Đọ xe tăng phương Tây ở Ukraine với các tiểu đoàn của Nga

Quân nhân Ukraine được huấn luyện cơ động bọc thép trên xe tăng chiến đấu Leopard 2 do Đức sản xuất. Ảnh CNN

Công tác chuẩn bị phản công của Ukraine phụ thuộc vào nguồn cung cấp của phương Tây, bao gồm cả xe tăng chiến đấu chủ lực mới theo tiêu chuẩn NATO. Sau nhiều tháng do dự, Anh, Mỹ, Đức và các quốc gia châu Âu khác đã cam kết vào tháng 1 sẽ gửi nhiều loại vũ khí tới Ukraine trong năm nay.

Ở phía bên kia, lực lượng xe tăng Nga đã bị tiêu hao rất nhiều sau gần 16 tháng chiến đấu, mặc dù Bộ Quốc phòng Nga ca ngợi việc triển khai rõ ràng các xe tăng chiến đấu hoàn toàn mới cho nỗ lực chiến tranh.

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nói trong tháng này rằng mặc dù Ukraine phần lớn đã sẵn sàng tiến hành một cuộc tấn công phối hợp chống lại kẻ thù, nhưng "về mặt thiết bị, không phải mọi thứ đều đã sẵn sàng".

Ngay cả khi xe tăng đến, những thách thức của Ukraine sẽ không được giải quyết, các chuyên gia nói với Newsweek. Họ cho biết, trong khi xe tăng phương Tây vượt trội hơn hẳn so với các đồng nghiệp của Nga, chúng cũng gây ra những khó khăn về huấn luyện, hậu cần và phối hợp với các lực lượng khác.

'Lợi thế quyết định' của xe tăng phương Tây

"Một phần trăm của tất cả các xe tăng của bạn" là yêu cầu của ông Zelensky với NATO trong những ngày đầu của cuộc chiến từ năm 2022. Đến cuối tháng 4/2023, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg thông báo rằng 230 xe tăng từ các thành viên của liên minh đã được chuyển đến Ukraine.

Những chiếc xe tăng này mang lại một loạt các khả năng có thể chứng minh tính quyết định trước quân số đông đảo hơn nhiều của Nga. Theo cuộc kiểm toán Cán cân Quân sự hàng năm của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế đối với các lực lượng vũ trang trên thế giới, vào đầu năm, Ukraine có 953 xe tăng chiến đấu chủ lực, không bao gồm những hứa hẹn về xe tăng phương Tây. Trong khi Nga có 1.800 chiếc.

"Lợi thế lớn nhất của xe tăng hiện đại phương Tây là khả năng kiểm soát hỏa lực và sát thương", theo Trung tướng về hưu Ben Hodges, người trước đây từng là chỉ huy lực lượng Lục quân Mỹ ở châu Âu, cho biết. Điều này có nghĩa là chúng có thể tìm, xác định và tấn công các mục tiêu "nhanh hơn và ở phạm vi rộng hơn hầu hết các xe tăng thời Liên Xô", ông nói với Newsweek.

"Đây là lợi thế quyết định trong các cuộc giao chiến giữa xe tăng với xe tăng", Hodges nói thêm. Những phương tiện như M1 Abrams và Xe chiến đấu bộ binh Bradley M2 cũng đã được gửi đến Ukraine, được phát triển để giúp lực lượng Mỹ có lợi thế hơn so với lực lượng Liên Xô nhiều hơn trong Chiến tranh Lạnh. Ông nói: "Các xe tăng chiến đấu chủ lực của phương Tây giờ đây sẽ mang lại cho Ukraine "lợi thế tương tự, với điều kiện là chúng được huấn luyện đầy đủ, được sử dụng và duy trì đúng cách".

Chính phủ Anh đã có động thái đầu tiên hướng tới việc trang bị cho các tiểu đoàn xe tăng của Ukraine, trong một tuyên bố vào ngày 14/1 cho biết họ sẽ gửi hơn 14 xe tăng Challenger 2 trong cái mà họ gọi là "sự khởi đầu của một sự thay đổi".

"Xe tăng Challenger sẽ là xe tăng hiện đại nhất mà Ukraine có, cung cấp cho quân đội Ukraine khả năng bảo vệ tốt hơn và hỏa lực chính xác hơn", Quân đội Anh cho biết thêm trong một thông cáo báo chí sau đó.

