Bình luận
0
Trong bài “Ngôi vị Tể tướng trong diễn trình lịch sử Đại Việt thế kỷ XI-XVIII: nguồn gốc tên gọi và bản chất”, in trong sách Nghiên cứu Hán Nôm năm 2017 (Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia có phản biện), tác giả Phan Ngọc Huyền đã chỉ ra bản chất của ngôi vị này và trả lời câu hỏi Tể tướng là ai? Ai là tể tướng?
Từ việc tìm hiểu từ nguyên, tác giả cho rằng Tể tướng là một vị trưởng quan có quyền hành nhất, đứng đầu hàng ngũ quan lại thời phong kiến, là “trợ thủ cao cấp” giúp vua giải quyết các công việc quốc gia đại sự.
Trong lịch sử chế độ quân chủ Đại Việt, Tể tướng không phải là một chức quan cụ thể trong quan chế. Ở mỗi thời kỳ, ngôi vị này lại có tên gọi (định danh) khác nhau như: Thái úy (Phụ quốc Thái úy), Thống quốc Thái sư, Tư đồ phụ chính hoặc Đại tư đồ, Tả hoặc Hữu Tướng quốc, Bình chương quân quốc trọng sự, Tham tụng...
Tranh vẽ thái sư Trần Thủ Độ. Ảnh: Edu.
Theo Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, chức vị mang trọng trách như Tể tướng bắt đầu xuất hiện từ thời Tiền Lê. Phần “Quan chức chí”, mục “Tể tướng” có đoạn: “Chức Tể tướng, đời Đinh về trước không khảo rõ được. Lê Đại Hành đặt quan, mới có chức Tổng quản coi việc hưng dân (năm Hưng Thống thứ 7 [995] cho Từ mục làm chức ấy), tóm giữ việc nước, tức là công việc của Tể tướng”.
Đầu thời Lý ngôi vị Tể tướng là Tướng công, gắn với việc vua Lý Thái Tổ bổ nhiệm Trần Cảo. Từ thời Lý Thái Tông (1028-1054) trở đi, ngôi vị Tể tướng gắn với việc xuất hiện chức quan Phụ quốc Thái úy. Đến đời Nhân Tông lại thêm mấy chữ Kiểm hiệu Bình chương quốc công sự. Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, năm Thái Ninh 3 (1074) Lý Nhân Tông đã phục chức cho Lý Đạo Thành mời ông về triều, thăng từ Tả gián nghị đại phu trông coi châu Nghệ An lên làm Thái phó Bình chương quân quốc trọng sư. Mùa Thu năm sau (1075) vua lại cho Lý Thường Kiệt làm Thái úy.
Dưới thời Lý, ngôi Tể tướng thường gắn với các chức như: Thái phó Bình chương quân quốc trọng sự (Lý Đạo Thành, Tô Hiến Thành), Thái úy (Lý Thường Kiệt, Lưu Khánh Đàm…), Thái úy phụ chính hoặc Phụ quốc Thái úy (Trần Thừa…)…
Sang thời Trần, người được coi là Tể tướng đầu tiên của nhà Trần là Trần Thủ Độ được nhắc đến với hàm Thái sư. Năm 1225, Trần Cảnh lên ngôi đã cho Trần Thủ Độ là Quốc thượng phụ, sau lại tấn phong làm Thái sư thống đốc hành quân vụ chinh thảo sư, nắm giữ mọi việc cai trị trong nước.
Sau Trần Thủ Độ, những người ở ngôi Tể tướng đa phần giữ chức Tướng quốc Thái úy, sau đổi là Tả hoặc Hữu Tướng quốc, kiêm Kiểm hiệu đặc tiến khai phủ nghi đồng tam ty Bình chương sự.
Các chức quan được coi như ngôi vị Tể tướng dưới thời Trần gồm: Thái sư (Trần Nhật Duật), Tướng quốc Thái úy (Trần Nhật Hiệu, Trần Quang Khải), Tả hoặc Hữu tướng quốc (Cung Định vương phủ, Nguyên Trác), Tư đồ phụ chính (Trần Nguyên Đán), Thái sư Bình chương quân quốc trọng sự, Quốc tổ chương hoàng (Hồ Quý Ly)…
Tranh vẽ chân dung Hồ Quý Ly.
Đầu thời Lê sơ, triều đình vẫn theo chế độ cũ nhà Trần, đặc chức Tướng quốc, gia phong Bình chương quân quốc trọng sự. Các chức danh gắn với ngôi vị Tể tướng đầu thời Lê sơ có Tư đồ, Hữu tướng quốc (Hoàng tử Tư Tề), Tư đồ, Tả tướng quốc (Trần Nguyên Hãn), Đại tư đồ (Lê Sát), Thái úy (Trịnh Khả, Lê Thụ)...
