Bố trí cán bộ chủ chốt cấp tỉnh không là người địa phương: Chìa khóa vàng cho hiệu quả và minh bạch (Bài cuối)

Lời tòa soạn: Trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, một trong những chủ trương mang tính đột phá lịch sử được Đảng ta, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm, đặc biệt quan tâm và chỉ đạo quyết liệt là việc bố trí cán bộ chủ chốt cấp tỉnh không là người địa phương. Đây không chỉ là một bước đổi mới trong tư duy tổ chức, mà còn là biện pháp mang tầm chiến lược nhằm phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng cục bộ, khép kín, lợi ích nhóm và “sân sau” trong công tác cán bộ.

Bên cạnh chủ trương Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy không phải là người địa phương, lần đầu tiên trong lịch sử công tác tổ chức cán bộ của Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo thực hiện chủ trương các chức danh Chủ tịch UBND, Chủ nhiệm ủy ban kiểm tra, Chánh án tòa án nhân dân tỉnh trên cả nước không phải là người địa phương. Việc này thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng trong việc kiểm soát quyền lực, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực ngay từ gốc. Mỗi bước triển khai đều được thực hiện bài bản, thận trọng, có lộ trình, nhưng đồng thời linh hoạt, sáng tạo và đồng bộ giữa Trung ương và địa phương.

Để cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu rõ hơn về quan điểm, chủ trương của Đảng, Báo điện tử Dân Việt trân trọng giới thiệu loạt bài “Bố trí cán bộ chủ chốt cấp tỉnh không là người địa phương: Bước đi đột phá, đồng bộ, linh hoạt, sáng tạo”. Loạt 3 bài viết nhấn mạnh vào chủ đề “Bố trí cán bộ chủ chốt cấp tỉnh không là người địa phương”, đi sâu phân tích những khía cạnh lý luận, thực tiễn và tác động xã hội của chủ trương này. Trong đó, nêu bật ý nghĩa như “liều thuốc” hữu hiệu ngăn ngừa cục bộ, lợi ích nhóm; khẳng định mục tiêu cao nhất là bảo đảm mọi chủ trương, chính sách phải vì dân, đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết; nhìn nhận đây là bước đi đột phá, đồng bộ, linh hoạt, sáng tạo trong công tác tổ chức cán bộ của Đảng thời kỳ mới. Qua đó, có thể thấy đây là một quyết sách đúng đắn, kịp thời và có tầm nhìn xa, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp thật sự liêm chính, trung thực, vì nước, vì dân, để Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh; Nhà nước thật sự của dân, do dân và vì dân.

1. Bước đột phá trong công tác cán bộ

Lần đầu tiên trong lịch sử công tác tổ chức cán bộ của Đảng, 100% Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy trên cả nước không phải là người địa phương. Nếu trước đây chủ trương này mới được thí điểm ở một số nơi, thì nay Bộ Chính trị đã triển khai đồng bộ, quyết liệt, thể hiện bước cải cách mạnh mẽ về tư duy chính trị, tổ chức trong Đảng.

Đây không chỉ là điều chỉnh về nhân sự, mà là sự thay đổi căn bản về cách kiểm soát quyền lực, nhằm tăng cường liêm chính, minh bạch và trách nhiệm trong hệ thống chính trị. Kết quả ấy đến từ quá trình tổng kết thực tiễn lâu dài, đặc biệt từ những vụ việc tiêu cực, tham nhũng xuất phát từ tình trạng “người đứng đầu gắn bó quá lâu, quan hệ quá sâu” với địa phương.

Tổng Bí thư Tô Lâm tại cuộc tiếp xúc cử tri Hà Nội (30/9/2025) đã cho biết, chủ trương bố trí Bí thư cấp ủy không phải là người địa phương đã triển khai hơn một nhiệm kỳ và cho thấy kết quả tích cực nên sẽ tiếp tục thực hiện. Ông nhấn mạnh, vừa qua có xử lý kỷ luật cán bộ trong một số vụ việc, qua nghiên cứu thấy rằng, người đứng đầu đều là người địa phương. Vì thế, "cũng có những vấn đề phải rút ra". Sắp tới sẽ mở rộng sang các chức danh khác như Chủ tịch UBND, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra, Chánh Thanh tra…

Nhiều chuyên gia nhận định, chính sự “địa phương hóa” kéo dài trong công tác cán bộ đã có thể sẽ tạo nên “vùng trũng quyền lực”, nơi mà tính khách quan, minh bạch bị xói mòn, quan hệ “thân hữu”, “cánh hẩu”, “nâng đỡ không trong sáng” có cơ hội phát sinh.

