Tử Cấm thành Việt Nam
Tử Cấm thành Việt Nam được xây dựng
năm Gia Long thứ 3 (1804). Ban đầu gọi là Cung thành. Các vua đời sau
tiếp tục xây dựng thêm. Đến năm Minh Mạng thứ 3 (1822) mới đổi tên là Tử
Cấm thành nghĩa là Thành cấm màu tía.
Một góc Tử cấm thành Huế. Ảnh: Tuổi Trẻ.
Tử Cấm thành về đại thể là một hình
chữ nhật có chu vi khoảng 1.229m. Mặt trước và sau mỗi mặt dài 324m, hai
mặt bên dài 290m. Bức tường Tử Cấm thành cao hơn 3 mét, dày gần 1 mét
xây hoàn toàn bằng gạch vồ để ngăn cách hoàn toàn với thế giới bên
ngoài. Bên trong Tử Cấm thành có tất cả hơn 50 công trình kiến trúc với
các chức năng khác nhau.
Tử Cấm thành thông ra bên ngoài ở 7
cửa. Hướng Nam là Đại Cung, đông là Hưng Khánh , Đông An, Tây là Tây An,
Gia Tường, Bắc là Tường Loan, Nghi Phụng. Cửa Đại Cung là cửa chính
được xây dựng năm Minh Mạng thứ 14.Cửa này rộng 5 gian, có 3 cửa tiếp
nhau.
Với vị trí là nơi ở của vua và gia
quyến nên Tử Cấm thành được bảo vệ nghiêm ngặt. Không chỉ thường dân,
ngay cả đến các quan lại, nếu không phải phận sự hoặc không được vua gọi
vào cũng ít khi được lai vãng. Bởi đặc điểm đó, sinh hoạt bên trong Tử
Cấm thành từ trước đến nay vẫn còn là những điều ít được biết tới.
Đưa con vô nội
Nói tới sinh hoạt trong Tử Cấm thành,
đối tượng đầu tiên phải nhắc đến là các cung nữ, phi tần. Tất nhiên ở
trong hoàng cung có rất nhiều nhóm đối tượng khác như: đầu bếp, thị vệ,
thái giám… Nhưng chỉ có cung nữ phi tần là nhóm bị ảnh hưởng nặng nề
nhất.
Bức tường Tử Cấm thành cao hơn 3 mét
vốn đã làm cho nó cách ly hoàn toàn với thế giới bên ngoài. Tuy vậy, các
thái giám, thị vệ, đầu bếp khi có công việc vẫn thường được ra bên
ngoài. Chỉ có phi tần, cung nữ là từ khi được tuyển vào cung cho đến hết
đời phải “chôn chân” ở bên trong thành Nội.
Một cảnh sinh hoạt trong cung với vua trẻ Duy Tân trên kiệu. Ảnh: Internet.
Bên cạnh đó, người ta còn đặt ra nhiều
quy định khắc nghiệt đối với những cô gái được tuyển vào cung. Chính
những quy định ấy mới tạo nên bức màn sắt chôn vùi tuổi xuân của các cô.
Trong cuốn Đời sống trong Tử cấm thành, Tôn Thất Bình viết:
“
Từ khi được tuyển hay tiến cung, các phi tần không được phép gặp gỡ
người thân dù là cha mẹ. Cũng có trường hợp ngoại lệ vua cho phép gặp
mặt, nhưng chỉ mẹ mới được nói chuyện cùng con qua một bức mà sáo che,
chỉ nghe thấy tiếng mà không nhìn thấy mặt nhau. Còn cha thì đứng ở
ngoài sân nhìn vào. Cho nên ở Huế có câu “đưa con vô nội” là có ý nghĩa
như mất con rồi”.
Ngoài những nỗi khổ về nội tâm trong
cuộc sống “cá chậu chim lồng”, người cung phi trong Tử Cấm thành phải
kiêng cữ đủ thứ, như không được nói một chữ gì xấu, gở hoặc thô tục như
đui, què, phong hủi, máu me… mà phải thay bằng chữ khác. Tất cả những
chữ dùng cho sinh hoạt của vua cũng phải khác người thường, như vua đau
thì nói ngài “se”, “siết"... lại có vô số chữ húy phải kiêng như các tên
Hoàng tộc.
Có trọng húy và khinh húy. Hễ trọng
húy mà vi phạm thì sẽ bị tội nặng. Nhất là phải kiêng tên vua, hoàng hậu
và gia đình hoàng tộc. Cung nhân phải học thuộc lòng để tránh tai họa.
Như trường hợp bà Hồ Thị Hoa vợ của vua Minh Mạng. Để tránh tên Hoa,
những từ gì có chữ này đều đổi thành chữ Hoa. Từ trong cung cấm truyền
ra ngoài dân gian nên chợ Đông Ba vốn trước là chợ Đông Hoa phải đổi
thành Đông Ba.
Cung phi không chỉ phục vụ vua trong việc chăn gối mà còn đảm trách một số việc khác. Theo tài liệu của Ch. Gosselin trong L’Empire d’Annam,
lúc vua Tự Đức còn tại thế, hàng ngày có 43 bà phục dịch trong nội
dinh, 30 bà lo việc canh gác, 13 bà lo việc chải tóc, mặc áo, trau chuốt
móng tay, vấn và thắp thuốc, nhất là mài son, thấm bút cho vua châu phê
vào tấu sớ. Buổi tối vua ngủ, các bà phải nằm quanh long sàng để làm vệ
sĩ.
Trong bài Les Annamites của
F.Baille thì cung phi phục dịch vua Đồng Khánh như sau: “Hàng ngày một
toán cung nữ được chọn trong tất cả đẳng cấp phục dịch đức vua. Ba mươi
người chia nhau canh gác xung quanh hậu cung của ngài. Năm nàng luôn ở
bên cạnh ngài, luân phiên săn sóc trang điểm cho ngài. Các nàng thay
quần áo cho ngài, chải chuốt bộ móng tay dài hơn ngón tay, thoa dầu
thơm, vấn khăn lụa vòng quanh đầu ngài. Sau cùng chú ý đến từng chi tiết
nhỏ nhặt quanh ngài sao cho thật hoàn hảo. Năm cung nữ này cũng kiêm lo
hầu cơm nước đức vua”.
Người phụ nữ nào cũng mong muốn hạnh
phúc gia đình. Tuy nhiên, trong hàng chục hàng trăm cung tần đó, chỉ một
vài người được vua biết đến. Số lớn còn lại phải chịu bỏ phí tuổi xuân.
Tôn Thất Bình viết: “Bi kịch cuối cùng của đời sống cung phi trong Tử
Cấm thành là khi sống họ chỉ biết phục vụ 1 người đàn ông duy nhất là
vua, ngoài ra không được đụng chạm bất kỳ một người đàn ông nào khác,
cho đến cả khi bị bệnh nặng, lương y đến thăm mạch để bốc thuốc cũng
không được tiếp xúc với làn da của người bệnh.
Một thái giám và một bà
quản sự đứng hai bên lương y để theo dõi cách thăm mạch bằng hai ngón
tay ấn vào cườm tay của người bệnh có vấn một mảnh lụa mỏng để tránh
đụng vào làn da; ngoài ra lương y ko được nhìn, hỏi bệnh nhân. Thế nên
khó biết đích xác bệnh trạng mà bốc thuốc, làm sao các bà lại không mất
sớm được!”
Kiến Thức (Theo Kiến Thức)