Đây là những chia sẻ với báo Dân Việt của doanh nhân Nguyễn Ngọc Luận, Việt kiều Úc, CEO tại Công ty TNHH Liên kết Thương mại Toàn cầu (thương hiệu cà phê nông sản Meet More Coffee). Doanh nhân khẳng định, chính sách hấp dẫn để thu hút kiều bào sẽ giúp phát huy mạnh mẽ hơn tiềm năng của nguồn lực quý giá này.

Thưa ông, những chính sách của TP.HCM về thu hút và phát huy nguồn lực kiều bào đã và đang gặt hái được nhiều thành quả. Ông có đề xuất gì?

Tôi xin khẳng định, kiều bào ở xa Tổ quốc luôn hướng về quê hương Việt Nam chúng ta, đất nước thống nhất đã được 50 năm. Tôi tin đây là nguồn lực rất quý báu và rất mạnh mẽ.

TP.HCM cần tiếp tục phát huy thế mạnh từ kiều bào, nhất là những nhà nghiên cứu, trí thức và những doanh nghiệp kiều bào. Tôi từng nhiều lần chia sẻ ý kiến rằng TP.HCM cần hỗ trợ kiều bào hiệu quả hơn, ví dụ đưa ra chính sách đãi ngộ để họ có lại quốc tịch Việt Nam nhanh và thuận tiện.

Trong bóng đá, nước ta đã nhập quốc tịch cho các cầu thủ giỏi từ nước ngoài. Như vậy, vẫn có thể thu hút mạnh với nguồn lực kiều bào thông qua chính sách quốc tịch. Đối với các kiều bào chưa có quốc tịch Việt Nam, họ không có đã từ lâu. Vì vậy, cần có những chính sách riêng biệt cho họ, đó là nhập quốc tịch và giúp họ được niềm tự hào.

TP.HCM tiếp nhận nhiều ý kiến đóng góp của kiều bào
Gần 2,8 triệu người Việt Nam ở nước ngoài có liên hệ với TP.HCM như có nguồn gốc, có thân nhân tại thành phố; có hợp tác, làm việc hoặc thường xuyên lưu trú tại thành phố, tập trung ở các nước như Mỹ, Canada, Úc, khu vực Tây Âu... Thời gian qua, Thành phố đã tiếp nhận rất nhiều các ý kiến hiến kế, đề xuất của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài nói chung và trí thức người Việt Nam ở nước ngoài nói riêng để cùng xây dựng và phát triển, như TS Võ Tá Hân, Giáo sư Đặng Lương Mô, GS Lê Trọng Thụy, GS-TS Nguyễn Đức Khương, TS Võ Hồng Đức, TS Lê Thanh Nhàn, TS Lê Võ Phương Nga, Phó GS-TS Bùi Quốc Bảo, TS Nguyễn Đình Uyên, GS Chung Hoàng Chương, GS Huỳnh Phú Hạnh, Phó GS-TS Nguyễn Thiện Tống, ThS Lê Duy Cân...
Doanh nhân Nguyễn Ngọc Luận

Tôi nghĩ họ có số lượng rất lớn. Nhưng mà chúng ta vẫn đang để họ phải loay hoay trong việc tìm lại quốc tịch, và việc này tốn thời gian.

Việc thứ hai, theo tôi nghĩ, là các chính sách đãi ngộ từ TP.HCM như thế nào để giúp nguồn lực quý từ kiều bào cống hiến cho đất nước. Ví dụ, TP.HCM có thể là tạo điều kiện thuận lợi về nhà cửa, nơi ở, đi lại để có thêm kiều bào sẽ chọn TP.HCM làm nơi cống hiến sắp tới. Hoặc cũng có thể thuận lợi về thu nhập, ví dụ có thể tạo điều kiện giúp cho thu nhập của họ cao gấp nhiều lần so với người trong nước.

Trong bóng đá, ta đã có thể chi nhiều tiền để thuê huấn luyện viên nước ngoài giúp nâng cao trình độ bóng đá Việt Nam. Nên suy nghĩ tương tự như vậy đối với nguồn lực kiều bào. Không những chỉ là các doanh nhân mà có thể nói không ngoa rằng đó là cả một nền khoa học từ nước ngoài: Họ có thể đem theo về một đội ngũ khoa học kèm tri thức. Ta sẵn sàng trả lương tháng đến 20.000 USD cho huấn luyện viên bóng đá giỏi từ nước ngoài, vậy tại sao không thể đãi ngộ tốt như vậy cho họ?

Chúng ta cần suy nghĩ nghiêm túc và tôi cũng xin nói rằng do chưa đãi ngộ thỏa đáng, có thể chúng ta đã mất đi một số cơ hội trong việc mời gọi trí thức kiều bào về với TP.HCM. Có người còn nghe ngóng việc liệu về lại đây làm việc, phục vụ cho TP.HCM thì gia đình họ có thể đi về cùng họ hay không.

