Dưa hấu tắc đường sang Trung Quốc: Vừa héo, vừa bị dìm giá

Ùn ứ, tắc nghẽn

Có mặt tại đây vào ngày 26.3, phóng viên NTNN ghi nhận, suốt dọc theo Quốc lộ 1A, từ đoạn qua địa phận Bắc Giang tới huyện Hữu Lũng (Lạng Sơn), hàng trăm xe tải chở dưa hấu đang xếp hàng dài theo thứ tự phân luồng của các cơ quan chức năng.


Ông Nguyễn Văn Tân- chủ xe 77C-050.98 ở Phan Thiết (Bình Thuận) đang đu đưa trên chiếc võng buộc ở đuôi xe ngán ngẩm chia sẻ: “Hôm nay là ngày thứ 6 rồi các anh ạ, mỗi ngày chỉ nhúc nhích được thêm một đoạn đường. Dưa thì đã héo hết cuống, nhiều quả bị chảy nước ra rồi, sang được tới nơi giao hàng, nếu không bị trả lại thì chắc chắn sẽ bị ép giá. Mình cũng chỉ đi chở hàng thuê lấy tiền cước nhưng cứ phải chờ đợi là thấy mệt mỏi và ngán ngẩm rồi, càng ngán hơn khi phải mang dưa về cũng khó giải thích với chủ hàng”.

Cùng chung cảnh ngộ với ông Tân, hiện có hàng trăm tài xế khác hàng ngày vẫn phải vất vưởng, ăn ngủ tạm bợ trên cung đường này để chờ tới lượt thông quan. Bà Nguyễn Thị Thanh Chúc, một chủ hàng ở Bình Định vừa giao xong một xe dưa mà như người mất hồn, ngồi thất thần ngay cổng cửa khẩu cho biết:

“Những xe dưa đầu tiên đều bán được giá ổn định, tùy từng loại xấu đẹp, (tiểu thương TQ phân ra loại 1, 2, và không lấy dưa loại 3), giá dao động từ 3 - 5 nhân dân tệ/kg (tương đương 12.000 - 16.000 đồng/kg), nhưng hiện tại các bạn hàng của TQ chê dưa trả giá thấp chỉ còn 2 - 2,5 NDT/kg. Thậm chí, họ còn chê dưa héo cuống, chín quá do ùn tắc lâu ngày lại ủ trên xe để trả giá thấp và loại tỷ lệ dưa loại 3 với số lượng lớn”.

Cũng theo bà Thanh, thời điểm đầu vụ bà thu mua dưa của người dân từ 9.000 đồng, có lúc lên 10.000 - 12.000 đồng/kg, nhưng hiện tại xe bị kẹt ở trên cửa khẩu không kịp quay đầu, dưa lại vào thời vụ chín ngày càng nhiều, giá thu mua đã giảm xuống 2.000 - 3.000 đồng/kg, trong khi tiền cước xe tăng từ 2,7 lên 3 triệu đồng/tấn dưa chuyển từ Bình Định lên cửa khẩu Tân Thanh, cước xe đã cao hơn cả giá thu mua dưa nên chuyến thì được lãi, chuyến lại bị lỗ vốn, rất bấp bênh.

Một số chủ hàng khác cho biết, dù biết cái cảnh cứ chở dưa lên cửa khẩu rồi mặc cả như ở chợ với người TQ rất bấp bênh, nhưng còn đỡ… bấp bênh hơn trong nước nên vẫn cố bán bằng được sang TQ. Chính vì lý do đó, đã dẫn tới tình trạng chủ hàng thi nhau đem dưa lên cửa khẩu Tân Thanh và tắc nghẽn (theo ước tính sơ sơ có khoảng trên 1.000 xe).

Có nhiều chủ hàng phải xếp hàng cả tuần mới vào được tới cửa khẩu để thông quan thì dưa đã chảy nước hoặc héo cuống hết, thiệt hại mỗi xe lên tới 100 triệu đồng (do bị trả lại hàng hoặc phải bán với giá rẻ). Giải thích về việc ùn tắc đột biến của năm nay, nhiều chủ hàng cho biết, vụ dưa ở các tỉnh miền Trung và miền Nam năm nay được mùa và vào đầu vụ TQ thu mua với giá rất cao, hấp dẫn các chủ hàng hơn nhiều so với bán trong nước.

Cần quy hoạch sản xuất

Trao đổi với phóng viên NTNN, bà Đặng Thị Ngân - Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Tân Thanh (Lạng Sơn) cho biết, hiện mỗi ngày có khoảng 800 xe tải vào khu vực cửa khẩu, trong đó có nhiều mặt hàng nông sản như chuối, thanh long, ớt, củ đậu, nhãn... trong đó có khoảng 90% là mặt hàng dưa hấu. Trong khi đó, năng lực bến bãi của phía TQ chỉ đạt khoảng 300 xe, nên dù các lực lượng chức năng đã làm việc hết công suất suốt từ sáng sớm cho tới 22 giờ đêm cũng chỉ giải quyết được 300 xe thông quan, còn tồn khoảng 500 xe tại khu vực cửa khẩu mỗi ngày.

Bà Ngân cũng cho biết thêm, hiện phía TQ chưa phải mùa thu hoạch dưa và cần số lượng lớn dưa phục vụ Tết Thanh minh, nên vẫn nhập khẩu dưa bình thường. Tuy nhiên, do nhận thấy xuất khẩu dưa được giá hơn so với bán ở thị trường trong nước nên lượng xe chở dưa lên cửa khẩu Tân Thanh ngày càng nhiều dẫn tới ùn tắc.

Chúng tôi cũng đưa ra khuyến cáo trong thời điểm hiện tại ngoài dưa hấu, còn nhiều mặt hàng hoa quả khác như thanh long, nhãn, chuối, củ đậu... cũng xuất qua cửa khẩu Tân Thanh nên các doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ trước khi mang hàng lên để tránh tổn thất trong thời điểm hàng đang ùn ứ với số lượng lớn”- bà Ngân nói.

Hiện ở các tỉnh phía Bắc chưa thu hoạch dưa hấu, chủ yếu dưa được chuyển từ miền Trung và miền Nam ra. Mặt hàng dưa hấu cũng được xác định là loại hoa quả có nhiều lợi thế đối với nhiều vùng đất đai, khí hậu ở nước ta nhưng câu chuyện tắc nghẽn dưa hấu tại cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn) dường như đã trở thành thông lệ “đến hẹn lại lên”.

Để giải quyết tình trạng này, một số chuyên gia cho rằng, chúng ta cần quy hoạch lại các vùng sản xuất và đưa dưa hấu vào mặt hàng xuất khẩu “có điều kiện”. Hiện sản xuất dưa mỗi cây chỉ lấy 1 quả, các cơ quan chức năng hoàn toàn có thể quy hoạch chi tiết lại các vùng trồng dưa hấu và cấp mã số cho từng vườn dưa để tính ra cụ thể số lượng dưa cho mỗi vụ. Đồng thời, giao mã số chi tiết cho phía TQ đánh giá các tiêu chuẩn để khi ký kết hợp đồng thu mua được phân ra theo thứ tự, thời gian cụ thể.