Vào tháng 3, bằng cách gây sức ép mạnh mẽ, ông đã buộc chính quyền Ukraine đồng ý ngừng bắn. Giờ đây, ông đang chờ điều tương tự từ Nga. Cả ông và Ngoại trưởng Rubio đều đã bày tỏ sự không hài lòng trước việc Moscow trì hoãn phản hồi, cũng như trước một số tuyên bố từ phía Putin.

Ông Rubio nói rằng Mỹ sẽ chờ câu trả lời từ Moscow về đề nghị ngừng bắn "không phải trong vài tháng, mà chỉ trong vài tuần". Và nếu câu trả lời là tiêu cực, các lệnh trừng phạt có thể sẽ bị siết chặt hơn.

Ông Trump cũng đã đề cập việc áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với dầu mỏ Nga nếu Điện Kremlin không chấp nhận ngừng bắn trước cuối tháng này.

Đại diện Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce trong cuộc họp báo hôm 10/4 khẳng định rằng sự đồng thuận từ phía Nga là yếu tố then chốt trong quan hệ Mỹ - Nga.

Bà nhắc lại lời của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng: Trong nghị trình đàm phán với Nga, chỉ có một vấn đề duy nhất – đó là ngừng bắn.

“Sẽ không có động thái nào khác nếu điều này không được giải quyết” – Tammy Bruce nói thêm rằng Washington không muốn tiến trình hòa bình kéo dài nửa năm hoặc một năm.

Đặc phái viên của ông Trump là Steve Witkoff đã đến Nga hôm 11/4 và hội đàm với ông Putin suốt 4 tiếng đồng hồ. Đây có thể là một trong những nỗ lực cuối cùng nhằm đạt được một thỏa thuận nào đó.

Trong khi đó, quan hệ giữa Washington và Kiev cũng không đơn giản do áp lực từ Mỹ liên quan đến thỏa thuận tài nguyên. Ông Trump đã đe dọa Tổng thống Ukraine Zelensky sẽ gặp rắc rối lớn nếu không ký kết thỏa thuận này. Và phía Mỹ đang kỳ vọng việc ký kết sẽ diễn ra trong vài tuần tới.

Tức là, tiến trình chiến tranh và đàm phán đang tiến gần đến một bước ngoặt. Hoặc là trong vài tuần tới (trước cuối tháng 4, đầu tháng 5), một lệnh ngừng bắn sẽ được ký kết và thỏa thuận tài nguyên sẽ được thông qua. Hoặc ông Trump có thể đột ngột siết chặt lập trường với Nga hoặc Ukraine (tùy thuộc vào bên nào khiến ông thất vọng hơn), hoặc thậm chí cả hai.

Trong trường hợp ngừng bắn thất bại, Mỹ nhiều khả năng sẽ tạm dừng tiến trình đàm phán với Nga. Các biện pháp tiếp theo đối với Moscow vẫn chưa rõ, nhưng rất có thể căng thẳng trong quan hệ Nga - Mỹ sẽ gia tăng. Điều này có thể dẫn đến một vòng leo thang mới, thậm chí kèm theo đe dọa hạt nhân từ phía Nga, nếu các biện pháp của Washington gây tổn thương nghiêm trọng cho Nga.

Hiện tại cục diện ra sao và điều gì sẽ quyết định bước ngoặt?

1, Chính quyền Ukraine, mặc dù đã đồng ý ngừng bắn, nhưng họ làm điều này chủ yếu vì áp lực từ Mỹ – điều kiện để Mỹ tiếp tục viện trợ quân sự, và cũng vì tin rằng ông Putin sẽ từ chối.

Và nếu ông Putin từ chối, ông Trump sẽ trừng phạt ông ta – bằng lệnh trừng phạt hoặc tăng cường cung cấp vũ khí cho Kiev.

Phe “diều hâu” ở phương Tây cũng đang hy vọng điều đó, bởi họ coi cuộc chiến hiện tại là cái bẫy dành cho Nga và không muốn để Nga thoát ra.

2, Rủi ro lớn nhất đối với Ukraine là câu chuyện liên quan đến thỏa thuận khai thác khoáng sản, bản thảo cuối cùng do phía Mỹ soạn thảo với các điều kiện rất nghiêm ngặt, mà ông Zelensky đến giờ vẫn không muốn ký.

Nếu không đạt được thỏa hiệp và Kiev từ chối ký kết, hậu quả có thể rất nghiêm trọng. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent đã tuyên bố rằng ký thỏa thuận là một phần trong kế hoạch kết thúc chiến tranh của Trump - lời nói như một cảnh báo rằng: Nếu không ký, Mỹ sẽ rút tay, và Ukraine phải tự lo lấy.

Có thể đây chỉ là chiến thuật đe dọa, và quan hệ Mỹ - Ukraine chưa chắc sẽ đổ vỡ hoàn toàn, nhưng chắc chắn ông Zelensky sẽ phải gánh chịu hậu quả không nhỏ.

