Dù ai đi ngược về xuôi - Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba. Câu ca dao quen thuộc ấy là một khắc sâu về cội nguồn dân tộc, về gốc rễ cộng đồng mà nếu ai không biết, không nhớ, không tin thì có lẽ họ chẳng còn là người Việt nữa. Dẫu bây giờ, có người đã mang quốc tịch khác, sinh ra và lớn lên trên đất nước khác nhưng khi dòng máu Việt còn chảy trong cơ thể thì ngày Giỗ Tổ Hùng Vương vẫn là ngày linh thiêng nhất.

Quốc Tổ Lạc Long Quân, Tổ Mẫu Âu Cơ, Vua Hùng, đó là những danh tính bất tử trong tâm linh người Việt, là khởi thủy của một dòng chảy mãnh liệt từ xa xưa đến mai sau, từ ít đến nhiều, từ chật hẹp đến mênh mông…

Theo sách sử ghi lại, thời đại các vua Hùng là sự khởi đầu rực rỡ, vô cùng ấn tượng về việc khai sinh tạo lập ra đất nước ta với tư cách một quốc gia có chủ quyền. Từ nhà nước Văn Lang đến nền văn minh sông Hồng tiếp dẫn vào các nền văn hóa Đông Sơn phát triển thịnh vượng là minh chứng về bản lĩnh và tâm trí của dân tộc ta. Và, hành trình dựng nước đầm đìa mồ hôi, máu và nước mắt đó luôn được xác định là một chuyển động vĩ đại, từ xa xưa đến bây giờ của con cháu Hùng Vương. Nói theo cách của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm thì: Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi/ Đất nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể/ Đất nước có trong miếng trầu bây giờ bà ăn/ Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc... Đấy, không thể nói khác được là bài ca dựng nước và giữ nước bi tráng của dân tộc Việt Nam.

Những giá trị lịch sử văn hóa truyền thống tốt đẹp mãi mãi là năng lượng sạch được truyền tiếp vào công cuộc dựng xây và bảo vệ Tổ quốc bây giờ. Thời đại Hùng Vương vẫn luôn tỏa sáng trong thời đại chúng ta. Vừa là sự tri ân nguồn cội vừa là cộng hưởng của quá khứ vào hiện tại.

Không dễ dàng xác định được nguyên mẫu của Chim Lạc khắc tạc trên mặt trống đồng là loài gì, nhưng ta cũng cảm nhận được bấy nhiêu khát vọng của tổ tiên vỗ cánh dưới vầng dương chói sáng từ thuở châu thổ Hồng Hà còn là vùng đầm lầy dọc ngang sông lạch, um tùm lau lách năn sậy. Vùng đất trung du nằm giữa ba sông vơi bớt hoang vu khi bông lúa Giao Chỉ chín vàng trên những thửa Lạc điền nằm dưới chân đồi bát úp. Dấu chân lội ruộng của Vua Hùng trong buổi cày se se gió bấc còn lưu lại giữa truyền thuyết dân gian như một minh chứng hùng hồn về sự hồn nhiên của thuở dựng nước sơ khai ấy. Hồn nhiên Việt còn lấp láy trong những tư thế ân ái của các cặp trai gái trên nắp thạp đồng Đào Thịnh. Sau thậm thình nhịp chày giã gạo là những xoan ghẹo ân nghĩa tình tứ của miền Đất Tổ và thật may mắn nó không bị chìm lấp dưới lớp bụi thời gian dày đặc, trái lại đã được nhân loại tôn vinh bởi giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo. Ông cha để lại cho con cháu những giá trị văn hóa đặc sắc, mang dấu ấn tích cách, tâm hồn Việt sâu đậm và đó cũng là minh chứng cho trí tuệ của một dân tộc biết đánh giặc bằng gươm và cả bằng đàn.

***

Một Đền Hùng không lộng lẫy, hoành tráng cho ta những hướng vọng để tri ân và những nhớ thương để quy tụ. Con đường dựng nước và giữ nước đã dài về thời gian, đã rộng về không gian, dân tộc bật lên từ mồ hôi và máu, lớp lớp ngã xuống, lớp lớp đứng lên, sinh tử nào cũng mang trong mình khí phách Lạc Việt. Con Rồng cháu Tiên không phải là một cách tự nhận vu vơ mà đó là niềm tự hào, lòng tự trọng được hun đúc qua những éo le lịch sử với muôn vàn cam go không kể xiết, những mất còn khi đối mặt với kẻ thù gần, kẻ thù xa.

