Chuyên gia Việt Nam đầu tiên sang Cuba trồng lúa: Vỡ òa hạnh phúc khi Cuba chính thức công nhận 5 giống lúa

Ông Nguyễn Xuân Dũng – Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển giao Công nghệ & Khuyến nông (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam - VAAS), Phó Giám đốc Dự án hợp tác Việt Nam – Cuba phát triển sản xuất lúa gạo tại Cuba, chia sẻ với phóng viên Dân Việt.

Vụ lúa đầu tiên ở Cuba

Vào năm 2002, khi ông Nguyễn Xuân Dũng đang công tác ở Bộ môn Nghiên cứu chọn tạo giống lúa của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam (nay là Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam - VASS) thì Viện được tiếp cận thực hiện một số chương trình hợp tác sản xuất lúa gạo với Iraq và Cuba, do Chính phủ và Bộ giao.

Lúc đó, Việt Nam tuy kinh tế còn nhiều khó khăn, song đã trở thành một trong những quốc gia sản xuất và xuất khẩu lúa gạo nhiều nhất thế giới. Ông Dũng (sinh năm 1975) với khí thế hừng hực của tuổi trẻ, đã xung phong tham gia dự án với Cuba.

Mục tiêu của dự án là góp phần giúp Cuba tự chủ lương thực và nâng cao hiệu quả canh tác lúa, cũng như tăng cường hợp tác nông nghiệp giữa hai nước.

“Lương của tôi ở Viện khi đó đang là 200.000 đồng/tháng, lương chuyên gia đi Iraq là 2.000 USD/tháng, còn đi Cuba chỉ 400 USD/tháng, song tôi nghĩ mình chưa vợ con, thanh niên trẻ khỏe, đặc biệt là có cảm tình với đất nước Cuba anh em nên đã xung phong xin tham gia xây dựng và đi thực hiện dự án từ những bước đầu tiên”, ông Dũng vui vẻ nói.

Năm 2003, ông Dũng cùng ba kỹ sư khác đặt chân đến Cuba để triển khai pha 1 của dự án. Sau gần 30 tiếng bay, họ đến Cuba với tâm trạng vừa hồi hộp, vừa háo hức. Thời gian đầu, đoàn gặp không ít khó khăn do khác biệt múi giờ, khí hậu khắc nghiệt, thiếu thốn nguyên vật liệu. Nhưng tình cảm nồng hậu của người dân Cuba, coi người Việt Nam như anh em, đã giúp các chuyên gia nhanh chóng hòa nhập và bắt tay vào việc.

“Chúng tôi được sắp xếp ở tại nhà khách của một nông trường, thuộc tỉnh Sancti Spiritus - miền Trung của Cuba. Thời gian đầu, chúng tôi khá vất vả để thích nghi do chưa quen với múi giờ, khí hậu, đồ ăn ở nước bạn. Tuy nhiên người dân Cuba rất gần gũi, thân thiện. Họ thấy người Việt Nam thì đều coi như người gia đình nên chúng tôi làm việc khá thuận lợi. Cùng với các bạn đồng nghiệp phía Cuba, chúng tôi đã nhanh chóng làm việc với các hộ nông dân, khảo sát để xây dựng mô hình, hướng dẫn chuyển giao kỹ thuật trồng lúa nước của Việt Nam”, ông Dũng kể.

Thời tiết ở Sancti Spiritus chỉ có 2 mùa mưa và mùa khô, khá giống với thời tiết ở miền Trung Việt Nam. Ông Dũng cho biết, đất nông nghiệp tại Cuba tươi tốt, với những thửa ruộng rộng lớn, tuy nhiên điểm yếu của nông dân Cuba là thiếu kỹ thuật và nguyên vật liệu.

Bà con thường xuyên bị thiếu hạt lúa giống, phân bón, xăng dầu để chạy máy móc, hoặc bị mất điện thường xuyên, cộng với hạn chế về kỹ thuật nên khi gieo cấy, cây lúa không đảm bảo điều kiện để sinh trưởng phát triển tốt, trỗ bông và kết hạt kém, năng suất không cao.

“Tôi vẫn nhớ tên 3 hộ nông dân đầu tiên được chúng tôi tư vấn, hướng dẫn chuyển giao kỹ thuật trồng lúa của Việt Nam, đó là Aldo, Ronaldo, Acghen. Trước đây, nông dân Cuba có thói quen gieo hạt khô trực tiếp xuống ruộng. Cách làm này vừa tốn nhiều lúa giống, vừa khiến tỉ lệ nảy mầm thấp, cây lúa sinh trưởng yếu, và lại tạo điều kiện cho cỏ dại phát triển mạnh.

Khi các chuyên gia Việt Nam sang, bà con được hướng dẫn cày bừa đất kỹ lưỡng, giữ mực nước thích hợp, lựa chọn hạt giống tốt rồi ngâm ủ đến khi hạt nứt nanh, nảy mầm mới đem gieo", ông Dũng kể.

Và chỉ sau một vụ, sự khác biệt đã hiện rõ trên cánh đồng nước bạn: Cây lúa lên đều, ruộng xanh mướt, bông chắc hạt, năng suất tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba so với trước.

"Từ chỗ còn hoài nghi, nông dân Cuba dần bừng lên niềm tin và phấn khởi, coi kỹ thuật từ Việt Nam như một lối đi mới giúp họ thay đổi cuộc sống”, ông Dũng xúc động kể với PV Dân Việt.

