Bụi mịn được đo thế nào, các trạm quan trắc chất lượng không khí tại các địa phương do ai kiểm tra, giám sát?

Chỉ số chất lượng không khí AQI gồm gì? Bụi mịn và chỉ số AQI được đo lường thế nào?

Theo Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc (Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong 48 giờ qua (từ 7 giờ ngày 16/12 đến 6 giờ ngày 18/12), chỉ số chất lượng không khí AQI của Hà Nội tại trạm 556 Nguyễn Văn Cừ đạt trung bình 151, tương ứng mức xấu. Ở ngưỡng này, người bình thường có thể bắt đầu chịu tác động đến sức khỏe, trong khi nhóm nhạy cảm đối mặt với nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng hơn.

Không chỉ trong hôm nay, liên tiếp nhiều ngày qua, các trạm quan trắc môi trường tại Hà Nội đã ghi nhận chỉ số AQI ở mức xấu, thậm chí ở mức rất kém. Các bản tin cập nhật về chỉ số AQI liên tục được nhận được sự quan tâm, cùng với đó là các biện pháp cấp bách ứng phó, khuyến cáo về sức khỏe tùy theo tình hình...

Thông tin về chỉ số chất lượng không khí AQI đang rất được quan tâm. Vậy chỉ số này đang được đo lường thế nào, đặc biệt trong các trạm quan trắc thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường?

Theo QCVN 05:2023/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí, việc phân loại chất lượng không khí được thực hiện dựa trên các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia quy định tại Mục 2 QCVN 05:2023/BTNMT.

Theo đó, chất lượng không khí được đánh giá qua 7 thông số cơ bản: SO2 (lưu huỳnh (sulfur) dioxide), CO (carbon monoxide), NO2 (nitơ (nitrogen) dioxide), O3 (ozone), TSP (tổng bụi lơ lửng), bụi PM10, bụi PM2,5 và các thông số độc hại trong không khí.

Phương pháp quan trắc để xác định giá trị nồng độ thông số cơ bản, thông số độc hại trong không khí xung quanh được thực hiện theo quy định tại mục 3 QCVN 05:2023/BTNMT. Quy chuẩn cũng nêu chấp nhận kết quả quan trắc từ thiết bị quan trắc tự động, liên tục chất lượng không khí đáp ứng các yêu cầu về đặc tính kỹ thuật theo quy định của pháp luật.

Cũng theo QCVN 05:2023/BTNMT, việc quan trắc định kỳ hoặc tự động, liên tục chất lượng không khí và sử dụng kết quả quan trắc để trực tiếp cung cấp, công bố thông tin về chất lượng môi trường cho cộng đồng phải được thực hiện bởi tổ chức đáp ứng các yêu cầu, điều kiện về năng lực quan trắc môi trường theo quy định của pháp luật.

Việc quan trắc chất lượng không khí định kỳ cần căn cứ vào mục tiêu quan trắc để lựa chọn các thông số quan trắc phù hợp. Cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện Quy chuẩn này.

Ngày 30/6/2021, Bộ Tài nguyên - Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành Thông tư số 10/2021/TT-BTNMT về kỹ thuật quan trắc môi trường và quản lý dữ liệu quan trắc, có hiệu lực từ 16/8/2021. Thông tư quy định về quan trắc môi trường này thay thế một số nội dung trong Thông tư 43/2015/TT-BTNMT và Thông tư 24/2017/TT-BTNMT, cập nhật nhiều điểm mới quan trọng về yêu cầu kỹ thuật, quản lý dữ liệu và vận hành hệ thống quan trắc tự động.

Trong đó, thông tư đã cập nhật nhiều nội dung về hệ thống quan trắc khí thải tự động. Thông tư có quy định mới về bảo mật dữ liệu, theo đó, các cổng kết nối không sử dụng phải niêm phong; tài khoản quản trị cấp cao được cấp cho Sở Tài nguyên và Môi trường (nay là Sở Nông Nghiệp và Môi trường); đảm bảo toàn vẹn dữ liệu, không tự ý chỉnh sửa hoặc xóa.

Các trạm quan trắc chất lượng không khí đang được các địa phương kiểm tra, giám sát như thế nào?

Việt Nam đã có quy hoạch mạng lưới quan trắc không khí với 37 trạm cố định và tự động cấp trung ương.