Vì vậy, bố trí cán bộ chủ chốt không phải người địa phương không chỉ là giải pháp tổ chức, mà là bước đi cụ thể trong cuộc cải cách chính trị của Đảng thể hiện nguyên tắc “mọi quyền lực đều phải được kiểm soát bằng cơ chế, kỷ luật của Đảng”.

Nhà báo Lê Thọ Bình, một người làm báo 30 năm nhìn nhận, để hiện thực hóa mục tiêu này, Bộ Chính trị triển khai đồng thời ba hình thức bố trí nhân sự linh hoạt và bài bản.

Thứ nhất, hoán đổi giữa các địa phương, 11 cặp tỉnh, thành thực hiện “đổi chéo” Bí thư trong tháng 9 và đầu tháng 10/2025. Cách làm này giúp hai địa phương đều có lãnh đạo mới không “xuất thân tại chỗ”, đồng thời tạo dòng chảy nhân sự hai chiều, thúc đẩy học hỏi mô hình phát triển và đổi mới tư duy lãnh đạo.

Thứ hai, điều động cán bộ từ Trung ương về địa phương. Nhiều cán bộ cấp cao như các ông Trần Lưu Quang (TP.HCM), Lê Quang Tùng (Cần Thơ), Nguyễn Hồng Thái (Bắc Ninh), Thái Đại Ngọc (Gia Lai)… được tăng cường về địa bàn trọng điểm, đóng vai trò “cầu nối” giúp chủ trương đi vào cuộc sống, phản hồi thực tiễn ngược lại Trung ương. Đây là “nguồn nhân lực chiến lược” đã được rèn luyện ở cấp trung ương, am hiểu cơ chế chính sách, có khả năng kết nối trực tiếp giữa Trung ương và địa phương.

Thứ ba, luân chuyển liên hoàn trong cùng khu vực, như giữa TP Đà Nẵng, TP Huế, Quảng Trị, Đắk Lắk… vừa giữ được tính kế thừa, vừa tránh xáo trộn lớn, đồng thời tăng cường liên kết vùng, góp phần gắn kết phát triển liên tỉnh, liên khu vực.

Những phương thức triển khai đa dạng này cho thấy Đảng không áp dụng máy móc một mô hình luân chuyển cán bộ, mà dựa vào đặc thù từng vùng, từng địa phương, vừa bảo đảm ổn định, vừa thúc đẩy đổi mới, sáng tạo trong điều hành.

2. Kiểm soát quyền lực, phòng ngừa “lợi ích nhóm”

Chủ trương bố trí cán bộ chủ chốt không phải người địa phương là một "mắt xích" trong chuỗi quyết sách chiến lược về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực được Đảng kiên trì thực hiện nhiều năm qua.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải “tiếp tục được đẩy mạnh không ngừng, không nghỉ, không có vùng cấm”. Nhưng quan trọng hơn, là phải cảnh tỉnh, phòng ngừa để không thể, không dám, không muốn tham nhũng.

Muốn vậy, phải cắt đứt mối liên kết giữa quyền lực và lợi ích cục bộ. Cán bộ ở lâu một địa phương, nếu thiếu kiểm soát, dễ dẫn tới hình thành “quan hệ thân hữu - nhóm lợi ích” chi phối các lĩnh vực đất đai, đầu tư công, nhân sự, đấu thầu… Khi người lãnh đạo không bị ràng buộc bởi tình cảm, quan hệ thân quen, họ có điều kiện hành động công bằng, khách quan hơn, hướng tới lợi ích chung.

Thực tế cho thấy, ở nhiều vụ việc sai phạm lớn về đất đai, tài nguyên, công tác cán bộ - “người đứng đầu là người địa phương” là điểm chung đáng lưu ý. Vì thế, việc điều động cán bộ ngoài địa phương là “vòng khóa lợi ích”, bảo đảm liêm chính trong bộ máy.

Chủ trương này cũng gắn liền với quá trình cải cách tổ chức bộ máy hành chính, tinh giản biên chế, sắp xếp đơn vị hành chính (từ 10.000 xã còn hơn 3.300 xã), hướng đến mô hình chính quyền hai cấp tinh gọn, hiệu quả. Trong bối cảnh đó, cán bộ “ngoại tỉnh” sẽ là nhân tố đổi mới tư duy, tạo sức bật cho mô hình chính quyền phục vụ, hiện đại.

