Bí thư, Chủ tịch UBND tỉnh không là người địa phương: “Liều thuốc” ngăn ngừa nguy cơ cục bộ và lợi ích nhóm

Mới đây, thay mặt Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký ban hành Kết luận số 201 về tình hình, kết quả công tác đại hội đảng bộ trực thuộc Trung ương nhiệm kỳ 2025-2030 và một số nhiệm vụ thời gian tới.

Kết luận nêu rõ: “Tiếp tục triển khai chủ trương bố trí 100% các chức danh chủ tịch uỷ ban nhân dân, chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra, chánh thanh tra tỉnh không phải là người địa phương, hoàn thành trước ngày 15/12/2025”.

Đây là bước đi quan trọng, nối tiếp chủ trương “bí thư không phải người địa phương” đã phát huy hiệu quả rõ rệt trong phòng, chống tiêu cực và củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng.

Trước đó, chiều 30/9, tại buổi tiếp xúc cử tri đơn vị bầu cử số 10 (Hà Nội), Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, công tác chuẩn bị nhân sự cho đại hội Đảng các cấp và Đại hội lần thứ XIV đang được triển khai đúng tiến độ. Điểm nổi bật là chủ trương bố trí cấp ủy không phải người địa phương đã cơ bản hoàn thành ở cấp xã, cấp tỉnh và lần này sẽ thực hiện không một bí thư nào là người địa phương.

Theo Tổng Bí thư, chủ trương này hiện đã áp dụng đối với các chức danh bí thư, giám đốc công an, chánh án TAND, viện trưởng VKSND, thời gian tới sẽ xem xét mở rộng đối với các chức danh như chủ tịch UBND, chủ nhiệm ủy ban kiểm tra, chánh thanh tra.

Trong Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, tại mục XIV cũng ghi rõ: “Tiếp tục thực hiện quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả việc bố trí chức danh bí thư cấp uỷ, chủ tịch uỷ ban nhân dân, chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra, chánh thanh tra, giám đốc công an cấp tỉnh không phải là người địa phương; nghiên cứu thực hiện việc bố trí chức danh người đứng đầu các ngành, lĩnh vực: Kiểm sát, toà án, thuế cấp tỉnh không phải là người địa phương. Tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ một cách thực chất và hiệu quả; kiên quyết khắc phục những yếu kém, bất cập, sơ hở trong công tác cán bộ”.

Thoát khỏi “vòng cương tỏa” của tình làng, nghĩa xóm

Về vấn đề trên, trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cho rằng phần lớn người dân Việt Nam sống ở nông thôn, nơi mà tình làng nghĩa xóm và mối quan hệ dòng họ có ảnh hưởng rất sâu sắc, thậm chí nó đã “ăn vào máu” qua nhiều thế hệ.

Một người làm cán bộ ở thôn, xã thường được cả dòng họ, cả làng tự hào, nhưng cũng rất khó cho họ nếu không thực hiện theo “tình làng nghĩa xóm” hay những gì dòng họ mong muốn thì có thể bị xa lánh, tẩy chay.

“Đây là yếu tố khách quan, nhưng cũng là một rào cản trong thực thi kỷ cương, pháp luật”, ông Túc nói và cho rằng không ít vụ việc sai phạm thời gian qua bắt nguồn từ tâm lý đó, muốn làm điều có lợi cho dòng họ, cho làng, cho xã, cho tỉnh nhưng lại “vô tình” vi phạm quy định của Nhà nước.

Theo đó, ông nhìn nhận, thực tiễn này đặt ra yêu cầu đối với Đảng và hệ thống chính trị là phải giúp cán bộ vượt qua những “vòng cương tỏa” vô hình ấy, để họ làm đúng, hành động công tâm hơn và làm tròn trách nhiệm với dân, với Đảng.

Tuy vậy, ông Túc lưu ý: “Trong thời đại công nghệ thông tin, dù cán bộ luân chuyển từ nơi khác, nguy cơ móc nối lợi ích nhóm vẫn có thể xảy ra. Vì thế, phải tăng cường giám sát, kiểm tra để bộ máy thật sự trong sạch”.

Khẳng định đây là quyết tâm chính trị mạnh mẽ, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội, cho rằng việc mở rộng chủ trương “không là người địa phương” tới các chức danh Chủ tịch UBND, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra, Chánh Thanh tra... là bước tiến cần thiết để kiểm soát quyền lực thực chất hơn, ngăn chặn chủ nghĩa địa phương và lợi ích nhóm.

Theo ông, chủ trương bố trí 100% bí thư tỉnh, thành ủy không phải là người địa phương và tiếp theo đây thực hiện bố trí 100% chủ tịch UBND, chủ nhiệm ủy ban kiểm tra... không phải người địa phương không chỉ là một sự sắp xếp nhân sự đơn thuần, mà khẳng định quyết tâm mạnh mẽ của Đảng trong việc xây dựng một hệ thống lãnh đạo liêm chính, khách quan và minh bạch.

Một trong những giá trị lớn nhất của chủ trương này là cắt đứt vòng xoáy "người nhà làm quan, cả họ làm quan", căn bệnh tồn tại lâu năm ở không ít địa phương. Bởi trong thực tiễn quản lý, không ít trường hợp lãnh đạo địa phương bị chi phối bởi các mối quan hệ họ hàng, dòng tộc, thân hữu. Từ đó, việc bổ nhiệm, sử dụng cán bộ dễ rơi vào vòng luẩn quẩn: ưu ái người quen, nâng đỡ người thân, khép kín cánh cửa cho những ai thực sự có năng lực nhưng không có "quan hệ".