Tôi đã nghe rất nhiều về việc các tiến sĩ về Silicon ở California của Mỹ nói rất nhiều; họ tâm huyết muốn về lắm. Nhưng mà họ sẽ về với tâm thế như thế nào? Sẽ về cùng gia đình, vợ con – hay là gia đình chưa thể đi cùng được vì chưa có được những quyền lợi đi kèm.

Vấn đề này nằm ở tâm lý và tư tưởng. Nên giúp họ cảm thấy yên tâm hơn để cống hiến tại TP.HCM. Nếu có thể được, tôi nghĩ rằng trong thời gian tới chúng ta nên có nhiều quy định chi tiết như thế này để chính sách thu hút nguồn lực kiều bào càng phát huy hiệu quả.

Ông vừa nói đến “các tiến sĩ Silicon”. Đó có phải những người có chuyên môn cao về bán dẫn hay không?

Đúng vậy!

Hiện nay theo tôi biết, có rất nhiều các nhà khoa học cả ở Úc cà ở Mỹ, họ đang theo dõi các thay đổi. Dù họ chưa xuất hiện công khai để mình có thể biết đến họ nhưng họ có dõi theo tình hình. Trong số đó có những người làm cho các tập đoàn lớn, thậm chí là những tập đoàn về bán dẫn ở Mỹ hoặc ở Úc. Nói về bán dẫn, thế giới nhìn nhận đây là ngành cao nhất trong các lĩnh vực công nghệ cao.

Cũng có người đang làm về công nghệ Blockchain tại Úc, hay đang làm những quy trình, họ viết rất nhiều quy trình hoạt động hành chính cho nước Úc. Nhưng họ theo dõi thay đổi từ Việt Nam, là nơi có người trước đây từng nghĩ rằng sẽ khó đổi thay.

Bản thân tôi từng ngồi nói chuyện với những chuyên gia như vậy. Tự tôi đã cố gắng giải thích thêm cho họ nhưng mà họ vẫn còn vương vướng cái gì đó như là chưa thể thoát khỏi được vì hình như cứ sợ chúng ta thường hay bị trì trệ, có gì đó vẫn đang cản trở.

Tôi cho rằng chúng ta phải tiếp tục nỗ lực nhiều hơn để giúp họ biết rõ hơn về Việt Nam chúng ta hôm nay khác hơn nhiều so với 50 năm trước đây, và rồi tương lai cũng sẽ thay đổi so với ngay hôm nay, và ngày hôm qua đã không thể bằng hôm nay.

Là kiều bào, tôi có sinh sống ở nước ngoài. Nhưng mà chúng tôi dùng những gì chúng tôi biết chính những gì chúng tôi đang có để giúp những người đã rời đất nước cách đây chừng 40 năm hiểu thêm về quê hương để có thể đóng góp xây dựng cho quê nhà. Tôi và những kiều bào tôi biết vẫn đang lặng lẽ làm những việc như vậy để tiếp tục đóng góp cho quê hương và Tổ quốc.

Đó là bản thân những kiều bào chúng tôi. Và mong ước rằng chính sách sắp tới sẽ cải tiến, mở ra cơ hội để kiều bào nói chung có thể nhập lại quốc tịch. Chính việc này sẽ củng cố lòng tin, mà nếu đã tin thì có thể dốc lòng dốc sức.

Được niềm tin từ những kiều bào ở xa Tổ quốc đến 40 năm mà chưa về nước lần nào, còn gì hay hơn? Đó chính là những cảm nhận của tôi và tôi muốn chia sẻ rằng những đổi thay như vậy sẽ tạo sức hút mạnh hơn từ trong nước đối với nguồn lực kiều bào.

Ông vui lòng cho biết cơ duyên nào giúp ông quay về Việt Nam và đầu tư tại TP.HCM?

Thực ra,  tôi xuất thân từ Việt Nam và cũng có doanh nghiệp ở Việt Nam từ năm 2004. Nhưng sau đó tôi đã ra nước ngoài để định cư, phát triển kinh doanh từ nước ngoài.

Năm 2016, tôi mới quay về Việt Nam khi đã xây được nền tảng kinh doanh ở Việt Nam. Sau đó, chúng tôi thấy được những điều kiện mà chúng ta có là nguồn cung cà phê dồi dào, ta cũng có nhiều nông sản.

Vì vậy, chúng tôi đã quyết định đầu tư ở Việt Nam với sản phẩm cà phê nông sản như thị trường đã biết. Cần nói thêm là thời gian đầu, sản phẩm chỉ bán ở nước ngoài. Năm 2022 chúng tôi mới quay trở lại thị trường Việt Nam, là thị trường nội địa, với mong muốn người Việt Nam sử dụng những sản phẩm được làm từ chính nguyên liệu bản địa Việt Nam.