Một điều đến giờ ông Nguyễn Xuân Dũng vẫn nhớ mãi là ở Cuba, phụ nữ rất hiếm khi ra đồng. Họ chủ yếu lo việc giặt giũ, nấu nướng, chăm sóc con cái trong gia đình, còn công việc nặng nhọc ngoài ruộng được mặc định dành cho đàn ông.

Điều này tạo nên sự khác biệt rõ nét với Việt Nam, nơi hình ảnh người phụ nữ nhanh thoăn thoắt nhổ mạ, cấy lúa đã trở nên quen thuộc.

5 giống lúa của Việt Nam được Cuba công nhận

Sau pha 1, từ pha 2 đến pha 5 của Dự án hợp tác Việt Nam – Cuba phát triển sản xuất lúa gạo tại Cuba tiếp tục được triển khai ở nhiều điểm mô hình khác trên khắp đất nước bạn. Các chuyên gia của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam tiếp tục đưa rất nhiều giống lúa ưu việt của Việt Nam sang để phục vụ sản xuất lúa của Cuba.

Nhưng phải đến pha 5 (từ năm 2019 đến nay), các giống lúa của Việt Nam mới được gieo trồng trong các hộ nông dân, người sản xuất và nông trường, ngoài ra còn có các công ty nhà nước của Cuba. Hầu hết các mô hình này đều cho năng suất cao vượt trội, đạt trung bình 6,5 tấn/ha/vụ, cá biệt có hộ sản xuất làm tốt năng suất lên tới trên 9 tấn/ha/vụ.

"Các giống lúa của Cuba có thời gian sinh trưởng dài ngày, trung bình 135-150 ngày, còn Việt Nam có nhiều giống tốt thời gian sinh trưởng chỉ 100-110 ngày. Trong các giai đoạn hợp tác, từ pha 1 đến hết pha 4 dự án, hàng trăm giống lúa tốt và chất lượng của Việt Nam đã được tuyển chọn và chuyển giao sang Cuba.

Tuy nhiên, do khâu kiểm dịch và thủ tục đưa giống vào gieo trồng ở Cuba rất khắt khe nên trong những giai đoạn này, các giống lúa của Việt Nam mang sang chỉ tiến hành trồng thử nghiệm, đánh giá kiểm dịch và dừng lại ở trên đảo Thanh Niên của Cuba”, ông Dũng nói.

Phải đến pha 5, những giống lúa của Việt Nam mang sang sau khi được kiểm dịch và trồng khảo nghiệm, được đánh giá sinh trưởng phát triển tốt và cho năng suất cao mới chính thức được phía Cuba công nhận đưa vào sản xuất đại trà.

Ông Dũng hào hứng kể: “Ngày 8/7 vừa qua, tôi đang đi đánh giá điểm thực hiện dự án ở tỉnh Pinar del Rio, nơi các chuyên gia của Viện đang làm việc, nông dân Cuba đang gieo trồng các giống lúa của Việt Nam thì được tin Hội đồng Khoa học của Bộ Nông nghiệp Cuba đã chính thức công nhận 5 giống lúa của Việt Nam. Chúng tôi rất hạnh phúc, bởi đó là thành quả của một quá trình dài suốt hơn 20 năm triển khai dự án chung của 2 nước".

Vị chuyên gia này đánh giá, sự thành công của dự án không đơn thuần là chuyển giao kĩ thuật trồng lúa, bộ giống cho nông dân nước bạn, mà đó là là thành quả của sự kiên trì, tinh thần hợp tác chặt chẽ, bền bỉ của đội ngũ chuyên gia 2 nước, với mong muốn góp phần giúp nông dân Cuba nâng cao năng suất lúa, đảm bảo an ninh lương thực...

Trong số 5 giống lúa của Việt Nam được Cuba công nhận thì có 4 giống lúa thuần của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (các giống OM, LTH) và 01 giống lúa lai (CT16).

Sau đó phía Cuba và Việt Nam đã thống nhất đặt tên 4 giống lúa thuần là ViBa, viết tắt từ Việt Nam – Cuba. Ví dụ, ViBa31 có tên gốc chọn lọc tại Việt Nam là LTH31; ViBa17 có tên gốc chọn lọc là OM8017. Các giống lúa này cho hạt gạo dài, trong, cơm mềm ngon, phù hợp với thị hiếu người dân Cuba.

“Sau hơn 20 năm được chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, giờ đây, nhiều hộ nông dân, người sản xuất ở Cuba đã thành thạo kỹ thuật trồng lúa kiểu Việt Nam. Không ít người đã bán lúa, mua được cả ô tô. Và quan trọng hơn, các giống lúa mang tên “ViBa” (Việt Nam – Cuba) sẽ góp phần giúp đất nước Caribe này tiến tới sản xuất lúa gạo tự chủ lương thực, giảm dần nhập khẩu”, ông Nguyễn Xuân Dũng vui mừng nói.

Với bộ giống lúa Việt Nam ngắn ngày hơn, nông dân Cuba có thể sản xuất 1 năm 3 vụ, góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho người dân Cuba, giảm dần nhập khẩu. Đặc biệt trong quá trình hợp tác, các chuyên gia nông nghiệp Cuba rất thích và hào hứng khi thấy kỹ thuật trồng lúa của Việt Nam ưu việt hơn hẳn. Nhiều cán bộ và nông dân sản xuất giỏi của Cuba cũng đã sang Việt Nam để học hỏi, tham quan các mô hình sản xuất lúa chất lượng cao,…

×