Lời hứa về xe tăng chiến đấu chủ lực Leopard 2 từ Đức, được các chuyên gia coi là lựa chọn tốt nhất cho cuộc chiến trên bộ của Ukraine. Washington nhanh chóng đưa vào sử dụng xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams của riêng mình, được Tổng thống Mỹ Joe Biden ca ngợi là "xe tăng mạnh nhất thế giới". Nhiều quốc gia khác đã ủng hộ sự đóng góp của Leopards, và Đan Mạch, Hà Lan và Đức đã công bố một dự án chung để chuyển giao những chiếc xe tăng Leopard 1 cũ hơn.

Giữa Abrams, Leopards và Challengers, có một số khác biệt về vũ khí, áo giáp, tốc độ tối đa và các chỉ số khác, nhưng những khác biệt này "ít quan trọng hơn thực tế là những xe tăng này tiên tiến hơn các mẫu xe của Nga, đặc biệt là về khả năng cảm biến", theo chuyên gia quân sự và công nghệ Michael Peck.

Ông Peck nói với Newsweek rằng Kiev đã nhận được một loạt xe tăng T-72 nâng cấp thời Liên Xô từ một số quốc gia, nhưng chúng "không có khả năng như thiết kế của phương Tây". Lầu Năm Góc cho biết vào tháng 4 năm 2022 rằng họ sẽ trả tiền cho Praha để nâng cấp 45 chiếc T-72 thời Liên Xô cho Ukraine, được trang bị các gói quang học, thông tin liên lạc và áo giáp tiên tiến.

T-72 đã được cả Ukraine và Nga vận hành trong suốt cuộc chiến và là xe tăng chiến đấu chủ lực được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới.

Tuy nhiên, tất cả các xe tăng chiến đấu chủ lực do phương Tây sản xuất đều được hứa hẹn là một sự nâng cấp đáng kể đối với khả năng của Kiev từ thời Liên Xô.

Không có sự so sánh giữa M1 [Abrams] và T-72" trong bất kỳ chỉ số chính nào, Giáo sư Michael Clarke, thuộc khoa Nghiên cứu Chiến tranh, Đại học King's College London, Vương quốc Anh, trước đây đã từng nói với Newsweek.

Tin không tốt cho Ukraine

Mặc dù Washington đã hứa hẹn với xe tăng Abrams, nhưng vẫn chưa có chiếc nào được đưa ra tiền tuyến. Dự định ban đầu là các mẫu M1A2 mới hơn, Mỹ hiện đang vận chuyển các phiên bản M1A1 cho Kiev. Bộ Quốc phòng cho biết M1A1 Abrams sẽ có "khả năng rất giống" với M1A2, đồng thời cho biết thêm rằng việc chọn mẫu cũ hơn sẽ cho phép Mỹ "đẩy nhanh đáng kể thời gian giao hàng và cung cấp khả năng quan trọng này cho Ukraine vào mùa thu năm nay". 

Thư ký báo chí Lầu Năm Góc, Chuẩn tướng Pat Ryder cho biết: "Đây là việc sớm đưa khả năng chiến đấu quan trọng này vào tay người Ukraine". Phát biểu với VOA vào ngày 23/5, ông Ryder cho biết việc huấn luyện cho các đội xe tăng Ukraine trên Abrams sẽ bắt đầu "trong tuần tới hoặc lâu hơn".

Nhưng các chuyên gia cũng chỉ ra những trở ngại trong việc tích hợp các hệ thống phức tạp, xa lạ vào lực lượng vũ trang Ukraine, cũng như tính đến các yếu tố như điều kiện thời tiết và trọng lượng nặng hơn nhiều của xe tăng phương Tây so với T-72 .

"Xe tăng Abrams là một thiết bị rất phức tạp", Colin Kahl, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phụ trách Chính sách của Lầu Năm Góc, cho biết hồi tháng Giêng. "Nó đắt đỏ. Thật khó để tập luyện", ông  nói thêm. Xe tăng Abrams "ngốn nhiên liệu" cũng chạy tốt nhất bằng nhiên liệu máy bay, loại nhiên liệu này cần một đường cung cấp khác so với Leopards và Challengers chạy bằng động cơ diesel.

Theo cựu sĩ quan quân đội Anh Frank Ledwidge, những chiếc Challenger và Leopards đã đến Ukraine, nhưng số lượng xe tăng chiến đấu chủ lực của phương Tây vẫn còn ít. Yohann Michel, nhà phân tích nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, nói với Newsweek rằng những con số thấp này đương nhiên sẽ hạn chế tác động của chúng. Ông nói, điều "không tối ưu" là có rất ít tiêu chuẩn hóa trong số các đợt giao xe tăng, nhưng dù sao thì "có còn hơn không".