Năm 2023, chúng tôi đã có được 4 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao tại TP.HCM. Đến năm 2024, chúng tôi có được thêm 2 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP nữa. Ngoài ra, được sự hỗ trợ của TP.HCM cùng các ban ngành của thành phố, chúng tôi cũng đã tham gia vào các chuỗi bán hàng của siêu thị trong nước.

Trước đây, tiêu thụ nội địa chỉ chiếm chưa tới 15% sản phẩm của chúng tôi vì đa số dành cho xuất khẩu. Nhưng đến thời điểm này, doanh số nội địa chiếm tới 40%. Các chứng nhận OCOP, nói dễ hiểu là đặc sản của từng địa phương, đã giúp người tiêu dùng hiểu thêm về sản phẩm và quan tâm nhiều hơn. Điều này giúp doanh số trong nước tăng vọt.

Ông có thể chia sẻ những thuận lợi và khó khăn trong làm ăn, kinh doanh hiện nay của công ty ông ở TP.HCM?

Kinh doanh nói chung luôn có những thời điểm khó khăn. Ví dụ, kinh tế thế giới vừa qua phải hứng chịu nhiều cơn gió ngược, ảnh hưởng tiêu cực. Lạm phát cũng là một nỗi lo thường trực của thế giới, chưa kể đến các xung đột địa – chính trị. Và kinh tế của Việt Nam cũng bị ảnh hưởng như kinh tế thế giới.

Tuy nhiên, chúng tôi vẫn kiên trì với chiến lược của mình. Meet More chuyên sản xuất những sản phẩm nông sản được chế biến sâu ngay tại Việt Nam của chúng ta. Kinh doanh ở đây, tôi nhận thấy người tiêu dùng nói chung vẫn còn tâm lý cho rằng sản phẩm ngoại tốt hơn đồ sản xuất trong nước.

Ngoài ra, từ kinh nghiệm làm ăn của mình, tôi thấy các nước rất chú trọng khâu R&D để nghiên cứu và sản xuất ra nhiều sản phẩm mới để phục vụ nhu cầu đa dạng của thị trường. Việt Nam chúng ta thật sự chưa mạnh về R&D sản phẩm.

Thực tế, đa phần doanh nghiệp ở Việt Nam là các công ty vừa và nhỏ, nơi luôn cần hỗ trợ về vốn và kinh nghiệm về quản trị, về sản xuất… Các tập đoàn đa quốc gia trội hơn về R&D là điều dễ thấy. Vì vậy, Chính phủ Việt Nam cần tiếp tục các chính sách hỗ trợ thêm cho doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước, nhóm này luôn cần hỗ trợ để tạo thêm nhiều công ăn việc làm và đóng góp vào GDP quốc gia.

Với nhóm này, việc vay vốn ngân hàng còn khó khăn. Việc tiêu thụ sản phẩm cũng không dễ vì không thể cạnh tranh với doanh nghiệp lớn trong việc đưa sản phẩm đến gần hơn với người tiêu dùng.

Bản thân tôi nghĩ rằng TP.HCM, đầu tàu kinh tế của cả nước, và cả Việt Nam nên tiếp tục nghiên cứu đưa ra thêm các biện pháp hỗ trợ khối doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong quá trình thực hiện, cần hỗ trợ kịp thời. Có như vậy, kỳ vọng họ sẽ lớn mạnh hơn trong tương lai.

Trở lại chuyện sản phẩm. Đối với nhiều người Việt Nam, cà phê là cà phê và trái cây là trái cây. Nhưng vì sao đối với ông không phải như vậy, với thực tế là ông đã cho ra thị trường các sản phẩm cà phê khác nhau, có kết hợp với các loại trái cây khác nhau?

Nông sản Việt Nam chúng ta được cho đánh giá là có giá trị cao. Nhưng chúng ta đa phần là xuất khẩu thô nên giá trị thu về không được cao như mong đợi. Muốn tăng giá trị, phải chế biến sâu. Chưa làm được điều này, nông sản Việt Nam sẽ tiếp tục lép vế so với các nước khác.

Bản thân chúng tôi đã có may mắn là chúng tôi đã tiếp cận được với một số thị trường nước ngoài trước khi quay lại thị trường Việt Nam. Nhờ đó, đã làm R&D kỹ về các sản phẩm, trong đó có thức uống.

Thế là chúng tôi thấy phải chế biến sâu từ những sản phẩm bản địa của Việt Nam. Việt Nam là nước cung cấp cà phê lớn thứ hai thế giới sau Brazil nhưng bản đồ sản phẩm cà phê thế giới không ghi nhận tầm quan trọng của Việt Nam. Tôi thấy rằng là chúng ta không mạnh về các sản phẩm cà phê chế biến.

Riêng đối với công ty chúng tôi, sau khi nghiên cứu kỹ thị trường và qua công tác R&D sản phẩm, chúng tôi xác định chiến lược sản phẩm là cà phê kết hợp với trái cây – là những sản phẩm dựa trên thế mạnh trồng cà phê lẫn những loại trái cây nhiệt đới.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

×