Đến Hồng Đức (1470-1479), Lê Thánh Tông với cải cách quan chế đã bãi bỏ chức ấy, nên ngôi Tể tướng tạm thời bị xóa bỏ trong các đời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông và Lê Uy Mục. Đến đời Hồng Thuận (1509-1516), Lê Tương Dực đã cho đặt chức Bình chương phụ quốc, lại có tên gọi là Thừa tướng, Thượng tế… Nhân vật cuối cùng nắm quyền Tể tướng thời Lê sơ chính là Mạc Đăng Dung với sự kiện năm Thống Nguyên thứ 3 (1524), vua Lê Cung Hoàng buộc phải tiến phong Mạc Đăng Dung làm Bình chương quốc quân trọng sự Thái phó Nhân quốc công. Sau sự kiện này, nhà Lê sơ cũng sụp đổ với việc lên ngôi của vương triều nhà Mạc.
Thời Nam - Bắc triều, nổi lên tên tuổi của vị Tể tướng đồng thời cũng là quyền thần dưới thời Mạc Phúc Nguyên là Lê Bá Ly. Trước khi bỏ nhà Mạc theo về với nhà Lê, 1549, Lê Bá Ly làm Thái tể Phụng quốc công. Về phía nhà Lê Trung hưng, ngôi vị Tể tướng có nhiều dấu ấn trong thời kỳ đầu trước hết phải kể đến Trịnh Kiểm. Với công lao to lớn trong sự nghiệp trung hưng nhà Lê, Lượng quốc công Trịnh Kiểm được vua Lê tấn phong là Thượng tướng Bình chương quân quốc trọng sự. Sau Trịnh Kiểm, Trịnh Tùng nắm quyền được phong chức Tả tướng Thái úy, đều là công việc của Tể tướng và có thực quyền rất lớn.
Tranh vẽ chân dung Trịnh Kiểm.
Sau khi đánh đuổi nhà Mạc ra khỏi Thăng Long, phủ chúa được thiết lập ngay cạnh cung vua, họ Trịnh khẳng định thực quyền của mình bằng việc từng bước thiết lập một hệ thống quan chức ở phủ chúa tương đương với chính quyền bên cung vua. Năm 1600, chúa Trịnh Tạc bãi bỏ chức Tả, Hữu tướng và Bình chương của thời trước, đặt ra chức Tham tụng đảm đương công việc của Tể tướng. Năm 1601 đặt thêm chức Bồi tụng cũng là chức vụ quan trọng làm trong phủ chúa. Nhiệm vụ của tham tụng, bồi tụng là trực tiếp làm trong phủ chúa.
Gắn với chức quan Tham tụng, thời Lê trung hưng có nhiều cái tên nổi tiếng như Vũ Duy Chí, Nguyễn Quý Đức, Nguyễn Công Trứ.
Đến cuối đời Lê Trung hưng, vua Lê Chiêu Thống sau khi lên ngôi (1786) muốn điều chỉnh tên gọi, đổi Tham tụng làm Bình chương sự, Bồi tụng làm Tham tri chính sự giống như thời Trần và thời Lê sơ để nhằm thu lấy quyền họ Trịnh. Về sau do có sự can thiệp của triều thần nên đành chấp nhận sửa định tên quan theo phương án giữ lại một ít danh hiệu cũ và đặt chức Bình chương kiêm Tham tụng và Tham tri kiêm Bồi tụng. Sau khi Trịnh Bồng bị Nguyễn Hữu Chỉnh dẹp, tháng 12 năm 1786, Lê Chiêu Thống phong Chỉnh làm Đại tư đồ, tước Bằng trung công. Đầu năm 1787, phong Phan Lê Phiên (cùng vây cánh Chỉnh) làm Bình chương sự. Đây là chức quan giữ ngôi vị Tể tướng cuối cùng thời Lê trung hưng.
Giá lợn hơi hôm nay tiếp tục tăng, ngày càng tiến gần mốc 70.000 đồng/kg. Liên tiếp trong 4 ngày qua, giá lợn hơi đều mỗi ngày lập một mốc mới...
Chia sẻ
Nghị viện châu Âu đã kêu gọi xây dựng một “khu vực Schengen quân sự” nhằm tăng cường khả năng phản ứng nhanh của EU trước các mối đe dọa tiềm tàng, đặc biệt là từ Nga giữa lúc cuộc chiến ở Ukraine vẫn tiếp diễn, theo Novinite
Chia sẻ
Ăn loại rau này vào mùa đông có thể giúp xua đuổi virus, tốt cho thị lực, khỏe gan và bổ sung canxi. Nó còn đặc biệt ngon khi dùng làm nhân sủi cảo.
