Chờ đợi gì ở hội nghị thượng đỉnh ASEAN - Hoa Kỳ?

Vị trí của ASEAN trong cách tiếp cận của chính quyền Mỹ với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Nhà Trắng được công bố vào tháng 2/2022, trong đó tuyên bố rằng Hoa Kỳ tìm cách "thúc đẩy một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở, kết nối hơn, thịnh vượng, an toàn và linh hoạt hơn". 

Chiến lược gọi việc "ASEAN được trao quyền" là một thành phần quan trọng để thành công cùng với các liên minh hiện đại hóa như Bộ tứ (gồm Hoa Kỳ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản), với cam kết và nguồn lực mới của Hoa Kỳ, và các phương tiện khác. 

Trong khi cạnh tranh với Trung Quốc là trọng tâm trong chiến lược của Hoa Kỳ trong khu vực, sự ủng hộ cho một ASEAN gắn kết và kiên cường là một trong những phương tiện quan trọng để thúc đẩy một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở.

Tuy nhiên, một ASEAN được trao quyền sẽ không dễ dàng đạt được. ASEAN là một nhóm 10 quốc gia vô cùng đa dạng, hoạt động theo sự đồng thuận, có nghĩa là việc ra quyết định không phải luôn nhanh chóng. Với thành viên Myanmar đang gặp khủng hoảng, một ASEAN được trao quyền dường như khó xảy ra hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, cho dù có những khác biệt, kể cả liên quan đến Myanmar, các thành viên vẫn luôn nhất trí với nhau rằng chỉ ASEAN mới có thể là khối xây dựng trung tâm cho chủ nghĩa khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Hoa Kỳ và các đồng minh - và Trung Quốc ở một mức độ nào đó - đã tham gia vào tầm nhìn này và nhận ra rằng việc các cường quốc dẫn dắt cấu trúc khu vực của Ấn Độ - Thái Bình Dương là không thể chấp nhận được. Do đó, Hoa Kỳ rất muốn đầu tư vào mối quan hệ của mình với ASEAN và làm những gì có thể để hỗ trợ vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề khu vực.

Tuy nhiên, Hoa Kỳ cũng đã làm rõ rằng, hợp tác song phương - và cả hợp tác ba, bốn bên - với các đồng minh và đối tác quan trọng là nền tảng cho sự can dự và sức mạnh của Hoa Kỳ trong khu vực. Đặc biệt, sự nhấn mạnh của chính quyền Biden đối với Bộ tứ, đã đặt ra câu hỏi về tiền đề liệu ASEAN có tiếp tục ở vị trí đầu tàu của chủ nghĩa khu vực hay không, và ý nghĩa thực sự khi  Hoa Kỳ nói rằng họ ủng hộ  vai trò trung tâm của ASEAN là gì. Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thừa nhận sự nhạy cảm này, và lưu ý rằng Hoa Kỳ "sẽ tìm kiếm các cơ hội để Bộ tứ làm việc với ASEAN". 

Trong năm đầu tiên của chính quyền Biden, việc tham gia với các nước Đông Nam Á và ASEAN nói chung gặp khó khăn bất thường do các hạn chế đi lại liên quan đến Covid-19 và vấn đề Myanmar. Hội nghị cấp cao đặc biệt này nhằm giúp bù đắp thời gian đã mất và thể hiện rõ ràng sự quan tâm và cam kết của Hoa Kỳ đối với việc làm sâu sắc hơn mối quan hệ với ASEAN và các thành viên cấu thành.

Các nước ASEAN đang tìm kiếm điều gì từ Washington? 

Các nước ASEAN hết sức thận trọng  trước thực tế rằng quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có ý nghĩa quan trọng đối với chính họ. Bất chấp sự đa dạng của họ, các nước ASEAN đều muốn có một Hoa Kỳ hiện diện và gắn bó ở Đông Nam Á.  

Họ cũng tìm cách để Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và các cường quốc bên ngoài khác tham gia càng nhiều càng tốt để tạo ra sự cân bằng quyền lực trong khu vực, hay như cựu Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Marty Natalegawa đã gọi một cách tích cực hơn, đó là một trạng thái cân bằng động. Điều họ không muốn là buộc phải lựa chọn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Các nước Đông Nam Á cũng tìm kiếm sự hỗ trợ của Washington đối với các thể chế đa phương dựa trên ASEAN, chẳng hạn như Hội nghị cấp cao Đông Á và Diễn đàn khu vực ASEAN, mà khối này tìm cách trở thành trung tâm của cấu trúc khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Ngoài hiện tại, ASEAN muốn Hoa Kỳ trở thành một đối tác kinh tế mạnh mẽ hơn và nhiều thành viên đang háo hức dự đoán các chi tiết của Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương mà chính quyền Biden đề xuất.

ASEAN cũng đang tìm cách hợp tác trong các thách thức xuyên quốc gia, từ biến đổi khí hậu, chuẩn bị cho đại dịch đến tội phạm xuyên quốc gia.

Sự ủng hộ của Hoa Kỳ đối với chủ nghĩa đa phương dựa trên ASEAN đã trao quyền cho khối và củng cố khả năng chống chịu của khối.

Bên cạnh đó, các vấn đề quốc tế nóng như chiến sự Nga - Ukraine hay vấn đề Myanmar cũng được đề cập tại Hội nghị. 

×