Để chủ trương được triển khai thống nhất, Bộ Chính trị đã chỉ đạo Ban Tổ chức Trung ương và Ủy ban Kiểm tra Trung ương ban hành hàng loạt văn bản quy phạm: từ Chỉ thị 45-CT/TW ngày 14/4/2025 về Đại hội Đảng bộ các cấp, đến Quy định 296-QĐ/TW ngày 30/5/2025 về tổ chức Ủy ban Kiểm tra và Công văn 6274-CV/UBKTTW ngày 12/6/2025 về bố trí Chủ nhiệm UBKT không là người địa phương.

Đặc biệt, Quy định 65-QĐ/TW năm 2022 đã làm rõ khái niệm “người địa phương”, một tiêu chí tưởng đơn giản nhưng có tính pháp lý, ý nghĩa tổ chức sâu sắc, tránh tình trạng “lách luật” trong nhân sự. Theo đó, “người địa phương là người có quê quán ở địa phương đó (trừ trường hợp 3 thế hệ sinh sống ở nơi khác), hoặc người có quê quán nơi khác nhưng 3 thế hệ sinh sống tại địa phương đó”.

Đồng thời, Bộ Chính trị, Ban Bí thư còn vừa ban hành Kết luận 201 ngày 31/10/2025, yêu cầu hoàn thành trước ngày 15/12/2025 việc bố trí 100% Chủ tịch UBND, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra, Chánh Thanh tra tỉnh không là người địa phương.

Thủ tướng Phạm Minh Chính mới đây cũng chỉ đạo ngành Thanh tra xây dựng mô hình thanh tra hai cấp “tinh, gọn, mạnh”, bố trí Chánh Thanh tra tỉnh không là người địa phương. Đây là một bước đi mạnh mẽ nhằm ngăn chặn nguy cơ “vừa đá bóng, vừa thổi còi” trong hoạt động giám sát, thanh tra.

Có thể khẳng định: Đảng đã chuẩn bị đầy đủ cơ sở lý luận, pháp lý và tổ chức cho bước đi này. Đây không phải biện pháp hành chính đơn lẻ, mà là cấu phần trong chiến lược kiểm soát quyền lực, xây dựng đội ngũ cán bộ liêm chính, chuyên nghiệp, công tâm.

3. Phép thử bản lĩnh của đội ngũ cán bộ “ngoại tỉnh”

Chủ trương đúng đắn, nhưng thành công hay không phụ thuộc lớn vào bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần phụng sự của đội ngũ cán bộ được điều động.

Lãnh đạo không phải người địa phương sẽ phải đối diện thách thức: nắm bắt đặc thù vùng miền, vượt qua tâm lý so sánh, thử thách ban đầu. Song, nếu vượt qua giai đoạn “hòa nhập”, họ lại có lợi thế tư duy khách quan, ít ràng buộc lợi ích, dễ tạo đột phá trong cách làm. Đây cũng là phép thử bản lĩnh chính trị và năng lực lãnh đạo thực chất.

Chủ trương này không chỉ nhằm phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực, mà còn hướng đến mô hình lãnh đạo mở, liên thông, học hỏi lẫn nhau giữa các địa phương – một bước tiến trong quá trình hiện đại hóa thể chế chính trị Việt Nam. Khi cán bộ được bố trí linh hoạt, luân chuyển thường xuyên, quyền lực được kiểm soát, trách nhiệm gắn liền với kết quả công việc.

Đảng ta đang chuyển từ “quản lý cán bộ theo địa giới” sang “quản lý cán bộ theo năng lực và hiệu quả”. Khi một cán bộ có thể đảm nhận vị trí lãnh đạo ở bất kỳ đâu, năng lực và đạo đức trở thành “thước đo duy nhất của niềm tin chính trị”.

4. Từ triết lý hồi tỵ của cha ông đến giá trị kế thừa hôm nay

Trong lịch sử dân tộc, cha ông ta đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc “tránh địa phương chủ nghĩa” trong bổ nhiệm quan lại. Chính sách “hồi tỵ” dưới thời vua Lê Thánh Tông và sau đó là vua Minh Mệnh, Thiệu Trị là những minh chứng sinh động.

