Văn hoá "làm việc cống hiến" của Nhật Bản đã lỗi thời?

Khi Jun Shigeno gia nhập công ty mới ngay sau khi tốt nghiệp đại học ở Nhật Bản, anh tràn đầy đam mê với kinh doanh và hào hứng với cơ hội học hỏi, phát triển kỹ năng mới và đóng góp cho sự phát triển của công ty. Tuy nhiên, sau bốn năm làm việc, anh bắt đầu cảm nhận sự mệt mỏi, thiếu thời gian cho gia đình và bạn bè, và tài chính cũng không ổn định hơn xưa. Anh lo lắng khi nhìn cuộc sống của các đồng nghiệp đã gia nhập công ty trước đó và sợ rằng áp lực công việc sẽ ngày càng trở nên nặng nề hơn.

Với mong muốn tìm kiếm sự cân bằng giữa cuộc sống và công việc, Shigeno quyết định tìm kiếm cơ hội làm việc ở nước ngoài, anh tìm tới các vị trí làm việc tại Đức và Canada. Trong bối cảnh thiếu lao động ngày càng trầm trọng tại Nhật Bản, nhiều người trẻ nước này lại đang tìm kiếm nơi làm việc mà không bị ràng buộc bởi nền văn hóa doanh nghiệp truyền thống.

Văn hoá "cống hiến" của Nhật Bản đã lỗi thời?

Trong quá trình phỏng vấn khi mới ra trường tại Nhật Bản, Shigeno được hứa hẹn về sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, nhưng thực tế là anh phải làm thêm giờ nhiều, đôi khi lên đến 80 giờ mỗi tháng. Hệ thống làm thêm giờ tại Nhật Bản thường chỉ trả lương cho 40 giờ đầu tiên, còn lại được coi là "làm thêm giờ đương nhiên". Điều này tạo nên một áp lực công việc lớn và Shigeno cảm thấy bị hạn chế trong việc thực hiện những điều mình muốn.

Vợ sắp cưới của Shigeno, Nagisa Ota, cũng cảm nhận sự căng thẳng và sẵn sàng chuyển đến nơi làm việc mới. Ota cho biết cô không cảm thấy công việc hiện tại phản ánh đúng mong muốn và chuyên ngành được học khi còn trong trường. Cô đã có trải nghiệm thực tập ở Úc và thấy rằng tại đây, người ta không coi công việc ngoài giờ là quan trọng như ở Nhật Bản.

Em trai út của Shigeno, đã chuyển đến Pháp để học về thiết kế nội thất và bày tỏ ý định không quay trở lại sống ở Nhật Bản. Nhiều thanh niên Nhật Bản đang có xu hướng tìm kiếm cơ hội làm việc ở nước ngoài, mặc dù chưa có số liệu thống kê chính thức từ chính phủ.

Emily Izawa, 21 tuổi, đang học năm thứ ba tại trường đại học ở Tokyo và bắt đầu tìm việc làm, nhưng đã bị sốc trước những quan điểm khác nhau đối với công việc sau hai tháng ở châu Âu vào mùa hè năm nay.

Cô nói: "Ở Nhật Bản, hầu như mọi người khi gia nhập công ty đầu tiên đều tin rằng họ sẽ ở lại đó cho đến hết sự nghiệp, nhưng tôi biết được rằng đó không phải là cách mà người châu Âu nhìn nhận tương lai của họ".

"Qua nhìn nhận, tôi thấy một người được thăng chức ở một công ty châu Âu dựa trên trình độ của họ và không quan trọng họ bao nhiêu tuổi, học trường đại học nào hay giới tính, và điều đó hoàn toàn khác với Nhật Bản. Cách làm của nước ngoài tốt hơn vì nó khuyến khích mọi người cống hiến hết mình cho công ty và được khen thưởng một cách công bằng", cô nói.

Izawa cho biết cô cũng cảm nhận được rằng phụ nữ có khả năng cân bằng tốt hơn giữa sự nghiệp và gia đình, trong khi phụ nữ ở các tập đoàn Nhật Bản thường phải hy sinh cái này cho cái kia, và nhiều tập đoàn không muốn thăng chức cho phụ nữ vì cho rằng nhân viên nữ sẽ nghỉ việc sau khi kết hôn.

Cô cũng tìm ra cách mọi người nói chuyện với nhau, ngay cả trong môi trường kinh doanh, tạo cảm giác sảng khoái sau cách nói chuyện nghiêm túc và quá trang trọng mà người Nhật nói chuyện với nhau.

Cô nói: "Tôi làm việc bán thời gian tại một quán cà phê ở Anh và tôi thực sự ngạc nhiên khi thấy nhân viên và khách hàng chỉ trò chuyện bình đẳng. Điều đó là không thể ở Nhật Bản, tôi nghĩ ở đây thoải mái hơn."

Thông thạo tiếng Anh, Izawa hiện đang cân nhắc việc làm trong ngành du lịch ngay sau khi tốt nghiệp và hy vọng điều đó sẽ giúp cô có thể định cư ở nước ngoài.

Anh trai của cô, Issei, cũng đang tìm việc làm bên ngoài Nhật Bản nhưng đã có một cách tiếp cận hơi khác khi gia nhập một chuỗi khách sạn quốc tế lớn với tư cách là quản lý cấp dưới với ý định chuyển đến một trong những cơ sở ở nước ngoài của công ty sau khi kiếm được vài năm kinh nghiệm.

Chuyên gia kinh tế Martin Schulz của Fujitsu lập luận việc trải nghiệm cuộc sống và làm việc ở nước ngoài có thể mang lại nhiều lợi ích cho thanh niên Nhật Bản. Schulz tin rằng sự đổi mới của họ trong môi trường mới có thể là động lực tích cực cho đất nước.

Một sinh viên Nhật Bản tên là Emily Izawa, đang tìm kiếm việc làm và đã gặp những sự khác biệt lớn về quan điểm về công việc giữa Nhật Bản và châu Âu. Cô cảm thấy thoải mái hơn với cách làm việc ở nước ngoài và hiện đang xem xét việc làm trong ngành du lịch để có thể định cư ở nước ngoài. Cô chia sẻ rằng ở nước ngoài, mọi người có xu hướng đánh giá cao sự cống hiến cho công việc và được khen ngợi công bằng, điều mà cô không thấy ở Nhật Bản.

Cô nói: "Tại công ty trước đây của tôi, đối với mọi người xung quanh, công việc là cả cuộc đời của họ. Tôi không thể hiểu được điều đó và tôi đã phá vỡ mọi quy tắc bất thành văn, chẳng hạn như về nhà đúng giờ mỗi ngày. Đồng nghiệp nói tôi dũng cảm nhưng tôi không quan tâm. Tôi muốn có thể có thời gian với bạn bè và gia đình. Đối với tôi, Nhật Bản quá bảo thủ. Tôi muốn có thể tự quyết định tương lai của mình và cách tốt nhất tôi có thể thấy để làm được điều đó là làm việc ở nước ngoài".