Từ mùa tuyển sinh, nghĩ về ba điều đáng mừng trong giáo dục đào tạo

 1.Thực ra, không ai có lỗi khi các em thi tốt nghiệp trung học phổ thông quốc gia năm học 2021-2022 đạt điểm cao. Đây là kỳ thi quốc gia "2 trong 1" vừa với mục đích tốt nghiệp phổ thông, vừa là kênh chính tuyển sinh đại học. Học lực, đề thi, chấm thi là ba yếu tố cơ bản sẽ cho kết quả kỳ thi quốc gia THPT cao, thấp khác nhau trở thành quy luật trong thi cử. Vấn đề là khi các em đăng ký nguyện vọng để xét tuyển vào đại học thì phải căn cứ vào số lượng, chỉ tiêu tuyển sinh của từng trường, từng khoa nên có em trúng tuyển nguyện vọng 1 (NV1), có em không đủ điểm trúng tuyển NV1 thì phải xuống NV2 hoặc NV3..., đó cũng là điều rất bình thường.

Có một điều thay đổi tiến bộ năm nay được dư luận xã hội đồng tình ủng hộ là quy chế tuyển sinh năm học 2021-2022 do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định là coi tất cả các nguyện vọng của thí sinh đều là nguyện vọng 1. Thí sinh nào không đủ điểm vào NV1, khi đăng ký vào NV2, hoặc NV3 thậm chí cả NV4-NV15...thì đều được lấy ngang bằng điểm NV1 của tốp trường mà mình đăng ký. 

Ví dụ, trường Đại học A tuyển sinh điểm NV1 là 21 điểm, thì cũng lấy điểm NV2, NV3 của các thí sinh khác cùng trúng tuyển là 21. Vì thế, các em đạt điểm cao trong kỳ thi quốc gia đều đỗ đại học nếu các em có đăng ký các nguyện vọng tiếp sau NV1. Khác với một nghịch lý của hàng chục năm trước đây, có trường hợp NV1 điểm rất thấp mà đỗ, các em đăng ký NV2, NV3 cùng ngành có điểm cao hơn nhiều nhưng vẫn trượt. Tình trạng "kém vào, cao trượt" trở thành nỗi sợ hãi kéo dài bao nhiêu năm, đã gạt ra ngoài nhiều học sinh khá giỏi do những quy định ấu trĩ, phản khoa học của các cấp quản lý, gây bức xúc cho xã hội.

Năm học 2021-2022 kỳ tuyển sinh đã thay đổi theo hướng khoa học, đúng đắn, nhân văn. Đó là nhờ sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, phần mềm tin học tạo nên nguyên lý "bình thông nhau" giữa các trường, tất cả các em đỗ điểm cao đều có cơ hội bình đẳng được học đại học theo đúng nguyện vọng. Các em không phải thuê xe cứu thương hú còi chạy để kịp đến địa điểm thay đổi nguyện vọng như cái thời quy định tréo ngoe nữa.

 Tất nhiên, do chỉ tiêu, hạn mức của từng trường, nhiều em không đạt NV1 cũng là điều dễ hiểu. Nhưng các em có quyền sử dụng các NV sau, ứng tuyển vào các trường, ngành mà mình yêu thích, cơ hội bình đẳng với ứng viên NV1 cùng tốp. Như vậy các em đỗ điểm cao ít gặp rủi ro bị loại khỏi cổng trường đại học, cơ hội luôn nằm trong tay các em.

Lý giải về hiện tượng tuyển sinh các trường học trúng tuyển trên 30 điểm như ở học viện Chính trị CAND chẳng hạn, một lãnh đạo của Học viện giải thích rằng đó là thí sinh nữ, được cộng thêm điểm ưu tiên thì mới có tổng điểm cao như vậy. Vì tuyển sinh nữ rất ít nên lấy thí sinh nữ được cộng điểm ưu tiên cũng là điều bình thường.

Như vậy, trong kỳ thi năm nay, các em đỗ  30 điểm tính theo "3 môn phối hợp" tuyển sinh vào đại học có thể không đỗ vào NV1 nhưng không thể trượt đại học khi các em có đăng ký nguyện vọng tiếp sau. Các em không đạt được sở thích vào NV1 là do chỉ tiêu tuyển sinh có hạn của các trường; là do các em phải so sánh với các trường hợp tổng điểm cao hơn do cộng điểm ưu tiên. Hiện tượng như vậy không nhiều, chỉ đơn lẻ. Như thế chỉ nên chính xác gọi những trường hợp như vậy là "trượt nguyện vọng" chứ không phải là "trượt đại học". 

Trượt nguyện vọng mà mình yêu thích, cũng không nên coi đó là điều rủi ro. Bởi đề thi là đề thi chung, khó cùng khó, dễ cùng dễ; các bạn khác ngoài ngang bằng điểm mình, còn cộng thêm điểm ưu tiên mà đỗ. Hãy coi đó là niềm vui để chúc mừng những bạn học sinh đã rất cố gắng khắc phục khó khăn để vươn lên học tập đạt kết quả cao.

Tôi đồng tình với việc tổ chức kỳ thi quốc gia "2 trong 1" vừa tốt nghiệp phổ thông vừa xét tuyển đại học, tránh được tình trạng gây tốn kém và hại sức dân như những quy định trái khoáy trước đây. Đề thi dễ thì nhiều em đỗ tốt nghiệp, nhiều em đỗ điểm cao. Đề khó thì ít em đỗ tốt nghiệp, ít em đỗ điểm cao. Đề thi khó sẽ phân hóa được số học sinh khá, giỏi giúp các trường dễ tuyển sinh hơn. Tuy nhiên, phương án thi nào cũng khó có thể hoàn hảo. Xã hội cần chấp nhận phương án nào tối ưu nhất. Theo tìm hiểu của tôi, kỳ thi quốc gia trung học phổ thông năm học 2021-2022 và phương án tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm nay là nhiều thay đổi và tiến bộ hơn cả.