Còn tại các địa phương, có khoảng hơn 90 trạm cung cấp các chỉ số để đưa lên ứng dụng AQI để người dân có thể tham khảo được về chất lượng môi trường, không khí. Bên cạnh đó, những hệ thống này còn mang tính chất dự báo về chất lượng không khí.

Hiện nay, nhiều tỉnh, thành đã ban hành quy chế quản lý, vận hành các trạm quan trắc môi trường tự động, liên tục tại địa phương. Như tỉnh Bắc Ninh vừa qua đã ban hành Quyết định số 48/2025/QĐ-UBND ban hành quy chế quản lý, vận hành hệ thống quan trắc môi trường tự động, liên tục trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.

Quy chế nêu rõ 4 nguyên tắc trong quản lý, vận hành hệ thống quan trắc môi trường tự động, liên tục: tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, đo lường và hướng dẫn của nhà sản xuất, bảo đảm hệ thống hoạt động thường xuyên, liên tục, không gián đoạn dữ liệu; bảo đảm tính bảo mật, toàn vẹn và sẵn sàng của thông tin, dữ liệu an toàn thông tin, dữ liệu; việc kết nối, khai thác dữ liệu với đơn vị bên ngoài không được gây ảnh hưởng đến an ninh, an toàn hệ thống; phải có biện pháp phòng chống xâm nhập trái phép.

Quy chế cũng quy định các nội dung và hình thức kiểm tra giám sát. Theo điều 5 của Quy chế này, nội dung kiểm tra, giám sát bao gồm: tình hình vận hành các trạm quan trắc cơ sở; điều kiện kỹ thuật, môi trường vận hành thiết bị; việc khai thác, sử dụng thông tin, dữ liệu quan trắc; công tác lưu trữ dữ liệu, hồ sơ; công tác bảo trì, kiểm định, hiệu chuẩn; việc thực hiện chế độ báo cáo; việc tuân thủ Quy chế này và các quy định pháp luật liên quan.

Công tác kiểm tra giám sát có thể thực hiện định kỳ hằng năm hoặc đột xuất theo kế hoạch của cơ quan có thẩm quyền. Kết quả kiểm tra, giám sát phải được lập biên bản, lưu trữ và báo cáo với cơ quan có thẩm quyền. Trường hợp phát hiện vi phạm, cơ quan chủ trì kiểm tra phối hợp với cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.

Về trách nhiệm cụ thể, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh là cơ quan đầu mối, chịu trách nhiệm quản lý, vận hành hoặc lựa chọn đơn vị vận hành hệ thống trạm trung tâm và các trạm quan trắc cơ sở do ngân sách nhà nước đầu tư; quản trị dữ liệu, bảo đảm an toàn thông tin, kết nối và truyền dữ liệu về Bộ Nông nghiệp và Môi trường; phối hợp cung cấp, công khai thông tin; chủ trì kiểm tra, giám sát hệ thống; tổ chức lấy mẫu đối chứng, xử lý các trường hợp có kết quả quan trắc vượt quy chuẩn; giám sát công tác bảo trì, hiệu chuẩn, nâng cấp thiết bị; báo cáo định kỳ hoặc đột xuất; đôn đốc, kiểm tra việc lắp đặt, truyền dữ liệu của các chủ nguồn thải; đồng thời tổ chức đào tạo, hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật cho các đơn vị vận hành...

Sở Khoa học và Công nghệ chịu trách nhiệm duy trì hoạt động máy chủ, đường truyền kết nối tại Trung tâm tích hợp dữ liệu tỉnh; bảo đảm an toàn thông tin; phối hợp kết nối dữ liệu.

Sở Tài chính tham mưu UBND tỉnh Bắc Ninh bố trí kinh phí cho đầu tư, quản lý, vận hành hệ thống trạm quan trắc môi trường tự động, liên tục.

Ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh đôn đốc, giám sát các chủ nguồn thải trong khu công nghiệp lắp đặt, vận hành, xử lý sự cố hệ thống quan trắc.

Công an tỉnh chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan trong công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm về môi trường liên quan đến hệ thống quan trắc.

Các UBND xã, phường chịu trách nhiệm quản lý, vận hành trạm cơ sở được giao (nếu có); phối hợp quản lý, kiểm tra, giám sát quá trình vận hành các Trạm quan trắc cơ sở thuộc địa bàn quản lý.

×