Từ thế kỷ XV, vua Lê Thánh Tông đã quy định quan không được cai trị quê mình; không được cưới vợ, mua đất tại nơi trị nhậm; không ở quá lâu một địa phương. Đến thời nhà Nguyễn dưới thời vua Minh Mạng và Thiệu Trị, luật hồi tỵ được mở rộng, nghiêm ngặt hơn: quan lại không được làm việc ở nơi trú quán, quê vợ, quê mẹ; người có quan hệ thân thích, thầy trò, bạn bè không được làm việc cùng cơ quan; quan đầu tỉnh bị cấm tậu đất, lấy vợ trong địa hạt cai quản; các quan thanh tra, xét xử thấy trong vụ án, vụ điều tra có người thân quen của mình (bà con nội, ngoại, bạn thân…) đều phải khai báo và hồi tỵ ngay.

Từ góc nhìn lý luận, chủ nghĩa Mác - Lênin cũng đã chỉ rõ, trong tổ chức của Đảng kiểu mới, vấn đề cán bộ luôn là khâu then chốt quyết định thành bại của cách mạng. Mác và Ăngghen nhấn mạnh muốn xây dựng một nhà nước của nhân dân, cần có đội ngũ cán bộ trung thành với lợi ích chung, không bị ràng buộc bởi lợi ích địa phương hay giai cấp cũ.

Tư tưởng ấy được Chủ tịch Hồ Chí Minh kế thừa, phát triển thành quan điểm hiện đại về “chống chủ nghĩa địa phương, bè phái, cục bộ”. Trong Sửa đổi lối làm việc (1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định, căn bệnh “kéo bè kéo cánh” rất nguy hiểm, rất tai hại cho Đảng, vì “nó làm hại đến sự thống nhất. Nó làm Đảng bớt mất nhân tài và không thực hành được đầy đủ chính sách của mình. Nó làm mất sự thân ái, đoàn kết giữa đồng chí. Nó gây ra những mối nghi ngờ”.

Như vậy, chủ trương bố trí cán bộ không phải người địa phương hôm nay chính là sự vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh và kinh nghiệm lịch sử cha ông, phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, kiểm soát quyền lực từ gốc.

5. Chăm lo đời sống nhân dân trong từng chính sách phát triển

Cách đây gần 80 năm, trong “Thư gửi các đồng chí Bắc Bộ” (1947), Bác Hồ đã thẳng thắn phê bình căn bệnh “một người làm quan, cả họ được nhờ”. Lời cảnh tỉnh ấy đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Và chính quyết sách bố trí cán bộ chủ chốt không là người địa phương hôm nay là câu trả lời mạnh mẽ của Đảng trước đòi hỏi lịch sử, là bước đi thể hiện bản lĩnh tự chỉnh đốn và đổi mới không ngừng.

Đây không chỉ là biện pháp phòng ngừa tham nhũng, mà là cuộc đổi mới căn bản công tác cán bộ, hướng đến một hệ thống mở, trong đó cán bộ được rèn luyện qua nhiều môi trường, gắn bó với nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân.

Khi lợi ích của nhân dân được đặt ở trung tâm, khi đội ngũ cán bộ thực sự khách quan, công tâm, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm đó cũng là khi Đảng tiếp tục khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng vào công tác cán bộ. Người nhiều lần nhấn mạnh rằng, cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Quyền lực có được sử dụng đúng hay không phụ thuộc rất lớn vào cán bộ, để có cán bộ tốt, trước hết phải thực hiện tốt công tác cán bộ. Người từng căn dặn: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”.

Chính sự mạnh mẽ, quyết liệt trong đổi mới công tác cán bộ hôm nay sẽ là nền tảng để Đảng ta tiếp tục lãnh đạo đất nước phát triển bền vững, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Và trong tiến trình hướng tới Đại hội XIV của Đảng, việc hiện thực hóa chủ trương bố trí cán bộ chủ chốt không phải người địa phương sẽ góp phần tạo dựng đội ngũ “đủ tâm, đủ tầm, đủ đức, đủ tài”, xứng đáng với niềm tin của Đảng, của nhân dân và của thời đại.

Việc này thể hiện rõ quan điểm được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng: quan điểm của Đảng, Nhà nước là lấy người dân là trung tâm, chủ thể phát triển. Nhân dân phải được thụ hưởng thành quả phát triển mang lại, không phải chờ đến khi đất nước giàu mạnh mới chăm lo đến nhân dân, mà phải chăm lo đời sống nhân dân trong từng chính sách phát triển. Đây cũng là sự ưu việt và bản chất chế độ chúng ta. Đảng ta không có mục tiêu nào khác là nâng cao đời sống nhân dân. Chủ nghĩa xã hội cũng không có mục tiêu nào khác là thỏa mãn những nhu cầu ngày càng cao của Nhân dân.

×