“Trong thời hiện đại, chúng ta đã chứng kiến những vụ việc đau lòng khi cả tập thể lãnh đạo tỉnh rơi vào vòng lao lý vì cấu kết với doanh nghiệp hàng chục năm. Những bài học ấy cho thấy: nếu chỉ dựa vào cơ chế giám sát thì chưa đủ, mà cần thiết kế thể chế để giảm thiểu tối đa nguy cơ ‘sân sau - lợi ích nhóm’ ngay từ khâu bố trí cán bộ”, đPGS.TS Bùi Hoài Sơn nhìn nhận và cho rằng chủ trương này giống như “liều thuốc phòng ngừa từ xa”, giúp ngăn chặn tham nhũng, lợi ích nhóm ngay từ khâu bố trí cán bộ và còn là “chính sách nhân tài thông minh” tạo môi trường cạnh tranh công bằng, giúp người có năng lực thật sự được trọng dụng.

Theo PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, chủ trương bố trí cán bộ không phải người địa phương không mới mà đã được các triều đại phong kiến áp dụng từ hàng thế kỷ trước, tiêu biểu là chính sách Hồi tỵ thời Lê Thánh Tông.

“Quan lại không được cai trị trên chính quê hương mình, không được lấy vợ, mua nhà đất tại địa phương quản lý, đó là cách bảo đảm liêm chính, khách quan trong quản trị”, ông Phúc dẫn chứng.

Theo nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, truyền thống ấy được Đảng ta kế thừa và phát triển, thể hiện nhất quán trong các nghị quyết của Trung ương về công tác cán bộ.

Cụ thể, chủ trương luân chuyển cán bộ của Đảng đã được xác định từ rất sớm. Trong giai đoạn Đổi mới, từ khóa VIII, Trung ương Đảng đã có nghị quyết về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước đề ra nhiệm vụ "luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý giữa các vùng, các ngành, các cấp".

Tiếp đó, Bộ Chính trị khóa IX cũng có nghị quyết 11 về luân chuyển cán bộ lãnh đạo và quản lý từ trung ương về địa phương, giữa các địa phương với nhau. Nghị quyết 26/2018 của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII cũng đề ra mục tiêu đến năm 2025 phải cơ bản bố trí bí thư cấp ủy cấp tỉnh không là người địa phương.

“Thực tế, nhiều cán bộ được điều động về địa phương khác đã mạnh dạn xử lý dứt điểm những tồn tại kéo dài. Họ có lợi thế lớn về sự khách quan và tinh thần đổi mới”, ông nói và khẳng định: “Không chỉ chống tham nhũng, chủ trương này còn mở đường cho đổi mới, khơi thông động lực phát triển bền vững hơn”.

Ông Phúc cũng cho biết, khi triển khai hợp nhất, sáp nhập các tỉnh, thành, tinh thần chung cũng được nhấn mạnh: “Tất cả đều là đất nước, quê hương, không bị nặng nề quê anh, quê tôi, cục bộ địa phương chi phối; sự đoàn kết, thống nhất trở thành xu thế chung”.

Người đứng đầu phải là “hạt nhân đoàn kết”

Dưới góc nhìn quản lý, TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng người địa phương thường bị chi phối bởi quan hệ thân tộc, kinh tế, trong khi người được điều động từ nơi khác về sẽ khách quan, dám nghĩ, dám làm hơn.

Tuy nhiên, ông Dĩnh nhấn mạnh: “Dù là người địa phương hay nơi khác, lãnh đạo phải là hạt nhân đoàn kết, nêu gương, công tâm và hết lòng vì dân. Nếu mang cả ‘ê-kíp riêng’ về thì vô tình lại tạo nên cục bộ mới, không thể chấp nhận được”.

Theo ông, việc bố trí Chủ tịch UBND, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra, Chánh Thanh tra không phải người địa phương sẽ giúp bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn, miễn là chọn đúng cán bộ có năng lực, phẩm chất và tinh thần vì dân và “rất phù hợp” trong giai đoạn hiện nay.

Trước một số ý kiến cho rằng, lãnh đạo từ nơi khác về địa phương, có thể gặp những khó khăn, như việc chưa am hiểu địa bàn, thậm chí bị “cô lập”, PGS. TS Nguyễn Trọng Phúc khẳng định: nếu người lãnh đạo, được giao trọng trách, có năng lực, chú tâm với công việc, hết sức vì quê hương, đất nước thì chỉ cần thời gian ngắn là có thể nắm bắt được các vấn đề của địa phương.

Một số chuyên gia cũng nhận định, khi cán bộ không phải người địa phương, họ có thể không nắm chắt sâu về lịch sử, văn hóa, đặc thù vùng miền bằng người bản địa. Nếu lại không gần dân, thiếu minh bạch trong công tác cán bộ thì nguy cơ bị “cô lập” là có thật.

Tuy nhiên, nếu người được chọn có đủ đức, tài và quyết tâm vì việc chung, họ sẽ biết cách huy động sức mạnh lòng dân, tạo đoàn kết nội bộ và khơi dậy niềm tin của cấp dưới. Ngược lại, sự đa nghi hay nóng vội dễ dẫn đến ứng xử lệch chuẩn, gây phản ứng ngầm trong tập thể.

Lãnh đạo muốn thành công phải không ngừng rèn luyện phẩm chất, năng lực, tư duy lãnh đạo, kỹ năng quản trị và cả kiến thức công nghệ số. Để chủ trương đạt hiệu quả, cần tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và hoàn thiện pháp luật, tránh những kẽ hở bị lợi dụng.

×