Chiến lược '3 nhà' sẽ giúp công nghệ sinh học Việt Nam cạnh tranh với khu vực

Công nghệ sinh học đã được khẳng định là “hạ tầng tri thức” chiến lược, đóng vai trò then chốt trong việc mở ra không gian tăng trưởng mới và thực hiện mục tiêu phát triển bền vững đất nước theo tinh thần Nghị quyết số 36-NQ/TW và Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Nhu cầu này càng trở nên cấp thiết khi thị trường công nghệ sinh học toàn cầu đang bùng nổ, dự kiến đạt mức 1.800 tỷ USD vào năm 2025 và tăng trưởng gấp đôi trong vòng 5 năm tiếp theo, nhờ sự bứt phá của trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ chỉnh sửa gene.

Thị trường công nghệ sinh học Việt Nam chưa tới 0,1% toàn cầu

Thông tin tại Hội thảo khoa học quốc gia “Chiến lược phát triển công nghệ sinh học giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến năm 2045” tại TP.HCM, do Đại học Quốc gia TP.HCM phối hợp cùng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ và CT Group tổ chức ngày 29/11 cho biết, thị trường công nghệ sinh học Việt Nam mới khoảng 1,5 tỷ USD, chiếm chưa đến 0,1% toàn cầu. Trong khi đó, chỉ riêng khu vực châu Á, thị trường Trung Quốc gấp Việt Nam 100 lần, Nhật Bản khoảng 55 lần, Hàn Quốc là 28 lần và Ấn Độ khoảng 25 lần.

GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM bày tỏ trăn trở sâu sắc và nhấn mạnh nguy cơ Việt Nam sẽ lỡ nhịp với sự tăng trưởng thần tốc của lĩnh vực này nếu không có những giải pháp đột phá.

Trong khi đó, PGS.TS Phí Quyết Tiến, Viện trưởng Viện Sinh học, Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam, đã đề xuất định hướng rõ ràng về công nghệ lõi.

Theo đó, các viện nghiên cứu cần tập trung vào những công nghệ mà Việt Nam có thế mạnh và xu hướng toàn cầu như CRISPR/Cas9 (công nghệ chỉnh sửa gen cho phép các nhà khoa học thay đổi DNA một cách chính xác, nhanh chóng và hiệu quả), Omics (ngành nghiên cứu quy mô lớn về các phân tử sinh học), sinh học tổng hợp, và vật liệu nano – sinh học,…

Đặc biệt, ứng dụng công nghệ sinh học phải gắn liền với nhu cầu thực tiễn của đất nước, tập trung nghiên cứu phát triển các giống cây trồng, vật nuôi chịu hạn, chống mặn, thích ứng với biến đổi khí hậu, và xây dựng hệ thống công nghệ phục vụ nông nghiệp thông minh bằng cách tích hợp AI (trí tuệ nhân tạo), cảm biến và dữ liệu lớn.

Liên minh chiến lược “3 nhà” sẽ thúc đẩy công nghệ sinh học Việt Nam

Các chuyên gia tại hội thảo khoa học này cùng chia sẻ nhận định rằng, giải pháp cần thiết hiện nay là tiếp tục đẩy mạnh mô hình “Hợp tác 3 nhà” (Nhà nước - Nhà khoa học - Doanh nghiệp) theo chuỗi giá trị hoàn chỉnh, từ nghiên cứu đến thương mại hóa.

Trong đó, vai trò của “Nhà khoa học”, gồm các trường đại học, các viện nghiên cứu chính là đầu tàu dẫn dắt nghiên cứu.

Ông Huỳnh Thành Đạt, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, kỳ vọng Đại học Quốc gia TP.HCM tiếp tục phát huy vai trò trung tâm nghiên cứu liên ngành, dẫn dắt hợp tác “3 nhà” và phối hợp triển khai các chương trình khoa học – công nghệ có sản phẩm cụ thể, thị trường rõ ràng và tiêu chuẩn quốc tế.

Về phía Viện Sinh học (thuộc Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam), đơn vị này đặt mục tiêu tăng cường gắn kết giữa Viện và các doanh nghiệp thông qua việc xây dựng cơ chế đặt hàng và hợp tác nghiên cứu dựa trên nhu cầu thực tiễn, phát triển các trung tâm ươm tạo công nghệ và hỗ trợ startup.

Về vai trò của doanh nghiệp, ông Trần Kim Chung, Chủ tịch HĐQT của CT Group nhấn mạnh doanh nghiệp phải là nhà đầu tư chiến lược đồng hành ngay từ khâu nghiên cứu và phát triển (R&D), thúc đẩy việc hình thành các doanh nghiệp conkhởi nguồn từ nghiên cứu (doanh nghiệp spin-off) và chung tay vào quá trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Và vai trò của nhà nước chính là kiến tạo chính sách. PGS.TS Vũ Hải Quân, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ, cho biết bộ cam kết chủ động tháo gỡ vướng mắc về thể chế; đồng thời mong các tổ chức, doanh nghiệp chủ động nghiên cứu quy định pháp luật để cùng tìm giải pháp phù hợp.

Ông đề nghị các nhà khoa học và doanh nghiệp sớm đưa các đề xuất vào ứng dụng thực tiễn, bởi công nghệ sinh học chỉ phát huy hiệu quả khi gắn với nhu cầu của xã hội và nền kinh tế.

Ngoài ra, PGS.TS Phí Quyết Tiến, Viện trưởng Viện Sinh học, cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải mở rộng hợp tác quốc tế, tham gia vào các mạng lưới nghiên cứu, chia sẻ dữ liệu sinh học và tiếp nhận công nghệ mới, đặc biệt với các đối tác quan trọng từ Pháp, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hà Lan, và Mỹ.

×