Ngoài bản thân các xe tăng, việc đào tạo diễn ra nhanh chóng, khiến một số nhà phân tích đặt câu hỏi về mức độ kỹ lưỡng của nó.

Ledwidge cho biết các đội xe tăng Ukraine đã không được đào tạo ở "trình độ mà quân đội phương Tây yêu cầu, nhưng họ không cần trình độ của quân đội phương Tây - họ cần trình độ vượt trội so với người Nga".

Frederik Mertens, một nhà phân tích chiến lược tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Hague (HCSS) nói với Newsweek, ngay cả khi lực lượng đối phương "chỉ nhỉnh hơn một chút" cũng có thể gây ra "những tổn thất ấn tượng".

Ledwidge nói: "Với khả năng của người Ukraine đối với loại việc này, nhiều khả năng họ đã làm đủ rồi".

"Bạn có thể tồn tại với ít trang bị hơn nếu bạn thực sự biết mình đang làm gì", theo Glen Grant, cựu sĩ quan Quân đội Anh, hiện làm việc cho Tổ chức An ninh Baltic ở Riga, Latvia.

Các chuyên gia cho biết, ngoài việc đào tạo về thiết bị, vốn cũng sẽ được cải thiện theo thời gian, người Ukraine cần phải được đào tạo cùng nhau một cách hiệu quả. Xe tăng phải được sử dụng cùng với các lực lượng bộ binh khác, pháo binh và các vũ khí khác phối hợp với nhau để tối đa hóa tác động của chúng. Grant nói: "Để thực sự đột phá, họ sẽ cần tập hợp chúng lại với nhau và chiến đấu như những nhóm tập trung.

Mertens cho biết, xe tăng là "quân chủ chốt của trận chiến bọc thép", nhưng sức mạnh của nó "phụ thuộc một phần vào công nghệ, nhưng quan trọng nhất là vào quá trình huấn luyện".

Ông Hodges cho biết ưu tiên số một là huấn luyện các thủy thủ đoàn, bao gồm cả các đội hình vũ khí kết hợp cùng với pháo binh, kỹ sư, phòng không và các phương tiện khác.

"Thật khó để nói liệu những chiếc xe tăng phương Tây này có mang tính quyết định hay không", Peck nói. "Phần lớn sẽ phụ thuộc vào mức độ Ukraine có thể hỗ trợ họ bằng bộ binh, pháo binh, công binh, hậu cần và bảo trì".

Theo Paul van Hooft, một nhà phân tích khác của HCSS, hoạt động phối hợp vũ khí là một điểm yếu của Nga. Ông nói với Newsweek : "Nếu người Ukraine giỏi hơn đáng kể về điều đó, thì sẽ có rất nhiều thứ để khai thác .

Khả năng thay đổi của Nga

Nhưng trong khi Ukraine đang nhanh chóng đạt được những năng lực và xe tăng mới, thì khó có thể nói điều tương tự đối với Nga. Giao tranh ở Ukraine đã gây thiệt hại cho Moscow.

Vào tháng 2, cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã phát đi tín hiệu rằng Nga phải "tăng cường sản xuất các loại vũ khí khác nhau, bao gồm cả xe tăng hiện đại", để đáp lại sự tài trợ của phương Tây cho Ukraine.

Tổn thất của Nga được cho là đáng kể. Vào giữa tháng 2/2023, IISS ước tính rằng Nga đã mất gần 40% hạm đội xe tăng trước chiến tranh sau 9 tháng giao tranh ác liệt ở Ukraine. Con số này tăng lên 50% đối với một số xe tăng chiến đấu chủ chốt.

Tính đến ngày 24/5, Nga được cho là đã mất 1.982 xe tăng kể từ ngày 24/2/2022, theo nguồn tin mở Oryx của Hà Lan. Theo con số này, 1.220 chiếc đã bị phá hủy, 114 chiếc bị bỏ rơi và 542 chiếc bị lực lượng Ukraine bắt giữ, nhưng con số này chỉ bao gồm những tổn thất được xác nhận bằng mắt thường. Tính đến ngày 24/5, số lượng xe tăng Nga bị thiệt hại là 3.792 chiếc. Tổn thất của Oryx được ghi nhận bao gồm những chiếc T-62 của Liên Xô, hàng trăm chiếc T-72 thường được phát hiện và nhiều chiếc T-90, phiên bản nâng cấp của những chiếc T-72 cũ hơn.

Hodges cho biết Nga đã mất "rất nhiều xe tăng, đủ chủng loại, biến thể và mức độ hiện đại. Thật khó để nói họ đã cải thiện điều gì nếu có bất cứ điều gì".

