ dưới sự cai trị của Mughal ; và sự thay đổi theo hướng chính thống tôn giáo và việc thực hiện các chính sách Hồi giáo nghiêm ngặt hơn, trái ngược với cách tiếp cận bao trùm hơn của những người tiền nhiệm. Sự thay đổi này trong cách quản lý đã đặt nền móng cho phần lớn những tranh cãi sau này. Đế chế Mughal dưới thời Akbar đã áp dụng chính sách khoan dung tôn giáo để thống nhất dân số đa dạng. Quyết định có ý thức của Aurangzeb trong việc đi ngược lại chính sách này, đặc biệt là sau khoảng năm 1680 , cho thấy một sự thay đổi có chủ ý trong định hướng, điều này chắc chắn sẽ dẫn đến xung đột với các cộng đồng không theo đạo Hồi.

Các chính sách và hành động gây tranh cãi của Aurangzeb

Một trong những khía cạnh gây tranh cãi nhất trong triều đại của Aurangzeb là các chính sách tôn giáo của ông.

Việc tái áp đặt thuế Jizya

Thuế Jizya, một loại thuế đánh vào những người không theo đạo Hồi, đã bị Akbar bãi bỏ nhưng được Aurangzeb tái áp đặt vào năm 1679. Lý do đằng sau việc tái áp đặt này bao gồm mong muốn của Aurangzeb trong việc duy trì luật Sharia và có khả năng tăng doanh thu. Một số người cho rằng nó cũng nhằm mục đích làm nhục những người không theo đạo Hồi. Thuế suất thay đổi tùy theo thu nhập và có các miễn trừ cho người nghèo, phụ nữ, trẻ em và những người khác. Tuy nhiên, nó đã gây ra sự phản đối và oán giận mạnh mẽ trong cộng đồng người Hindu, dẫn đến các cuộc biểu tình. Việc tái áp đặt thuế Jizya là một biểu tượng chính cho sự không khoan dung tôn giáo mà Aurangzeb bị cho là đã thể hiện, trực tiếp ảnh hưởng đến một bộ phận lớn dân số và đảo ngược chính sách khoan dung tôn giáo được thiết lập bởi người tiền nhiệm của ông. Việc Akbar bãi bỏ Jizya là một bước quan trọng hướng tới hòa giải tôn giáo. Quyết định của Aurangzeb trong việc khôi phục nó, bất chấp sự phản đối, đã báo hiệu một sự thay đổi trong mối quan hệ của nhà nước với các thần dân không theo đạo Hồi, tạo ra một sự bất bình hữu hình và góp phần gây ra cảm giác bị phân biệt đối xử.  

Ra lệnh phá hủy các đền thờ Hindu

Aurangzeb đã ra lệnh phá hủy các đền thờ Hindu, bao gồm những ngôi đền nổi tiếng như Đền Kashi Vishwanath ở Varanasi và Đền Krishna Janmabhoomi ở Mathura. Có nhiều quan điểm khác nhau về quy mô và động cơ đằng sau những vụ phá hủy này. Một số nguồn cho rằng hàng nghìn ngôi đền đã bị phá hủy, trong khi những nguồn khác, dựa trên các nghiên cứu gần đây hơn, cho rằng con số này thấp hơn nhiều, chỉ khoảng một chục đến mười sáu ngôi đền, và thường có động cơ chính trị. Có lập luận cho rằng việc phá hủy đền thờ đôi khi là một biện pháp trừng phạt đối với các nhà cai trị hoặc cộng đồng nổi loạn.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến phản bác rằng việc phá hủy các địa điểm tôn giáo lớn như Kashi và Mathura cho thấy sự cuồng tín tôn giáo là động cơ chính. Dù số lượng chính xác hay động cơ chính là gì, việc phá hủy các đền thờ Hindu vẫn là một vấn đề vô cùng nhạy cảm và là một lý do chính khiến nhiều người Hindu ngày nay có cái nhìn tiêu cực về Aurangzeb. Đền thờ có ý nghĩa tôn giáo và văn hóa to lớn trong đạo Hindu. Ngay cả việc phá hủy một vài ngôi đền nổi tiếng cũng có thể bị coi là một cuộc tấn công có chủ ý vào đức tin, để lại một vết sẹo lâu dài trong ký ức tập thể của cộng đồng người Hindu. Cuộc tranh luận về quy mô và lý do chỉ làm tăng thêm sự phức tạp và tranh cãi.

