Thẩm phán khó độc lập khi “xử chủ tịch tỉnh mình” trong án hành chính

Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 7, sáng 28/5, các đại biểu Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (TAND).

Phân tích quy định thành lập toà án sơ thẩm chuyên biệt trong dự thảo, đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ (Đoàn Bắc Kạn) tán thành với quan điểm cho rằng việc thành lập toà án chuyên biệt trở thành xu thế tất yếu.

Quốc hội thảo luận về Luật Tổ chức tòa án nhân dân. Ảnh: QH

Bà Thuỷ nêu 4 lý do cho thấy sự cần thiết phải thành lập toà án sơ thẩm chuyên biệt. Đầu tiên, về cơ sở chính trị, các nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp thời gian qua đặt ra yêu cầu phải tăng cường tính chuyên nghiệp trong hoạt động xét xử của toà án.

Đại biểu Thủy nêu: "Với cách bố trí như quy định hiện hành sẽ rất khó bảo đảm tính chuyên nghiệp trong giải quyết một số vụ án đặc thù. Trong đó, có án hành chính, phá sản và sở hữu trí tuệ".

Thứ hai, về cơ sở pháp lý, trong nhiều năm qua, các nghị quyết Quốc hội đều đặt ra yêu cầu với TAND Tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) Tối cao, phải có giải pháp căn cơ, đột phá để khắc phục hạn chế và nâng cao chất lượng xét xử, kiểm sát chất lượng án hành chính, phá sản và sở hữu trí tuệ.

Thứ ba, về căn cứ thực tiễn, đại biểu Thuỷ cho rằng với án hành chính: "Đây là án rất phức tạp, xảy ra ngày càng nhiều ở hầu hết lĩnh vực quản lý nhà nước".

"Đã là án hành chính, hầu hết người bị kiện là chủ tịch UBND, trong khi mô hình toà án ở nước ta gắn với địa giới hành chính. Thẩm phán phải xử các quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ tịch UBND tỉnh mình", bà Thủy nói và thêm rằng cần có quy định phù hợp đảm bảo tính độc lập của thẩm phán.

Đối với vấn đề này, đại biểu Thủy viện dẫn thêm: "Mác đã nói đối với thẩm phán, không có cấp trên nào khác ngoài thẩm phán. Luật pháp do nhà nước tạo ra nên nhà nước có trách nhiệm loại bỏ tất cả yếu tố có nguy cơ ảnh hưởng đến tính độc lập của thẩm phán".

Vừa qua, Nghị quyết 27 về xây dựng nhà nước pháp quyền đề ra 3 trọng tâm, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến "bảo đảm tính độc lập của toà án, theo thẩm quyền xét xử. Thẩm phán, hội thẩm độc lập, chỉ tuân theo pháp luật".

Tại kỳ họp này, Quốc hội thảo luận về việc thành lập toà án sơ thẩm chuyên biệt, bà Thủy cho rằng đây là việc làm cần thiết, để bàn giải pháp thực hiện hiệu quả nghị quyết của Đảng, Quốc hội…

Đối với án phá sản và sở hữu trí tuệ, đại biểu Thuỷ cho rằng, đây là án rất khó về chuyên môn, đòi hỏi thẩm phán không chỉ cần chuyên môn sâu pháp luật mà còn đòi hỏi đào tạo chuyên sâu về kinh tế, tài chính. Đặc biệt, trong án phá sản, thẩm phán phải giải quyết đồng bộ tất cả các quan hệ phát sinh từ việc phá sản, bao gồm hành chính, hình sự, kinh tế, dân sự, lao động.

Thứ tư, đại biểu Thủy dẫn kinh nghiệm quốc tế, rất nhiều nước thành lập toà án sơ thẩm chuyên biệt để giải quyết án đặc thù.

Đại biểu Thuỷ đề nghị, trước mắt nên thành lập toà án sơ thẩm chuyên ở 3 thành phố lớn: Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM, bởi "đây là những địa phương nhiều án". Khi có kháng cáo, kháng nghị sẽ do 3 TAND Cấp cao tại đây xét xử theo trình tự phúc thẩm. Như vậy, sẽ đảm bảo tập trung về nhân lực lại hạn chế phát sinh bộ máy, vừa đảm bảo tính chuyên môn, chuyên nghiệp cao. Đặc biệt, việc này giúp hạn chế nguy cơ ảnh hưởng đến tính độc lập của thẩm phán khi xét xử các vụ kiện về quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ tịch UBND các cấp.