2. Một trong những đổi mới, tiến bộ theo tôi là năm học 2021-2022, có một quy định của Chính phủ tạo nên đợt sóng các thí sinh nô nức ứng thi tuyển vào các khoa, trường sư phạm.  

Theo quy định mới nhất được thực hiện trong ngay trong năm học 2021-2022, tại khoản 1 Điều 4 Nghị định 116/2020/NĐ-CP, tân sinh viên sư phạm sẽ không chỉ được miễn học phí như các khóa trước đây mà còn được hỗ trợ sinh hoạt phí 3,63 triệu đồng/tháng.

Như vậy, chỉ tính riêng tiền hỗ trợ phí sinh hoạt, sau 04 năm học, sinh viên sư phạm có thể nhận được hỗ trợ lên đến 142,5 triệu đồng. Đây là một khoản tiền không nhỏ đối với nhiều gia đình Việt Nam trong điều kiện hiện nay.

Việc nhiều thí sinh ứng tuyển vào ngành sư phạm như năm nay, khiến 64 mã ngành này tăng điểm tuyển sinh là dấu hiệu vô cùng đáng mừng. Thậm chí có thí sinh ngành sư phạm ngữ văn của Đại học Hồng Đức (Thanh Hóa) năm nay trúng tuyển với số điểm 30, điểm cao nhất trong các năm của trường này cũng là dấu hiệu đáng mừng. 

Theo chỗ tôi được biết, một số em đạt điểm cao chọn ngành này cũng vì lý do là có lãnh đạo địa phương đã "đặt hàng" góp phần nuôi các em ăn học để sau này về làm giáo viên cho quê nhà.  Đó quả là một tín hiệu vui, sáng sủa, tiên phong rất vui trong sự nghiệp giáo dục ở nước ta.

Có thể nói, các em học sinh khá giỏi của Việt Nam lựa chọn nghề sư phạm về tương lai sẽ hình thành nên một đội ngũ các thầy cô giáo có tâm huyêt, trình độ, có đạo đức người thầy sẽ ảnh hưởng tích cực, to lớn đến chất lượng dạy dỗ, đào tạo những thế hệ học sinh có chất lượng, hi vọng sẽ góp phần hình thành đào tạo nên lớp công dân có đức, có tài cho đất nước.

Quy đinh thu hút thí sinh khá giỏi vào ngành sư phạm, theo tôi là sự thay đổi đột phá, thể hiện ý chí của người lãnh đạo coi "giáo dục là quốc sách hàng đầu". Từ nay, có thể tin được rằng, xã hội sẽ loại bỏ khỏi câu nói dân gian khá bi ai một thời "chuột chạy cùng sào mới vào sư phạm". Thật đáng mừng lắm thay!

3. Tại Hội nghị tổng kết năm học 2020-2021 và triển khai nhiệm vụ năm học  2021-2022, Bộ trưởng Bộ Giáo dục- đào tạo  Nguyễn Kim Sơn đã nhấn mạnh tới tinh thần học thật, thi thật.

Đặc biệt, lần đầu tiên Bộ trưởng đã tuyên bố, từ nay đối với môn ngữ văn, cần chấm dứt học theo văn mẫu, bài mẫu dẫn tới sự triệt tiêu sự sáng tạo của thầy trò. Theo chúng tôi, tưởng đây là một thay đổi rất nhỏ, những có ý nghĩa vô cùng lớn. Nếu toàn ngành giáo dục đào tạo làm tốt điều này, sẽ tạo nên bước đột phá lớn, vô cùng nhân văn cho toàn ngành giáo dục và xã hội.

         Lâu nay, nhiều người trong chúng ta đã vô tình, vô cảm trước một việc quy định trong giáo dục phản khoa học, phản nhân văn là yêu cầu thầy cô dạy văn theo khuôn mẫu, bắt học trò học văn, tập làm văn theo văn mẫu.

Tâm hồn của học sinh tuổi mới lớn vô cùng sinh động và phong phú, là giai đoạn đầu tiên và quan trọng hình thành trí tuệ, tâm hồn, nhân cách con người trong tương lai. Vậy mà bắt các em học theo khuôn mẫu cứng nhắc, nghĩa là góp phần tiêu cực tạo nên những "con vẹt" trong nhà trường, những cán bộ  mẫn cán "sao chép" trong công việc trong xã hội.

Hậu quả thật nặng nề, di chứng sẽ khó xóa bỏ đi một sớm một chiều. Với việc quy định bỏ cách học theo văn mẫu, bài mẫu, tư duy của các em học sinh sẽ trở nên dân chủ, tự do trong sáng tạo, giàu trí tưởng hơn; tâm hồn các em sẽ được giải phóng khỏi sự khô cứng, trở nên phong phú, sinh động, nhân văn hơn.

Để làm được điều đó, cần có quy định cấm dạy thêm, học thêm môn văn; thay đồi thói quen và nâng cao trình độ, nâng lực thẩm thấu, giảng dạy môn ngữ văn đối với giáo viên trong trường phổ thông. Với cách học và dạy này, chúng ta hi vọng sẽ có những lớp thế hệ công dân thông minh, nhân bản, yêu thương con người hơn trong tương lai.