Tổ tiên ông cha ta thật tuyệt vời, thật vĩ đại. Nếu không vĩ đại, không tuyệt vời, chúng ta tồn tại làm sao? Một nghìn năm Bắc thuộc – sẽ là quá dài, quá đủ để con cháu Hùng Vương tan biến, để làm hòa tan văn hóa Lạc Việt (!?). Nhưng không, điều đó đã không xảy ra khi dân tộc ta bằng máu, mồ hôi đã dựng nên nền độc lập cho Tổ quốc, núi sông bờ cõi chia đôi, phong tục Bắc - Nam mỗi nơi mỗi khác.

Cánh Chim Lạc bay ra biển Đông, bay về trời Nam, âm thầm vượt sóng, vượt gió để hôm nay chúng ta có rộng dài Đất nước. Văn hóa Việt vẫn bảo lưu, bảo tồn trong những vật thể, phi vật thể của dân tộc và của nhân loại. Suy xét một cách nghiêm túc thì dân tộc ta, trước hết là Tổ tiên ông cha ta đã tìm cách “đứng” trên vai những kẻ khổng lồ. Hay nói một cách khác là ngoài cái ta có, dân tộc mình đã khéo léo khôn ngoan Việt hóa những tinh hoa nhân loại được nhập vào kể từ tư tưởng, khoa học, tôn giáo.

Tư tưởng, tôn giáo vào ta chỉ giữ cái cốt lõi, còn diện mạo hình thái của nó bị chi phối khá nhiều tính cách, tâm hồn Việt. Phô trương không phải là bản tính dân ta, thế nên chùa chiền, miếu mạo, nhà thờ ít đồ sộ. Nhỏ bé mà không lẫn. Những kích thước khiêm nhường nhưng rất hài hòa và nhiều gợi mở, gửi gắm. Chùa Một cột chỉ là bông sen mảnh dẻ nhưng sau nghìn năm vẫn không cũ. Chùa Đồng trên lồng lộng Yên Tử xưa kia cũng bé nhỏ vô cùng mà sao chưa bao giờ ngớt bước người hành hương. Nhà thờ đá Kim Sơn cũng có những đường cong rất Việt… Kinh đô Huế, Phố cổ Hội An, Thành Thăng Long, Thánh địa Mỹ Sơn rồi Nhã nhạc cung đình Huế, quan họ Kinh Bắc, xoan Đất Tổ, cồng chiêng Tây Nguyên… trở thành di sản văn hóa thế giới không phải là nhờ ăn may. Bao nhiêu điều hay, cái tốt như thế, bản lĩnh khí phách, trí tuệ, tài hoa như thế không đủ độ tin cậy cho ta tự hào dân tộc sao? Một dải non sông kéo dài từ chóp nón Lũng Cú, Hà Giang đến Đất Mũi Cà Mau và mở rộng ra tận Hoàng Sa, Trường Sa, Phú Quốc đủ cho ta thấy được bản lĩnh can trường và trí lự sáng láng của ông cha.

***

Hồ Chí Minh từng căn dặn cán bộ, chiến sĩ sư đoàn Quân Tiên phong ở Đền Hùng: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Muốn giữ nước vững bền phải xây dựng Tổ quốc giàu mạnh hùng cường. Từ mùa xuân 2025, sau nửa thế kỷ của cuộc thần tốc làm nên đại thắng để thống nhất non sông, cả dân tộc đang chuyển mình bước vào kỷ nguyên mới, với cuộc “cách mạng” sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả, sắp xếp đơn vị hành chính. Đấy cũng là cuộc tiến công thần tốc “vừa chạy vừa xếp hàng” như cách nói của Tổng Bí thư Tô Lâm, để tạo cơ hội cho đất nước vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới. Biết bao công việc cần làm và những thử thách rất lớn đang chờ đợi. Không đơn giản và chẳng dễ dàng chút nào khi chúng ta muốn đổi mới để mạnh hơn. Những tư duy cũ kỹ, lỗi thời không còn lý do để tồn tại.

Chưa bao giờ đất nước cần những con người “Ngực dám đón những phong ba dữ dội” (thơ Tố Hữu) dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm như hiện nay. Những giá trị lịch sử văn hóa truyền thống tốt đẹp mãi mãi là năng lượng sạch được truyền tiếp vào công cuộc dựng xây và bảo vệ Tổ quốc bây giờ. Thời đại Hùng Vương vẫn luôn tỏa sáng trong thời đại chúng ta. Vừa là sự tri ân nguồn cội vừa là cộng hưởng của quá khứ vào hiện tại. Đó cũng chính là sức mạnh đã được quy tụ của dân tộc Việt Nam.

×