Các hạn chế đối với việc thực hành tôn giáo của người Hindu

Aurangzeb đã ban hành lệnh cấm các hội chợ tôn giáo của người Hindu, hạn chế việc xây dựng và sửa chữa đền thờ, và ngừng thông lệ hoàng đế xuất hiện trước thần dân để ban phước lành (darshan). Ông cũng hạn chế việc tổ chức các lễ hội như Holi và Diwali, và áp đặt các hạn chế xã hội như cấm người Hindu (trừ người Rajput) cưỡi voi hoặc ngựa và mặc quần áo đẹp. Các tổ chức giáo dục của người Hindu ở Varanasi, Multan và Thatta cũng bị phá hủy, và việc học tập các nguyên tắc cơ bản của đạo Hindu bị hạn chế đối với trẻ em Hindu. Những hạn chế này, mặc dù có lẽ không gây chấn động như việc phá hủy đền thờ hay thuế Jizya, nhưng đã góp phần tạo ra cảm giác bị phân biệt đối xử và hạn chế sự thể hiện công khai đời sống tôn giáo và văn hóa của người Hindu trong triều đại của Aurangzeb. Những biện pháp này, khi được xem xét cùng nhau, cho thấy một mô hình chủ động ngăn cản và hạn chế các hoạt động tôn giáo và xã hội của người Hindu, củng cố nhận thức về một nhà cai trị thiên vị chống lại dân số Hindu.  

Xử tử Guru Tegh Bahadur của đạo Sikh

Năm 1675, Aurangzeb đã xử tử Guru Tegh Bahadur, vị Guru thứ chín của đạo Sikh, vì từ chối cải đạo sang đạo Hồi. Sự kiện này là một lý do quan trọng cho sự thù địch lâu dài đối với Aurangzeb trong cộng đồng người Sikh và đánh dấu một bước ngoặt trong quan hệ giữa Sikh và Mughal, dẫn đến sự chuyển đổi của người Sikh thành một cộng đồng chiến binh. Việc hành quyết một nhà lãnh đạo tôn giáo được kính trọng vì từ chối cải đạo là một biểu tượng mạnh mẽ của sự đàn áp tôn giáo và gây tiếng vang sâu sắc trong ký ức lịch sử của cộng đồng người Sikh về triều đại của Aurangzeb. Hành động này không chỉ là một động thái chính trị mà còn là một sự đối đầu trực tiếp với đức tin Sikh, củng cố hình ảnh của Aurangzeb như một nhà cai trị không khoan dung trong mắt cộng đồng Sikh.

Chiến dịch quân sự và xung đột với các vương quốc Hindu

Aurangzeb đã tiến hành các chiến dịch quân sự kéo dài nhằm mở rộng đế chế, thường nhắm vào các vương quốc Hindu như Maratha. Sự đàn áp tàn bạo đối với các nhà cai trị và cộng đồng Hindu, chẳng hạn như người Maratha dưới thời Shivaji và những người kế vị ông, đã gây ra sự oán giận. Những chiến dịch này đã làm cạn kiệt nguồn lực của đế quốc và góp phần làm suy yếu đế chế. Những cuộc xung đột quân sự này, mặc dù có các khía cạnh chính trị và chiến lược, nhưng thường bị các vương quốc Hindu bị nhắm mục tiêu coi là hành động xâm lược có động cơ tôn giáo, càng làm gia tăng sự thù địch đối với Aurangzeb. Sự đối đầu giữa Đế chế Mughal đang bành trướng dưới sự cai trị của một nhà lãnh đạo chính thống tôn giáo và các vương quốc Hindu độc lập đã dẫn đến xung đột một cách tự nhiên. Bản sắc tôn giáo của nhà cai trị có thể đã được diễn giải như một yếu tố chính trong những cuộc xung đột này, ngay cả khi tham vọng chính trị và lãnh thổ cũng đóng vai trò quan trọng.  

Tác động của các chính sách này đối với các cộng đồng khác nhau

Các chính sách của Aurangzeb đã có tác động sâu rộng, chủ yếu là tiêu cực, đối với các cộng đồng không theo đạo Hồi, làm gia tăng sự oán giận và góp phần gây ra sự phân mảnh chính trị xã hội trong đế chế. Người Hindu phải chịu gánh nặng của thuế Jizya, sự phá hủy đền thờ, các hạn chế đối với việc thực hành tôn giáo, các chính sách thương mại phân biệt đối xử và việc bị loại khỏi các vị trí trong chính phủ. Người Sikh phải đối mặt với sự thù địch, đỉnh điểm là vụ hành quyết Guru Tegh Bahadur và các cuộc xung đột sau đó. Mặc dù Aurangzeb tìm cách thúc đẩy Hồi giáo Sunni, nhưng các chính sách nghiêm ngặt và các cuộc chiến tranh kéo dài của ông cũng gây căng thẳng cho đế chế và có thể đã dẫn đến sự bất mãn trong một bộ phận người Hồi giáo. Ông cũng chống lại người Hồi giáo Shia. Thuế Jizya cũng được áp dụng cho "Người của Kinh sách". Việc thực hiện các chính sách và hành động phân biệt đối xử dựa trên bản sắc tôn giáo chắc chắn sẽ tạo ra sự chia rẽ và bất bình trong số những người bị nhắm mục tiêu. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bất ổn xã hội, các cuộc nổi dậy và sự suy yếu của sự gắn kết chung của đế chế.  