"Có lẽ họ đã thực hiện một số nâng cấp để kiểm soát hỏa lực hoặc khả năng sống sót," nhưng điều này chưa được xác nhận, ông nói thêm.

Tuy nhiên, có một số dấu hiệu cho thấy trong khi nhiều sĩ quan điều khiển xe tăng ưu tú hơn của Nga đã thiệt mạng trong các đợt giao tranh ban đầu, thì những người còn lại đã nhanh chóng trở thành những đội xe tăng thiện chiến và hiệu quả hơn.

Van Hooft lưu ý rằng với một bộ hệ thống hạn chế, các bộ phận phổ biến hơn và chuỗi cung ứng đã được thiết lập, Nga không phải đối mặt với những thách thức tương tự khi tích hợp nhiều nền tảng mới vào lực lượng của mình. "Nhưng điều đó phụ thuộc vào việc họ đã tự tổ chức tốt như thế nào để sử dụng lợi thế lý thuyết đó," ông nói.

Vấn đề của T-14 Armata

Những gì cuộc chiến đã chứng kiến là sự ra mắt được cho là của T-14 Armata của Điện Kremlin. Từng được một quan chức quân đội phương Tây gọi là "xe tăng cách mạng nhất trong một thập kỷ", phương tiện công nghệ cao này đã có tác động mờ nhạt đối với các hoạt động chiến trường.

Đầu năm nay, Bộ Quốc phòng Anh cho biết quá trình phát triển T-14 gặp nhiều khó khăn với sự chậm trễ, điều chỉnh và các vấn đề sản xuấ . "Nó đã gặp rắc rối kể từ khi bắt đầu sản xuất," Hodges nói.

Bộ Quốc phòng Anh cũng cho biết các lực lượng Nga ở Ukraine đã "miễn cưỡng chấp nhận đợt T-14 đầu tiên được phân bổ cho họ vì các phương tiện này ở trong tình trạng tồi tệ như vậy".

Peck cho biết đó là một "thiết kế chưa được chứng minh" và "chắc chắn sẽ gặp vấn đề. Không chắc là Nga có đủ sức mạnh để tạo ra sự khác biệt".

Cho đến nay, T-14 "có ít hoặc không có tác động", Hodges nói, với những câu hỏi còn lại về việc liệu những chiếc T-14 có trực tiếp tham gia chiến đấu ở tiền tuyến hay không.

Ledwidge nói rằng họ "không có uy tín". Ông nói: "Đây không phải là những người chiến thắng trong chiến tranh, hay thậm chí là những người chiến thắng trong trận chiến.

Đáng kể, nhưng có thể không quyết định

"Tôi tin rằng thiết bị do phương Tây cung cấp sẽ tạo ra sự khác biệt đáng kể, nhưng tôi không thể tuyên bố rằng chúng sẽ là sự khác biệt quyết định", Hodges nói, bởi vì vẫn chưa biết chính xác nó sẽ được sử dụng như thế nào.

Các chi tiết về cuộc phản công của Ukraine vẫn còn là một bí ẩn và thật khó để đánh giá xem sẽ cần bao nhiêu xe tăng để giành chiến thắng.

Các chuyên gia cho rằng Ukraine đang đối mặt với một thách thức thực sự khi phát động thành công các chiến dịch tấn công tổng hợp chống lại hệ thống phòng thủ được đào sâu của Nga. Và có rất nhiều bằng chứng cho thấy Nga đã cam kết thực hiện các biện pháp phòng thủ tĩnh của mình, chẳng hạn như ở miền nam Ukraine và Crimea. Mertens cho biết, cảnh quay mới về răng rồng và hào chống tăng của Nga có thể "cho phép quân đội có nhiều tiềm năng phòng thủ", mặc dù ông nói thêm rằng họ cũng có thể khiến lực lượng của Moscow "bị bao vây nhanh chóng".

Thậm chí ngoài một cuộc tấn công sắp tới, còn có những câu hỏi về việc có bao nhiêu xe tăng mới được tài trợ sẽ hoạt động sau nhiều tuần hoặc nhiều tháng tham chiến ở Ukraine. Ông Peck cho biết nếu chỉ nhìn vào 230 xe tăng do NATO chuyển giao, điều này không tính đến nhu cầu dài hạn.

Ukraine vẫn phải đối mặt với một cuộc chiến cam go, ngay cả khi xe tăng phương Tây tham chiến. Vẫn còn phải xem liệu họ có cho nó lợi thế hay không.