Hoán đổi tù binh Mỹ-Taliban: Mark Frerichs và Bashir Noorzai là ai?

Mỹ đã trả tự do cho một trùm ma túy Afghanistan bị kết án bị giam giữ tại Mỹ trong một cuộc hoán đổi tù nhân với Taliban.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã hoan nghênh việc trả tự do cho Mark Frerichs, người bị bắt cóc khi đang làm kỹ sư xây dựng ở Afghanistan.

Đề cập đến việc trả tự do cho Bashir Noorzai, ông Biden thừa nhận rằng thỏa thuận "đòi hỏi những quyết định khó khăn". Việc trao đổi tù nhân diễn ra hơn một năm sau khi Taliban tiếp quản thủ đô của Afghanistan trong bối cảnh quân đội Mỹ rút vào tháng 8/2021.

Washington chưa công nhận chính phủ Taliban. Nhưng ngày 19/9, các quan chức ở cả hai nước cho biết việc hoán đổi tù nhân là kết quả của các cuộc đàm phán kéo dài, cho thấy rằng các kênh liên lạc giữa chính quyền Tổng thống Mỹ Biden và Taliban đang mở.

Frerichs và Noorzai là ai? Và những nỗ lực dẫn đến việc họ được thả như thế nào?

Bashir Noorzai

Noorzai, còn được gọi là Hajji Bashir, là một thủ lĩnh bộ tộc ở tỉnh Kandahar, miền nam Afghanistan.

Theo chính phủ Mỹ, ông ta sở hữu cánh đồng anh túc và phòng thí nghiệm để sản xuất heroin và giám sát một hoạt động ma túy toàn cầu. Các quan chức Mỹ đã mô tả người này là "Pablo Escobar buôn bán heroin ở châu Á", so sánh hắn ta với một trùm ma túy khét tiếng người Colombia.

Noorzai bị cáo buộc có quan hệ cá nhân chặt chẽ với người đồng sáng lập quá cố của Taliban, Mullah Omar. Các công tố viên Mỹ nói rằng ông ta hỗ trợ tài chính cho Taliban để đổi lấy việc cho phép hoạt động kinh doanh ma túy của hắn ta tiếp tục.

Noorzai bị bắt vào năm 2005 tại Mỹ. Các luật sư của Noorzai nói rằng hắn ta định nói chuyện với các quan chức liên bang. Không rõ Noorzai đã giao tiếp với các nhà chức trách Mỹ với tư cách nào vào thời điểm đó.

Năm 2008, Noorzai bị kết tội âm mưu liên quan đến ma túy. Một năm sau, Noorzai bị kết án tù chung thân.

Một quan chức Bộ Tư pháp Mỹ cho biết: "Mạng lưới ma túy trên toàn thế giới của Bashir Noorzai đã hỗ trợ chế độ Taliban khiến Afghanistan trở thành nơi sinh sôi của chủ nghĩa khủng bố quốc tế, một di sản tiếp tục gây mất ổn định khu vực. Bản án hôm nay rõ ràng đã đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp phạm tội lâu dài của Noorzai."

Các luật sư của Noorzai đã phủ nhận các cáo buộc chống lại anh ta, cho rằng anh ta đã bị dụ đến Mỹ với lời hứa rằng anh ta sẽ không bị bắt.

Mark Frerichs

Frerichs, 60 tuổi, là một cựu binh hải quân và kỹ sư dân dụng, từng làm việc như một nhà thầu dân sự ở Afghanistan cho đến khi ông bị bắt cóc ở tỉnh Khost, phía đông nam Kabul, vào đầu năm 2020.

Trong khi hoàn cảnh của vụ bắt cóc Frerichs vẫn chưa rõ ràng, các quan chức Mỹ giấu tên đã nói với các hãng tin rằng họ tin rằng Frerichs đã bị bắt cóc bởi Mạng lưới Haqqani do Taliban liên kết.

Hãng thông tấn AP đưa tin vào năm 2020 rằng, các lực lượng Mỹ đã tiến hành một chiến dịch giải cứu thất bại để giải phóng Frerichs vào năm đó.

Trong một video được quay vào cuối năm 2021 và được công bố vào tháng 4, Frerichs đã cầu xin được thả với lý do ông muốn được đoàn tụ với gia đình. "Tôi muốn yêu cầu lãnh đạo của Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan, làm ơn, hãy thả tôi ra", Frerichs nói.

Gia đình của Frerichs đã kêu gọi chính quyền Biden vào đầu năm nay trả tự do cho Noorzai để đảm bảo cho cựu binh Hải quân Mỹ được thả.

"Tôi hiểu Noorzai là một tội phạm đã bị kết án ... nhưng việc trao trả tù nhân sau khi chiến tranh kết thúc là chuyện bình thường", Charlene Cakora, em gái của Frerichs, viết trên tờ Washington Post vào tháng Giêng.

Các nhà lập pháp từ bang Illinois, quê hương của Frerichs cũng đã thúc giục ông Biden "thúc đẩy mọi đòn bẩy hợp lý" để đảm bảo trả tự do cho Frerichs.  Frerichs đến từ Lombard, một thị trấn gần Chicago.

Gia đình của Frerichs đã bảo vệ thỏa thuận hoán đổi tù nhân vào thứ Hai. "Anh trai tôi còn sống và an toàn vì Tổng thống Biden đã ra tay. Có một số người tranh cãi chống lại thỏa thuận đưa Mark về nước, nhưng Tổng thống Biden đã làm đúng. Ông ấy đã cứu mạng một cựu binh Mỹ vô tội", Cakora nói.