Mượn bằng lái xe để 'thế thân' nộp phạt nguội giao thông, có vi phạm quy định?

Dịp cận Tết Nguyên đán 2024, mạng xã hội và các diễn đàn ô tô lan truyền thông tin nhiều tài xế tìm cách đối phó phạt nguội bằng cách... thuê giấy phép lái xe để đóng phạt.

Cụ thể, khi vi phạm luật giao thông đường bộ và bị CSGT gửi thông báo phạt nguội, tài xế đã lên mạng tìm hiểu để thuê người có bằng lái đi đóng phạt thay. Họ chỉ tốn khoản tiền nhất định mà vẫn giữ được bằng để tiếp tục sử dụng. Thông tin này khiến nhiều tài xế băn khoăn về tính pháp lý của việc đi thuê mượn giấy tờ xe...

Lái xe thuê giấy phép lái xe là hành vi gian lận, gian dối

Tiến sĩ luật Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng luật Chính Pháp (Đoàn luật sư TP.Hà Nội) cho biết, vấn đề "phạt nguội", sử dụng các phương tiện thiết bị kỹ thuật để phát hiện ra hành vi vi phạm giao thông đường bộ, bằng các phương tiện kĩ thuật, thông tin về dữ liệu dân cư, về đăng ký phương tiện giao thông để tra cứu chủ phương tiện vi phạm, xử lý vi phạm là thủ tục mới được áp dụng ở Việt Nam những năm gần đây nên vẫn còn một số nội dung chưa phù hợp, cần phải sửa đổi trong thời gian tới.

Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện nay, người vi phạm giao thông đường bộ tùy vào tính chất mức độ của hành vi vi phạm, tùy thuộc vào hậu quả xảy ra mà sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trong trường hợp bị xử lý vi phạm hành chính do chưa gây hậu quả nghiêm trọng thì người vi phạm sẽ bị phạt tiền và bị áp dụng áp dụng hình phạt bổ sung là tước giấy phép lái xe trong một thời gian nhất định.

Bởi vậy, với những trường hợp bị phạt nguội, ngoài việc nộp phạt, chủ phương tiện hoặc người điều khiển phương tiện sẽ bị tước giấy phép lái xe trong một thời gian nhất định theo quy định tại Nghị định 100/2019/NĐ-CP. Trong những tình huống như vậy, việc nộp tiền phạt là chắc chắn phải thực hiện thì mới tiếp tục được đăng kiểm, được phép tham gia giao thông.

Luật sư Cường cho biết, đối với lái xe thuê hoặc mượn giấy phép lái xe (GPLX) của người khác để "thế thân" thì đây là hành vi vi phạm pháp luật, là gian lận trong việc thực hiện các thủ tục hành chính, xử lý vi phạm hành chính…

Bản chất là hành vi gian dối, lừa dối cơ quan chức năng về chủ thể vi phạm giao thông. Điểm khác nhau giữa phạt nguội và phát trực tiếp ở chỗ là lực lượng chức năng có thể phát hiện ra ai là người điều khiển phương tiện khi phát hiện xử lý trực tiếp. Còn nếu là phạt nguội thì pháp luật hiện nay quy định trách nhiệm cho chủ phương tiện, nếu chủ phương tiện cho thuê, cho mượn mà người thuê mượn vi phạm giao thông thì chủ phương tiện phải chứng minh vấn đề thuê mượn này... 

Đây chính là vấn đề phát sinh sự gian dối của chủ phương tiện khi thực tế không cho thuê, không cho mượn, chính bản thân mình là người điều khiển phương tiện nhưng lại nói dối là người khác để không bị áp dụng biện pháp tước giấy phép lái xe trong một thời hạn...

Ngoài ra, theo luật sư Cường, đối của chủ xe, dịch vụ cho thuê giấy phép lái xe để qua mắt cơ quan chức năng trong việc hoặc phạt nguội như vậy rõ ràng là một khoảng trống pháp lý, vấn đề mới phát sinh mà cần phải có luật điều chỉnh trực tiếp để xử lý đối với các trường hợp này.

Trước mắt để giải quyết đối với những hành vi vi phạm này, cơ quan chức năng cần phải yêu cầu chủ xe xuất trình giấy tờ cho thuê, cho mượn hoặc yêu cầu có mặt đối chất ba bên để xác định việc cho thuê cho mượn là có hay không.

Cơ quan chức năng cũng có quyền chất vấn người đứng ra nhận là lái xe về đặc điểm phương tiện, về địa điểm vi phạm, về cung đường để xác định người đó có thực sự là người điều khiển phương tiện hay không...

Thuê giấy phép lái xe có thể phải chịu trách nhiệm hình sự

Nếu phát hiện có hành vi gian dối, lừa dối cơ quan chức năng có thể áp dụng các chế tài khác để xử lý đối với hành vi khai báo sai sự thật. Trong trường hợp hành vi gian dối, thuê giấy phép lái xe như vậy mà có hậu quả tai nạn giao thông nghiêm trọng xảy ra sẽ rất rắc rối. Người cho thuê giấy phép lái xe có thể bị xử lý hình sự về tội vi phạm giao thông đường bộ hoặc có thể bị xử lý hình sự về hành vi vu khống.

Trong trường hợp cơ quan chức năng phát hiện chủ phương tiện chính là người điều khiển phương tiện nhưng đã gian dối trong quá trình thực hiện thủ tục nộp phạt thì có thể xử lý ở mức cao nhất của khung phạt, đây là tình tiết tăng nặng trong xử lý vi phạm hành chính. Trong trường hợp giấy phép lái xe đi thuê là giả, chủ phương tiện biết nhưng vẫn thuê sử dụng thì chủ phương tiện cũng có thể bị xử lý hình sự về tội sử dụng tài liệu giả của cơ quan tổ chức.

Riêng hành vi khai báo sai sự thật với cơ quan chức năng bị phát hiện thì người vi phạm cũng sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật. Hành vi thuê giấy phép lái xe, nhờ người khác nhận thay hành vi vi phạm giao thông để không bị giữ giấy phép lái xe là hành vi vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả hai bên. 

Bởi vậy, người tham gia giao thông và những người có giấy phép lái xe cần dừng ngay những giao dịch trái pháp luật này. Trong trường hợp cơ quan chức năng phát hiện thì sẽ bị xử lý nghiêm minh, nếu liên quan đến giấy tờ giả thì sẽ bị xử lý hình sự hoặc nếu ngoài hành vi bị phạt nguội như vậy mà còn có vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng thì việc xử lý hình sự là không tránh khỏi.

Cơ quan chức năng cũng cần xác minh thận trọng, làm rõ những trường hợp thuê xe phải mượn xe trên cơ sở mối quan hệ giữa người điều khiển phương tiện và chủ xe, giấy tờ chứng minh giao dịch dân sự thuê mượn, cần thiết sẽ đối chất để xác định có gian lận trong việc nộp phạt hay không để xử lý theo quy định của pháp luật.

Đồng thời cần nghiên cứu hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật để hợp lý hóa các thủ tục xử lý vi phạm hành chính, các chế tài đối với các hành vi vi phạm có thể xảy ra trong đời sống xã hội, không ngừng hoàn thiện chính sách pháp luật để quản lý xã hội.