Di sản của Aurangzeb trong cách đánh giá của các nhà sử học

Cách các nhà sử học đánh giá di sản của Aurangzeb đã thay đổi theo thời gian. Quan điểm truyền thống miêu tả Aurangzeb là một kẻ cuồng tín tôn giáo, người có các chính sách được thúc đẩy bởi sự cố chấp và mong muốn chuyển đổi Ấn Độ sang đạo Hồi. Các nhà sử học như Sir Jadunath Sarkar ủng hộ quan điểm này.

Tuy nhiên, đã xuất hiện những quan điểm xét lại nhấn mạnh các yếu tố chính trị và kinh tế đằng sau hành động của Aurangzeb, cho rằng các chính sách của ông là phản ứng đối với các yêu cầu chính trị và nhằm mục đích củng cố quyền lực hơn là chỉ đơn thuần do sự cuồng tín tôn giáo. Có những lập luận cho rằng việc phá hủy đền thờ thường liên quan đến việc đàn áp các cuộc nổi dậy và thuế Jizya có mục tiêu kinh tế. Các nhà sử học như Audrey Truschke và Richard Eaton đã đóng góp vào sự hiểu biết được sửa đổi này.

Di sản của Aurangzeb phức tạp và không thể dễ dàng phân loại. Ông cũng đã tuyển dụng một số lượng đáng kể người Hindu vào bộ máy hành chính của mình và bảo trợ một số đền thờ Hindu. Điều này cho thấy một bức tranh sắc thái hơn là chỉ đơn thuần là sự cố chấp tôn giáo. Việc giải thích lịch sử về Aurangzeb đã phát triển theo thời gian, với các nghiên cứu hiện đại đưa ra những quan điểm sắc thái hơn xem xét các yếu tố chính trị và kinh tế bên cạnh động cơ tôn giáo.

Tuy nhiên, quan điểm truyền thống về ông như một kẻ cuồng tín tôn giáo vẫn chiếm ưu thế trong nhận thức phổ biến. Các ghi chép lịch sử ban đầu, thường bị ảnh hưởng bởi các tường thuật thời thuộc địa và sau đó là các tình cảm dân tộc chủ nghĩa, có xu hướng miêu tả Aurangzeb một cách tiêu cực. Các nghiên cứu gần đây hơn, dựa trên việc đánh giá lại các nguồn sơ cấp và hiểu biết rộng hơn về bối cảnh lịch sử, thách thức những miêu tả đơn giản này, làm nổi bật sự phức tạp trong triều đại và động cơ của ông.

Lý do tại sao Aurangzeb vẫn gây ra sự tức giận ngày nay

Sự tức giận dai dẳng đối với Aurangzeb phần lớn là do ảnh hưởng của chủ nghĩa dân tộc Hindu hiện đại ở Ấn Độ ngày nay. Ông thường bị các nhóm này miêu tả như một kẻ phản diện Hồi giáo tột độ. Các hành động của ông được sử dụng để làm nổi bật những bất công lịch sử bị cho là đã gây ra cho người Hindu và để khơi dậy tình cảm chống Hồi giáo đương thời. Tên tuổi của Aurangzeb thường xuyên xuất hiện trong các chiến dịch chính trị và các cuộc tranh luận công khai, gợi lên những cảm xúc mạnh mẽ và đóng vai trò là một công cụ để chỉ trích các đối thủ chính trị hoặc các tường thuật lịch sử.

Nhận thức về những bất công lịch sử, chẳng hạn như thuế Jizya và việc phá hủy đền thờ, vẫn còn sâu sắc như những biểu tượng của sự áp bức và phân biệt đối xử đối với người Hindu, góp phần tạo nên cảm giác bất bình lịch sử kéo dài cho đến ngày nay. Sự tức giận tiếp tục đối với Aurangzeb phần lớn được thúc đẩy bởi bối cảnh chính trị hiện đại và việc sử dụng có chọn lọc các tường thuật lịch sử để quảng bá các hệ tư tưởng cụ thể.

Mặc dù những bất bình lịch sử tồn tại, nhưng cách chúng được giải thích và khuếch đại trong hiện tại là những yếu tố quan trọng trong việc duy trì sự tức giận này. Các nhân vật lịch sử thường trở thành biểu tượng trong diễn ngôn chính trị hiện đại. Triều đại của Aurangzeb, với các yếu tố bảo thủ tôn giáo và xung đột, cung cấp tài liệu sẵn có cho những người tìm cách xây dựng các tường thuật về sự áp bức lịch sử và sự chia rẽ cộng đồng.

×