3, Ông Putin đưa ra điều kiện ngừng bắn là chấm dứt viện trợ vũ khí và huy động quân ở Ukraine.

Ngoài ra, còn một danh sách điều kiện liên quan đến việc chấm dứt lệnh cấm vận đối với xuất khẩu nông sản Nga (bao gồm cả trừng phạt từ châu Âu và Mỹ).

Hơn nữa, Moscow thỉnh thoảng vẫn tuyên bố rằng ông Zelensky là “bất hợp pháp”, như một tín hiệu rằng điều kiện để đạt được hòa bình là ông phải rời khỏi chức vụ.

4, Phản ứng của Mỹ trước các điều kiện của Nga có nhiều giả thuyết. Một giả thuyết là Mỹ không chấp nhận bất kỳ điều kiện tiên quyết nào từ phía Moscow và yêu cầu đồng ý ngừng bắn trước, “rồi mới bàn tiếp”.

Giả thuyết thứ hai hoàn toàn ngược lại – cho rằng Washington và Moscow đã đạt được thỏa thuận hậu trường.

Giả thuyết thứ ba dung hòa hơn – Mỹ không chấp nhận tất cả các điều kiện của ông Putin, nhưng sẵn sàng chấp nhận một phần. Ví dụ: Gỡ bỏ một số lệnh trừng phạt từ phía Mỹ, hoặc từ chối việc kết nạp Ukraine vào NATO.

Theo các tín hiệu từ Washington, giả thuyết thứ ba là khả thi nhất. Ông Trump nhiều lần tuyên bố Ukraine sẽ không vào NATO, và Nhà Trắng cũng đã ám chỉ rằng họ có thể giảm nhẹ lệnh trừng phạt.

Tóm lại, diễn biến trong vài tuần tới sẽ được quyết định bởi hai yếu tố: Thứ nhất, có ký hay không ký thỏa thuận về tài nguyên. Thứ hai, liệu Mỹ và Nga có đạt được thỏa thuận để Kremlin đồng ý ngừng bắn hay không.

Ảnh hưởng với ông Putin

Yếu tố thứ hai là then chốt. Vậy điều gì có thể ảnh hưởng đến lập trường của ông Putin? Các lệnh trừng phạt và đe dọa từ phía Mỹ trước đây không có tác động lớn. Hiện tại, sau khi Trump tuyên bố chiến tranh thương mại rồi đột ngột rút lui, uy lực lời đe dọa của ông đã suy giảm đáng kể.

Còn lệnh trừng phạt thứ cấp nhắm vào người mua dầu Nga – như Trung Quốc – khó có tác dụng, nhất là sau khi Mỹ áp thuế 145% lên hàng hóa Trung Quốc. Giá dầu giảm sẽ gây đau đớn cho kinh tế Nga, nhưng chưa ảnh hưởng ngay đến khả năng tiếp tục chiến tranh. Nga vẫn còn khả năng cầm cự.

Tuy nhiên, điều có thể ảnh hưởng mạnh hơn chính là việc ông Trump có sẵn sàng nhượng bộ một phần các yêu cầu của Nga hay không. Đó có thể là lý do khiến Moscow chấp nhận ngừng bắn.

Nhưng yếu tố then chốt nhất quyết định lập trường của ông Putin là câu trả lời cho ba câu hỏi:

Đầu tiên là mức độ quan trọng cơ bản của các điều kiện chấm dứt chiến tranh mà ông đã công khai vạch ra (bao gồm việc chuyển giao cả bốn khu vực, thay đổi chính sách đối nội của Ukraine, công nhận tình trạng của Nga đối với các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, v.v.) đối với ông, chứ không chỉ là vị thế khởi đầu cho các cuộc đàm phán.

Thứ hai là liệu ông Putin có nhìn thấy khả năng đạt được những mục tiêu này bằng biện pháp quân sự mà không cần nỗ lực thêm dưới hình thức huy động, chuyển hoàn toàn nền kinh tế sang trạng thái chiến tranh, thắt chặt hầu bao của người dân và sử dụng vũ khí hạt nhân hay không.

Thứ ba, nếu không nhìn thấy điều đó, liệu ông Putin có sẵn sàng cho những nỗ lực lớn như vậy không?

Nếu câu trả lời là “có” – thì Kremlin khó có khả năng thỏa hiệp. Khi đó, tất cả phụ thuộc vào việc đánh giá của ông Putin về năng lực của Nga có chính xác hay lại giống như tháng 2/2022.

Nếu câu trả lời là “không” – thì ông Putin sẵn sàng kết thúc chiến tranh trên một số điều kiện nào đó: Giữ được những vùng đã chiếm, cộng với vài nhượng bộ từ ông Trump (như từ chối cho Ukraine vào NATO, dỡ bỏ một số trừng phạt).

Đây sẽ là những câu trả lời cần tìm kiếm trong vài tuần tới.

×