Chia sẻ
Sau 3 năm, Tổng liên đoàn lao động Việt Nam bằng nhiều phương pháp đã phát triển được thêm gần 3 triệu đoàn viên, trong đó có cả nhóm lao động phi chính thức.
Chia sẻ
Nguyên nhân ban đầu vụ cháy tàu cá QNa 91917-TS là do sự cố chập điện hệ thống máy; toàn bộ 52 thuyền viên trên tàu đã kịp thời nhảy xuống nước và được các tàu cá hoạt động gần khu vực cứu vớt an toàn.
Chia sẻ
Âm thầm nhưng hiệu quả, Trần Thị Duyên được ví như “máy quét” nơi tuyến giữa của đội tuyển nữ Việt Nam. Với nền tảng thể lực sung mãn, khả năng đọc tình huống tốt và lối chơi không ngại va chạm, cầu thủ sinh năm 2000 trở thành mắt xích quan trọng giúp đội tuyển giữ nhịp, thu hồi bóng và tạo thế cân bằng trong những thời khắc then chốt.
Chia sẻ
Chỉ còn 2 tháng nữa là tới Tết Bính Ngọ năm 2026. Đây là thời điểm nhiều đơn vị đang lên lên kế hoạch chăm lo thưởng Tết cho cán bộ, công chức, người lao động. Mức thưởng cho người lao động khu vực công được dự báo sẽ thấp hơn mức thưởng Tết cho lao động khu vực tư.
Chia sẻ
Vào lúc 15h17 phút, ngày 17/12/2025, Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT), Ban QLDA các công trình điện miền Trung (CPMB) phối hợp với các đơn vị liên quan đóng điện thành công Dự án Trạm biến áp 500kV Quảng Trị và đường dây đấu nối (Quảng Trị - rẽ Vũng Áng - Đà Nẵng).
Chia sẻ
Bộ Y tế vừa ban hành Thông tư số 41/2025/TT-BYT quy định mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp bác sĩ, bác sĩ y học dự phòng, y sĩ. Trong đó, chức danh bác sĩ cao cấp (hạng I) được xác định là nấc thang cao nhất trong hệ thống chức danh nghề nghiệp bác sĩ, với yêu cầu khắt khe về đạo đức nghề nghiệp, trình độ chuyên môn và năng lực thực tiễn. Vậy tiêu chuẩn cụ thể ra sao, điều kiện thăng hạng như thế nào?
Chia sẻ
Chị Nguyễn Thị Thu Huệ (41 tuổi, ngụ xã Rạch Kiến, Tây Ninh) bị kẻ gian trộm nhiều cọc tiền mặt và vàng cất giữ trong két sắt trị giá hơn 800 triệu đồng.
Chia sẻ
Từng bị loại khỏi lò đào tạo SLNA vì thể hình khiêm tốn, Nguyễn Đình Bắc hôm nay đã trở thành cái tên quen thuộc của các đội tuyển trẻ Việt Nam và là nhân tố đáng chú ý tại SEA Games 33.
Chia sẻ
Công an tỉnh Lâm Đồng đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can Phan Tấn Hoàng vì chiếm đoạt 8 tỷ đồng với hình thức huy động vốn đáo hạn ngân hàng.
Chia sẻ
Tôi nhớ ông tôi kể ngày nào. Trên rừng có 36 thứ chim, chim họa mi là loài chim rất thông minh, hót hay. Chim họa mi rất thích bắt chước giọng hót của loài chim khác. Nhược điểm của chim họa mi là khi bắt chước giọng hót quá nhiều, nó sẽ quên luôn giọng hót thật của chính mình-chim mất giọng.
Chia sẻ
Công an tỉnh Quảng Ngãi đề nghị các cấp, ngành và đơn vị liên quan khẩn trương rà soát toàn bộ các tổ chức, cá nhân, dự án thiện nguyện có liên quan đến dự án “Nuôi Em” trên địa bàn tỉnh, báo cáo kết quả và gửi về Công an Quảng Ngãi trong ngày 19/12.
Chia sẻ
Thượng tá Phạm Thị Thanh Thủy, giảng viên khoa An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Học viện An ninh Nhân dân vừa được bổ nhiệm chức danh Phó giáo sư năm 2025. Cô có nhiều lần nhận bằng khen của Bộ Công an.
Chia sẻ
Làng nghề sấy cau xuất khẩu ở xã Cao Nhân (cũ), nay là phường Lê Ích Mộc (Hải Phòng) đang vào chính vụ, nhưng lại rơi vào cảnh đìu hiu vì cau rớt giá.
