Thổ Nhĩ Kỳ đối mặt với những biến đổi lịch sử hậu đảo chính

Nhìn bên ngoài, nhịp sống bình thường dường như đã quay trở tại thủ đô Ankara và thành phố Istanbul, nơi người dân từng kinh hãi chứng kiến những chiếc xe tăng đảo chính lao điên cuồng trên phố, chiến đấu cơ gầm rú trên bầu trời, dội bom xuống dưới mặt đất trong đêm chính biến 15.7.

Tuy nhiên, những lá cờ khổng lồ treo trên nóc các trụ sở hành chính, công quyền, các biển hiệu lên án cuộc đảo chính và những bức ảnh của các nạn nhân thiệt mạng trong cuộc đảo chính được đặt tại nhiều nhà ga tàu điện ở Ankara và Istanbul lại không ngừng nhắc nhở tất cả mọi người rằng, cuộc sống của họ đã mãi mãi thay đổi và không thể nào quay về giống như trước sự kiện đảo chính được nữa.

Biểu tình ủng hộ Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tại Istanbul.

Sự kiện đảo chính được cho là đã tạo cơ hội cho Tổng thống Recep Tayyip Erdogan để áp đặt một số thay đổi đáng kể nhất trong lịch sử hiện đại của đất nước 79 triệu dân kể từ năm 1923 sau khi Đế chế Ottoman sụp đổ.

Những kẻ âm mưu đảo chính, trong đó, chủ mưu là giáo sĩ Fethullah Gulen, hiện sống lưu vong ở Mỹ  theo Ankara cáo buộc, vốn muốn hạ bệ Tổng thống Recep Tayyip Erdogan và thiết lập chính quyền quân sự mới.

Tuy nhiên, kế hoạch đảo chính thất bại dẫn đến việc hàng nghìn người tham gia và liên quan đến sự kiện này đều bị bắt giam, kết án và giết hại.

Theo các nhà quan sát, hậu đảo chính, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ phải đứng trước 2 lựa chọn hoặc là tiếp tục cải cách dân chủ hoặc là "vô hiệu hóa" quân đội và dường như ông Erdogan đã lựa chọn phương án thứ 2.

Giới chức trách Thổ Nhĩ Kỳ nhận định rằng, những kẻ trung thành với kẻ chủ mưu Gulen đã xâm nhập và bám rễ sâu vào trong quân đội. Do đó, gần một nửa số tưởng lĩnh quân đội Thổ Nhĩ Kỳ bị cáo buộc có liên quan đến giáo sĩ Gulen đều bị sa thải và bị tống giam.

Tổng thống Erdogan cũng nhanh chóng ra sắc lệnh đặt Bộ Tổng tham mưu và một số ban ngành khác của quân đội dưới quyền kiểm soát và trực tiếp nghe lệnh của mình.

Giới quan sát bình luận, chính quyền Erdogan dường như đang tiến hành "dân sự hóa" quân đội - lực lượng từng âm mưu đảo chính để lật đổ chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ tới 3 lần trước đó.

"Tiến trình dân sự hóa mang tính cách mạng đang được chính phủ thực hiện nhằm mục đích giảm phạm vi và tầm ảnh hưởng của quân đội cả trong nền chính trị cũng như xã hội", hai chuyên gia của Trung tâm Chính sách Istanbul, Metin Gurcan và Megan Gisclon nhận định.

 Ngoài ra, Cơ quan tình báo quốc gia của Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang phải trải qua "cơn rung chấn" vì bị lên án rằng, họ đã thất bại trong việc cảnh báo Tổng thống Erdogan về âm mưu đảo chính. Chính quyền Erdogan đã mạnh mẽ tuyên bố cơ quan này sẽ phải trải qua một cuộc tái cấu trúc nghiêm ngặt.   

Cho đến nay, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đã sa thải tới  76.000 công chức, chủ yếu trong các lĩnh vực giáo dục và quân đội, nơi ảnh hưởng của giáo sĩ Gulen mạnh mẽ nhất. Ngoài ra, 35.000 người khác đang bị giam giữ.

Phương Tây và Mỹ đã lên tiếng chỉ trích chiến dịch thanh trừng tàn khốc của chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ, dấy lên sự phẫn nộ từ Ankara. Theo đó, cuộc đảo chính đã khiến quan hệ đồng minh lâu nay giữa Thổ Nhĩ Kỳ và phương Tây rạn nứt. Ankara chỉ trích phương Tây đã không thể hiện tình đoàn kết với Thổ Nhĩ Kỳ trong sự kiện đảo chính đồng thời, cáo buộc Mỹ nhúng tay vào vụ việc.

Quan hệ giữa Washington và Ankara có thể sẽ còn tiếp tục xấu đi nếu Mỹ quyết định không dẫn độ giáo sĩ Gulen, chọc giận Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong khi quan hệ với phương Tây xấu đi, Thổ Nhĩ Kỳ quay sang hâm nóng quan hệ với Nga sau cuộc khủng hoảng ngoại giao kéo dài kể từ khi Ankara ra lệnh bắn rơi chiến đấu cơ Nga đang làm nhiệm vụ ở Syria năm ngoái. Cuộc gặp giữa Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan và Tổng thống Nga Putin tại St Petersburg ngày 9.8 là minh chứng cho thấy quan hệ hai nước đổi chiều.

"Ngược lại so với các nhà lãnh đạo phương Tây, Tổng thống Putin đã nắm bắt ngay cơ hội thiết lập lại quan hệ Nga - Thổ", nhà phân tích Kemal Kirisci của Viện Brookings bình luận.