Chia sẻ
Từ khi mô hình chính quyền 2 cấp đi vào hoạt động, UBND phường An Phú, TP.HCM đã đề ra nhiều biện pháp và chỉ đạo các ban ngành chức năng thường xuyên tăng cường công tác kiểm tra chấn chỉnh trật tự đô thị trên nhiều tuyến đường với phương châm "Lắng nghe - tuyên truyền - hỗ trợ người dân”, nhằm nâng cao hiệu quả công tác đảm bảo an ninh trật tự đô thị.
Chia sẻ
Đúng như dự đoán của doanh nghiệp đầu mối, giá xăng dầu trong nước tại kỳ điều hành ngày 18/12 giảm mạnh từ 370 đồng đến hơn 700 đồng/lít tùy loại, trong đó dầu hỏa giảm mạnh nhất.
Chia sẻ
Kinh doanh bất động sản thua lỗ, đôi nam nữ ở TP. Huế dựng kịch bản đầu tư ảo để lừa đảo chiếm đoạt hơn 5,6 tỷ đồng của các bị hại.
Chia sẻ
Việc 2 võ sĩ muay Việt Nam bỏ cuộc ở SEA Games 33 khiến người hâm mộ bức xúc, nhưng sự thật có nhiều góc khuất bất ngờ làm vạ lây cả những người không liên quan.
Chia sẻ
Bộ Tài chính vừa công bố dự toán ngân sách 2026 đầy tham vọng với GDP phấn đấu tăng trên 10%, thu ngân sách tăng gần 29% và bội chi ở mức 4,2% GDP.
Chia sẻ
Những diễn biến mới của hai quốc gia mua rất nhiều gạo của Việt Nam cho thấy, họ vẫn chưa chính thức khởi động việc nhập khẩu gạo trở lại. Trong bối cảnh đó, gạo Việt được đưa lên tàu sang châu Phi, Malaysia.
Chia sẻ
“Mới ra First Look thôi mà các bạn quậy quá! Chắc 11h trưa mai ra luôn First Video cho các bạn đỡ viết kịch bản nữa...”, Mỹ Tâm bày tỏ.
Chia sẻ
Trọng tài Mooud Bonyadifard (người Iran) vừa được AFC phân công điều hành trận chung kết bóng đá nam SEA Games 33 giữa U22 Việt Nam và U22 Thái Lan (diễn ra 19h30, tối nay 18/12).
Chia sẻ
Trong năm 2025, Công an TP Hà Nội đã có những thành tựu nổi bật trong công tác bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội và xây dựng lực lượng Công an Thủ đô trong sạch, vững mạnh toàn diện, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Chia sẻ
Trong Tây du ký, Tôn Ngộ Không chỉ là người tìm ra Thủy Liêm Động chứ không phải là chủ nhân đầu tiên của nơi này.
Chia sẻ
Sau sáp nhập, xã Cao Minh triển khai Chương trình Mục tiêu đồng bộ, tập trung an sinh, hạ tầng và sinh kế, từng bước cải thiện đời sống đồng bào dân tộc thiểu số.
Chia sẻ
Tại xã Sóc Sơn (Hà Nội), có một nghĩa trang đặc biệt mang tên Đồi Cốc, là nơi an nghỉ của gần 300.000 thai nhi. Suốt 18 năm qua, bà Nguyễn Thị Nhiệm vẫn lặng lẽ lo hậu sự cho những sinh linh chưa kịp chào đời và cưu mang những người mẹ trẻ lỡ dở, bị ruồng bỏ, không nơi nương tựa.
Chia sẻ
Những ngôi nhà kiên cố, khang trang được thay thế cho những ngôi nhà cũ kỹ, xập xệ. Yên tâm về nơi ăn, chốn ở, các hộ người Dao ở xã Phong Quang (tỉnh Thái Nguyên) thuộc diện xóa nhà tạm, nhà dột nát đang tưng bừng khí thế, hăng say lao động sản xuất để thoát nghèo.
Chia sẻ
Trong bối cảnh nông nghiệp, nông thôn đứng trước yêu cầu đổi mới mô hình phát triển, kinh tế tập thể đang được xác định là một trong những trụ cột quan trọng, góp phần tổ chức lại sản xuất, nâng cao thu nhập và đời sống cho nông dân. Tại Quảng Trị, việc tuyên truyền, xây dựng và củng cố chi, tổ Hội nghề nghiệp, tổ hợp tác, hợp tác xã (HTX) kiểu mới đang từng bước khẳng định vai trò là nền tảng cho phát triển kinh tế tập thể bền vững.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Minh Châu
